Châu Âu chật vật với kế hoạch xây dựng “bức tường chống máy bay không người lái”
 

Liên minh châu Âu (EU) đang chật vật với kế hoạch xây dựng “bức tường máy bay không người lái" nhằm ngăn UAV Nga. Liệu EU có thực hiện được dự án này khi mà dự án đang vấp phải rào cản kỹ thuật, chia rẽ chính trị và bài toán ngân sách trong nội bộ khối.
Chỉ vài giờ sau khi khoảng 20 máy bay không người lái (UAV) xâm nhập không phận Ba Lan hồi tháng trước, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã kêu gọi Châu Âu xây dựng “bức tường máy bay không người lái” nhằm bảo vệ sườn phía Đông của khối.

Những vụ xâm nhập sau đó tại các sân bay ở Đan Mạch và Đức càng khiến giới lãnh đạo châu Âu tin rằng châu lục này cần một lá chắn phòng vệ hiệu quả hơn trước mối đe dọa từ các thiết bị bay không người lái.

Tuy nhiên, theo Reuters, dự án “bức tường máy bay không người lái” vẫn đang trong giai đoạn mơ hồ. Nhiều quan chức và nhà ngoại giao thừa nhận ý tưởng này vấp phải hàng loạt rào cản kỹ thuật, chính trị và cả sự chia rẽ trong nội bộ EU.

“Bức tường drone”: Phép thử cho tham vọng phòng thủ châu Âu
“Hiện tại, năng lực của chúng ta thực sự còn khá hạn chế”, Ủy viên Quốc phòng châu Âu Andrius Kubilus thừa nhận, đồng thời cho biết EU sẽ cần học hỏi thêm kinh nghiệm thực chiến của Ukraine, quốc gia đã có gần bốn năm đối phó với các đợt tấn công bằng UAV từ Nga.

Dự án này được xem là phép thử cho tham vọng của EU trong lĩnh vực quốc phòng, vốn lâu nay thuộc thẩm quyền của các chính phủ thành viên và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Đồng thời, đây cũng là câu trả lời cho yêu cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump, người thúc giục châu Âu “tự gánh vác nhiều hơn” về an ninh của chính mình.

Ủy ban châu Âu đang tìm cách thuyết phục các nước Tây và Nam Âu. Các quốc gia này cho rằng ý tưởng ban đầu quá tập trung vào biên giới phía Đông, trong khi mối đe dọa từ UAV có thể xảy ra mọi nơi trên châu lục.

Bên cạnh đó, Đức và Pháp cũng tỏ ra thận trọng khi không muốn trao quyền chỉ huy những dự án quốc phòng lớn cho Ủy ban châu Âu.

Một số quan chức EU cũng bày tỏ hoài nghi với tên gọi “bức tường máy bay không người lái”, cho rằng cái tên này tạo ra ảo tưởng về một hàng rào bất khả xâm phạm, trong khi thực tế không có hệ thống nào có thể đánh chặn hoàn toàn mọi cuộc tấn công từ UAV.

Để mở rộng sự ủng hộ, Ủy ban châu Âu đã điều chỉnh khái niệm, thay vì dựng một “bức tường” cảm biến vũ khí dọc biên giới phía Đông, kế hoạch hướng tới xây dựng một mạng lưới phòng thủ UAV toàn châu Âu. Dự án này sẽ được công bố trong lộ trình chính sách quốc phòng của EU dưới tên gọi “Sáng kiến phòng thủ máy bay không người lái châu Âu” (European Drone Defence Initiative)

Nếu được triển khai, dự án này sẽ mở ra cơ hội lớn cho các nhà sản xuất hệ thống chống UAV, từ các công ty khởi nghiệp ở vùng Baltic cho đến các tập đoàn quốc phòng lớn như Helsing và Rheinmetall của Đức. Chi phí cho dự án chưa được công bố, song theo công ty tư vấn địa chính trị RANE, dự án này có thể mang lại các đơn đặt hàng trị giá hàng tỷ euro cho các công ty sản xuất hệ thống chống UAV.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có sự đồng thuận rộng rãi từ các quốc gia thành viên, dự án này sẽ khó có thể tiếp cận nguồn vốn của EU.

“Theo đuổi dự án này là một chặng đường dài và đầy thách thức, từ chi phí, quy mô cho đến khả năng tích hợp xuyên biên giới”, Matteo Ilardo, chuyên gia phân tích của RANE nhận định.

Công nghệ, chi phí và chia rẽ – những rào cản không dễ vượt qua
Ý tưởng về “bức tường máy bay không người lái” được các nước vùng Baltic cùng Ba Lan và Phần Lan đề xuất từ năm 2024, ban đầu nhằm ngăn chặn nạn buôn người và theo dõi biên giới bằng cảm biến và UAV. Tuy nhiên, sau bài thuyết trình của Phó Thủ tướng Ukraine Mykhailo Fedorov tại Brussels hồi tháng 4, dự án đã được tái định hình theo hướng quốc phòng.

Sự kiện 20 UAV Nga bị cáo buộc xâm nhập không phận Ba Lan ngày 9/9 vừa qua càng khiến EU nhận ra lỗ hổng trong năng lực ứng phó với các mối đe dọa từ UAV. NATO đã phải triển khai các tiêm kích F-35, F-16, trực thăng và hệ thống phòng không Patriot trị giá hàng tỷ USD để bắn hạ những chiếc UAV Gerbera vốn chỉ tốn vài chục nghìn euro mỗi chiếc.

“Chúng ta không thể cứ dùng tên lửa hàng triệu euro để bắn hạ những chiếc UAV giá rẻ chỉ vài chục nghìn euro”, ông Kubilius nhấn mạnh tại một hội nghị quốc phòng ở Brussels.

Dù Ủy ban châu Âu đang đẩy nhanh kế hoạch, hai đầu tàu Pháp và Đức vẫn giữ thái độ dè dặt. Tại hội nghị thượng đỉnh EU ở Copenhagen đầu tháng 10, Tổng thống Emmanuel Macron cho rằng mối đe dọa từ drone “phức tạp và tinh vi hơn nhiều” so với ý tưởng về một “bức tường”.

Nếu được thông qua, các quốc gia thành viên có thể dùng ngân sách quốc gia hoặc vay từ gói 150 tỷ euro trong chương trình SAFE để tài trợ cho dự án. Tuy nhiên, nếu dự án được công nhận là Dự án phòng thủ châu Âu vì lợi ích chung, nó sẽ mở cửa tiếp cận nguồn quỹ lớn hơn từ EU. Nhưng câu hỏi đặt ra ở đây rằng ai sẽ là người quản lý dự án? Ủy ban châu Âu, các nước thành viên hay một cơ quan độc lập – câu hỏi này hiện vẫn chưa có lời giải.

Dù còn nhiều tranh cãi, dự án “bức tường máy bay không người lái” đang cho thấy châu Âu buộc phải thay đổi cách tiếp cận an ninh của mình, khi chiến tranh hiện đại không còn diễn ra trên đất liền, mà len lỏi trong không trung bằng những thiết bị nhỏ bé nhưng đầy uy lực.