Shutdown dài và “quyền lực hầu bao”: Nhà Trắng của Trump linh hoạt luật chi tiêu, ưu tiên trả lương quân đội, siết các chương trình Dân chủ
 

Bối cảnh: Linh hoạt luật chi tiêu giữa kỳ shutdown
Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Donald Trump đang đối xử với các đạo luật chi tiêu như “gợi ý” khi cố giảm tác động của shutdown và đồng thời tấn công các chương trình bị xem là ưu tiên của đảng Dân chủ. Trục chính là chuyển hướng tiền, tái diễn giải luật, và rút nguồn từ các khoản thu khác để chi cho các ưu tiên mà Nhà Trắng muốn bảo toàn.

Chuyển ngân & tái cấu trúc chi tiêu
• Tiền nghiên cứu Lầu Năm Góc → trả lương quân nhân: Các khoản Quốc hội gắn nhãn cho nghiên cứu quốc phòng được điều sang để trả lương binh sĩ.
• Tuần duyên được trả lương bằng tiền “vay” từ luật thuế–chi tiêu GOP: Theo Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem, lực lượng Tuần duyên sẽ nhận lương nhờ cơ chế tái phân bổ dựa trên gói luật trước đó của Cộng hoà (chưa nêu chi tiết tuyến tiền).
• Tái diễn giải đạo luật 2019: Dù Luật Bảo vệ Công chức 2019 (do chính Trump ký) quy định nhân viên nghỉ việc tạm thời (furlough) phải được trả lương truy lĩnh, Nhà Trắng ám chỉ có thể không trả một phần thời gian furlough.
• Chuyển hướng tiền thuế quan: Nguồn thuế quan còn dư từ năm trước—vốn đang cấp cho dinh dưỡng trẻ em—được nói sẽ dùng kéo dài hỗ trợ thực phẩm cho phụ nữ mang thai, bà mẹ và trẻ nhỏ (WIC).

Ưu tiên trả lương quân đội: Hợp lòng dân nhưng dễ vướng luật
Ông Trump nói đã “tìm được” khoản chưa phân bổ ở Bộ Quốc phòng để trả lương quân nhân; thậm chí một “người giàu” đề nghị tài trợ nếu thiếu hụt. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson thách thức: “Nếu Dân chủ muốn kiện chuyện trả lương cho quân đội, cứ làm.” Dù ít ai phản đối trả lương binh sĩ, tính pháp lý của việc xê dịch mục đích chi vẫn là dấu hỏi.

Sa thải giữa shutdown & trận chiến pháp lý
Tại cuộc tập hợp cùng công chức nghỉ việc ở Washington, các nghị sĩ vùng ngoại ô Virginia–Maryland chỉ trích Giám đốc OMB Russell Vought và ông Trump vì thực thi sa thải (RIF) trong shutdown — bị xem là “khủng bố tinh thần” bộ máy liên bang. Phó Tổng thống JD Vance nói sa thải là cần thiết để giữ WIC, nhưng luật không hề buộc phải đánh đổi lương nhân sự với hỗ trợ thực phẩm; bản thân luật 2019 cũng bảo đảm trả lương truy lĩnh khi ngân sách được duyệt.
Hiện khoảng 750.000 nhân viên liên bang bị furlough và hơn 3.500 người đã bị sa thải; các công đoàn đã kiện ra tòa liên bang.

“Luật chi tiêu là luật”, không phải khuyến nghị
Dân biểu Jamie Raskin nhấn mạnh Nhà Trắng không thể tự tiện “giam giữ” (impound), đổi hướng hay chuyển kênh tiền để che lấp lỗi điều hành. Phía Cộng hoà phản pháo: Dân chủ mới là bên gây shutdown vì đòi gia hạn trợ cấp mua bảo hiểm trên sàn Obamacare.

Chiến lược chính thức: “Batten down the hatches”
Theo OMB của Vought, Nhà Trắng sẽ “cố thủ”: trả lương quân đội – lực lượng thực thi pháp luật, tiếp tục RIF, và chờ; đồng thời đổ lỗi cho Dân chủ.

Quan niệm “tiền chảy qua Nhà Trắng”: Trợ giúp Argentina, siết New York
Tại Nhà Trắng, ông Trump xuất hiện cùng Tổng thống Argentina Javier Milei — đồng minh chính trị — với lời hứa gói cứu trợ 20 tỷ USD để chống khủng hoảng tiền tệ trước bầu cử giữa kỳ tại Argentina. Hệ quả ngoài ý muốn: Trung Quốc ngừng mua đậu nành Mỹ, chuyển sang Argentina (nước này còn miễn thuế tiêu thụ đặc biệt), khiến nông dân Mỹ giận dữ.
Ở chiều ngược lại, Nhà Trắng dọa chặn 18 tỷ USD cho các dự án tàu điện ngầm New York và hé khả năng rút thêm nếu cử tri bầu Zohran Mamdani (ứng viên Dân chủ theo khuynh hướng dân chủ–xã hội). Ông Trump nói “tiền đến New York hay bất kỳ nơi nào đều chảy qua Nhà Trắng” và ông “rất hào phóng… nhưng sẽ không hào phóng với ‘cộng sản’.”

Xung đột hiến định: “Power of the purse” & luật chống impoundment
Mục tiêu đã nêu cho nhiệm kỳ hai của ông Trump là thách thức các luật chống impoundment — những rào chắn ngăn Hành pháp phớt lờ quyền chi tiêu của Quốc hội. Các động thái chuyển ngân, tái diễn giải luật, rút–đẩy dòng tiền đang đẩy nhánh Lập pháp – Hành pháp tới cuộc đối đầu có thể phải phân xử tại tòa.

Tác động tức thì & rủi ro dài hạn
• Ngắn hạn: Binh sĩ, Tuần duyên và lực lượng thực thi pháp luật được đảm bảo lương; WIC có thể kéo dài cứu trợ nhờ tiền thuế quan.
• Dài hạn: Nguy cơ tiền lệ cho phép tái mục đích chi vượt thẩm quyền, đứt gãy các dự án hạ tầng đô thị lớn (như New York), bất ổn đối với công chức và đòn chí mạng với tính dự báo của ngân sách liên bang.


Những nước đi của Nhà Trắng trong kỳ shutdown phơi bày hai cách nhìn trái ngược: “linh hoạt để bảo vệ ưu tiên an ninh–xã hội” đối đầu với “lấn quyền, bẻ cong luật chi tiêu”. Khi hầu bao quốc gia trở thành đòn bẩy chính trị, câu hỏi trung tâm không chỉ là đổi dòng tiền đi đâu, mà là ai có quyền quyết định — và theo luật nào.