Thủ tướng Mark Carney gặp Tổng thống Trump: Áp lực thất nghiệp 7,1% và nguy cơ thuế gỗ, thép, ô tô “đánh” vào kinh tế Canada
 

Bối cảnh: Kinh tế Canada hụt hơi, thất nghiệp cao nhất 9 năm
Trước thềm cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Donald Trump tại Washington vào thứ Ba, Thủ tướng Canada Mark Carney đối diện áp lực lớn: tỷ lệ thất nghiệp 7,1%, mức cao nhất 9 năm và tăng thêm 0,5 điểm phần trăm từ đầu năm. Người dân ngày càng lo ngại chi phí sinh hoạt leo thang và triển vọng kinh tế ảm đạm, theo một khảo sát của Abacus Data với 1.500 người trưởng thành.

Thuế quan hiện hữu: Ô tô, thép, nhôm – mũi nhọn xuất khẩu bị đánh mạnh
Các mức thuế mà ông Trump đã áp lên ô tô, thép, nhôm—những mặt hàng chủ lực của Canada tại thị trường Mỹ—đã khiến chi phí đội lên dọc chuỗi cung ứng. Như chuyên gia Jeffrey Schott (Peterson Institute) lý giải, nguyên liệu qua lại biên giới để tạo thành hàng hóa hoàn chỉnh, vì vậy thuế lên xuất khẩu sang Mỹ rốt cuộc cũng tăng giá cho chính người tiêu dùng Canada.

Cú đánh kế tiếp: Thuế gỗ mềm và gỗ xẻ
Đúng lúc Carney lên đường, Nhà Trắng chuẩn bị áp thuế 10% lên gỗ mềm và gỗ xẻ ngay tuần tới—một trong những nhóm hàng Washington nhập nhiều từ láng giềng phương Bắc. Đây sẽ là đòn gió mạnh vào các tỉnh xuất khẩu, doanh nghiệp cưa xẻ và thị trường nhà ở vốn nhạy cảm với giá vật liệu.

Chiến lược đàm phán của Ottawa: Miễn trừ theo ngành, tập trung “cải thiện ví tiền”
Theo Inu Manak (Hội đồng Quan hệ Đối ngoại—CFR), cuộc gặp trực tiếp là cơ hội để Carney đẩy các miễn trừ theo ngành (sectoral exemptions) nhằm nâng thu nhập thực cho người Canada. Bà cho rằng chính phủ Canada cần bớt tập trung vào “chống Trump” và chuyển sang những bước đi cải thiện đời sống hằng ngày cho dân chúng.

Tín hiệu từ Nhà Trắng: “Sẽ đối xử công bằng với Canada”
Tại cuộc gặp, ông Trump nói Mỹ sẽ “đối xử công bằng” với Canada trong bất kỳ thỏa thuận nào, nhưng chưa chia sẻ chi tiết. Lý tưởng nhất, thỏa thuận sẽ bao hàm “ngành sữa (dairy)” và mang tính “toàn diện”—một gợi ý cho thấy Washington muốn chạm đến những “vùng nhạy cảm” của nông nghiệp Canada để đổi lấy nới lỏng ở lĩnh vực khác.

USMCA trước kỳ rà soát: Rủi ro “tua chậm” hay đổ vỡ?
Về bức tranh lớn, USMCA—hiệp định được ông Trump đàm phán trong nhiệm kỳ đầu—sẽ bước vào giai đoạn rà soát bắt buộc vào năm tới. Dù thuế biên giới tăng, hàng hóa Mexico/Canada vẫn vào Mỹ miễn thuế nếu tuân thủ USMCA. Tuy nhiên, Washington được cho là dùng thuế cao với hàng không tuân thủ để tạo đòn bẩy khi bước vào thương lượng.
Jeffrey Schott cảnh báo, “điều rủi ro là sự tiếp nối của USMCA—hoặc sự unraveling (tua chậm, bung rã) của nó.” Inu Manak thì không kỳ vọng ông Trump sẽ “gia hạn” lại thỏa thuận ba bên theo cách dễ dàng; thay vào đó, USMCA có thể bị treo như đòn bẩy vô hạn trong các vòng đàm phán kế tiếp.

Kịch bản sắp tới: Ba bên hay song phương?
Trong bối cảnh đòn bẩy thuế quan tiếp diễn, Carney và Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum được khuyên đàm phán ngay từ bây giờ với tầm nhìn song phương hóa trong tương lai nếu trật tự ba bên trục trặc. Mục tiêu của Ottawa:

Giành miễn trừ theo ngành cho các trụ cột (ô tô, thép/nhôm, gỗ).

Bảo vệ nhạy cảm nông nghiệp (đặc biệt là sữa).

Duy trì tự do hóa thực chất của USMCA để giảm chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Điểm mấu chốt cho Canada

Đòn bẩy thuế của Mỹ đang phủ bóng lên tăng trưởng và thị trường lao động Canada.

Miễn trừ mục tiêu là lối ra gần hạn để xoa dịu chi phí sinh hoạt.

USMCA có thể không đổ vỡ ngay, nhưng nguy cơ “rã dần” là có thật nếu thiếu tín hiệu chính trị tích cực từ Washington.