Lý do Azerbaijan là mặt trận tiếp theo của cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung ở Âu - Á
 

Quốc gia nằm giữa Nga và Iran đang trở thành tâm điểm chiến lược mới, nơi Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh ảnh hưởng thông qua năng lượng, an ninh và hành lang thương mại xuyên Á - Âu.Bình luận với tạp chí National Interest (nationalinterest.or g) mới đây, Tiến sĩ Kamran Bokhari, Giám đốc Cấp cao tại Viện Chiến lược & Chính sách New Lines ở Washington, D.C., nhà phân tích địa chính trị và dự báo chiến lược, cho rằng Azerbaijan, quốc gia có vị trí địa chính trị đặc biệt ở khu vực Âu - Á, đang nổi lên như một mặt trận tiếp theo trong cuộc cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc.

Đối với Mỹ, Azerbaijan là một đối tác chiến lược then chốt, là nhà cung cấp năng lượng và trung tâm trung chuyển quan trọng giúp đa dạng hóa các tuyến đường toàn cầu, đồng thời là điểm tựa để Mỹ tiếp cận Trung Á. Ngược lại, quốc gia này cũng là trọng tâm trong sự hợp tác chiến lược và kinh tế ngày càng sâu rộng của Trung Quốc.

Tầm quan trọng của Azerbaijan bắt nguồn từ vị trí độc đáo: quốc gia duy nhất có chung đường biên giới với cả Nga và Iran. Điều này khiến Azerbaijan trở thành một đối tác chiến lược tự nhiên của Washington trong việc "quản lý những quốc gia láng giềng nhiều thách thức".

Sự thay đổi cán cân quyền lực ở Nam Kavkaz sau chiến thắng của Azerbaijan trong cuộc chiến năm 2020 với Armenia đã làm gia tăng ảnh hưởng của nước này. Hơn nữa, những tổn thất gần đây của Iran trong xung đột với Israel đã tạo cơ hội để Baku trở thành đối tác chủ chốt của Mỹ.

Mối quan hệ xấu đi giữa Azerbaijan và Nga cũng mở ra cơ hội cho Washington. Tình hình chiến sự ở Ukraine đã làm suy giảm ảnh hưởng của Moskva ở khu vực ngoại vi phía Nam, khiến Baku trở nên quyết đoán hơn, đặc biệt là sau vụ máy bay thương mại Azerbaijan bị rơi vào tháng 12 năm ngoái, khiến 38 người thiệt mạng.

Các diễn biến trên đã mang đến cho Azerbaijan cơ hội chiến lược để định vị mình như một cầu nối trên bộ giữa phương Tây và phương Đông.

Hành lang "Con đường Trump vì Hòa bình và Thịnh vượng Quốc tế" (TRIPP) qua miền Nam Armenia đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết nút thắt ở Nam Kavkaz trên Tuyến đường Vận tải Quốc tế xuyên Caspi, còn gọi là Hành lang Trung tâm. Hành lang này giúp châu Âu và Bắc Mỹ tiếp cận Trung Á.

Đáng chú ý, Trung Quốc cũng được hưởng lợi từ TRIPP, vì nó đóng vai trò là một tuyến đường xuyên Caspi quan trọng cho Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh. Sự hội tụ lợi ích này làm nổi bật tầm quan trọng ngày càng tăng của Azerbaijan như một trung tâm kết nối Á - Âu và thương mại toàn cầu.
Trong bối cảnh này, các diễn biến gần đây cho thấy sự tăng cường hợp tác giữa Azerbaijan và Trung Quốc. Cụ thể, Tổng thống Ilham Aliyev đã thăm Trung Quốc hai lần trong 6 tháng, gặp Chủ tịch nước chủ nhà Tập Cận Bình vào ngày 23/4 tại Bắc Kinh để nâng cấp quan hệ song phương lên thành quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, và sau đó vào ngày 31/8 bên lề hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân.

Rào cản và cơ hội cho Mỹ

Tiến sĩ Bokhari nhấn mạnh, để phát huy đà đạt được thỏa thuận hòa bình và tránh để Trung Quốc giành lợi thế, Washington cần phải xem xét lại chính sách đối ngoại của mình đối với Baku. Mục 907 của Đạo luật Hỗ trợ Tự do năm 1992 tiếp tục là một rào cản quan trọng. Điều khoản này cấm hầu hết các hình thức viện trợ trực tiếp của chính phủ Mỹ cho Baku.

Các công ty Mỹ có nhiều cơ hội tại Azerbaijan, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, do quốc gia này là nước xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt lớn. Hơn nữa, Azerbaijan có thể đóng vai trò là tuyến đường trung chuyển quan trọng cho dầu mỏ Kazakhstan và khí đốt Turkmenistan, giúp giảm bớt ảnh hưởng của Nga. Việc bãi bỏ Điều 907 được coi là bước đi quan trọng đầu tiên để đảm bảo các lợi ích chiến lược, kinh tế và ngoại giao của Mỹ.

Tiến sĩ Bokhari kết luận, từ góc độ địa chính trị của Mỹ, Azerbaijan là một đối tác chiến lược then chốt ở Âu - Á. Từng đóng vai trò quan trọng trong việc làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Azerbaijan và nước láng giềng Armenia, chính quyền Trump giờ đây phải điều chỉnh lại chính sách đối ngoại rộng lớn hơn đối với Baku để củng cố mối quan hệ với Washington.