Giải pháp nào để chính phủ Mỹ sớm mở cửa trở lại?
 

Việc đóng cửa chính phủ Mỹ càng kéo dài thì mức độ tác động càng tăng đối với không chỉ nước Mỹ và cả thế giới.

Những tác động từ việc chính phủ Mỹ đóng cửa

Ngày 1/10, lần đầu tiên sau 7 năm, chính phủ Mỹ đã phải đóng cửa một phần do bế tắc giữa đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ tại Quốc hội về ngân sách cho tài khóa mới.

Việc chính phủ Mỹ đóng cửa đã khiến hàng loạt chương trình và dịch vụ bị đình trệ với hàng trăm nghìn nhân viên liên bang phải tạm thời nghỉ việc hoặc làm việc không lương; chỉ những chức năng thiết yếu như hành pháp, an ninh quốc gia còn được duy trì.



Đây là lần đóng cửa lần thứ 15 của chính phủ Mỹ kể từ năm 1981 và là lần đóng cửa đầu tiên kể từ đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử nước Mỹ dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump “1.0”, kéo dài 35 ngày trong giai đoạn 2018-2019.

Tác động với nước Mỹ

Các nhà phân tích lo ngại, việc chính phủ Mỹ đóng cửa lần này sẽ có tác động tiêu cực khá lớn với nước Mỹ. Năm 2025 kinh tế Mỹ được đánh giá là khá mong manh, thị trường việc làm suy yếu, trong khi đó chính quyền Tổng thống Trump đang đe dọa cắt giảm thêm nhân sự liên bang. Việc chính phủ đóng cửa sẽ càng làm trầm trọng thêm tình hình phức tạp hiện nay.

Một là, tác động đến nền kinh tế Mỹ: Việc đóng cửa chính phủ có thể ảnh hưởng đến năng suất kinh tế, tạo ra các tác động tiềm tàng đối với nền kinh tế nói chung. Theo Michael Feroli - nhà kinh tế trưởng của J.P Morgan tại Mỹ, cứ mỗi tuần trôi qua, việc đóng cửa chính phủ làm giảm khoảng 0,1% tăng trưởng GDP hàng năm do các hoạt động giảm sút.

Điều đáng lo ngại là do chính phủ Mỹ đóng cửa nên nguồn cung cấp dữ liệu kinh tế thiết yếu bị cắt đứt, gây khó khăn cho các nhà hoạch định chính sách và đầu tư, làm rối loạn thị trường, ảnh hưởng đến khả năng cắt giảm lãi suất dài hạn của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Do các cơ quan liên bang, bao gồm Cục Thống kê Lao động tạm dừng hoạt động nên việc công bố dữ liệu kinh tế chính thức bao gồm báo cáo việc làm của Mỹ và báo cáo Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI), sẽ bị trì hoãn. Các báo cáo quan trọng về chỉ số lạm phát, doanh số bán lẻ… đứng trước nguy cơ bị chậm trễ. Sự gián đoạn dữ liệu kéo dài sẽ là thách thức lớn đối FED, vốn đang gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định về lãi suất khi kinh tế có nhiều bất ổn.

Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Michael Feroli tại J.P. Morgan đánh giá, việc Fed cắt giảm lãi suất vào tháng 10 vẫn là hợp lý, nhưng triển vọng dài hạn không được khả quan, nhất là khi chưa có dữ liệu kinh tế quan trọng.

Một điều đáng lưu ý là, mức độ tín nhiệm của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng. Các tài sản rủi ro của Mỹ đã có dấu hiệu lung lay trong ngày 1/10. Trong đó , vàng - tài sản trú ẩn được xem là an toàn trong giai đoạn biến động chính trị và bất ổn kinh tế đã đạt mức cao kỷ lục lần thứ 39 trong năm nay. Lợi suất trái phiếu kho bạc chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm cũng đã giảm sau khi có thông tin bất ngờ về sự sụt giảm việc làm trong khu vực tư nhân.

Chuyên gia kinh tế Luke Bartholomew tại công ty đầu tư Aberdeen lo ngại việc chính phủ Mỹ đóng cửa làm gia tăng nguy cơ đối với uy tín thể chế và vị thế tài khóa của Mỹ. Trong khi đó, nhà kinh tế học Joe Brusuelas lưu ý rằng hậu quả lớn nhất đối với thị trường có thể là áp lực tiếp tục lên đồng bạc xanh hoặc tác động đến quyết định lãi suất tháng 10 của Fed.

Bên cạnh đó, nền nông nghiệp Mỹ sẽ phải chịu tác động tương đối mạnh khi hàng loạt khoản thanh toán hỗ trợ bị đình chỉ, việc tiếp cận các khoản vay nông nghiệp liên bang bị tạm ngừng.

Ngành hàng không Mỹ cũng “lao đao”, gây chậm trễ các dự án nâng cấp cơ sở hạ tầng thiết yếu và tạo áp lực lớn lên nhận sự. Hơn 13.300 kiểm soát viên không lưu và hàng nghìn nhân viên an toàn hàng không phải làm việc không lương. Trong khi đó, hơn 11.300/44.800 nhân sự của Cục Hàng không Liên bang (FAA) bị nghỉ việc tạm thời.

Hai là, nguy cơ xảy ra làn sóng sa thải: Xét về việc làm, việc đóng cửa chỉ ảnh hưởng đến một phần khá nhỏ của chính phủ và nhiều nhân viên bị tạm nghỉ sẽ được trả lương. Tuy nhiên, các nhà quan sát đánh giá, tác động của lần đóng cửa chính phủ này có thể tồi tệ hơn do nguy cơ sa thải và mất việc làm thực tế, từ đó có thể tạo ra rủi ro cho thị trường lao động và chi tiêu của người tiêu dùng.

Khác với trước đây, chính quyền Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên liên bang trong đợt đóng cửa này.

Nhà kinh tế Stephanie Roth tại Wolfe Research đánh giá, quyết định sa thải hàng trăm nghìn nhân viên liên “sẽ là một vấn đề kinh tế rất lớn” và không thể duy trì trong trung hạn. Thậm chí, việc sa thải vĩnh viễn sẽ tác động lâu dài, buộc giới đầu tư và kinh tế gia phải đánh giá lại thiệt hại đối với nền kinh tế Mỹ.


Tác động với thế giới

Trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ đang phải đối mặt với tăng trưởng chậm lại, áp lực lạm phát dai dẳng và bất ổn tài chính gia tăng, việc đóng cửa chính phủ không chỉ tác động đến riêng nước Mỹ mà còn với cả thế giới.

Một là, đối với tài chính toàn cầu: Các lĩnh vực phụ thuộc vào nhu cầu của Mỹ như máy móc, linh kiện ô tô hoặc hóa chất có thể bị tác động mạnh, khiến giá cổ phiếu lao dốc vì giới đầu tư phản ứng với sự bất ổn tại Mỹ. Bên cạnh đó, nếu chính phủ Mỹ đóng cửa dài ngày có thể khiến lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng, kéo theo lãi suất toàn cầu tăng.

Riêng với châu Âu, chỉ cần hoạt động kinh tế Mỹ chậm lại một chút cũng sẽ khiến nhập khẩu giảm, nhu cầu đối với hàng hóa từ các công ty châu Âu giảm theo, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng, doanh thu và lợi nhuận. Các nhà kinh tế ước tính nếu chính phủ Mỹ đóng cửa 2 tuần, GDP của EU sẽ thiệt hại khoảng 4 tỉ euro và có thể lên tới 15 tỉ euro nếu kéo dài 8 tuần; gây ra tác động khá lớn đến thị trường chứng khoán, khiến tăng chi phí tài trợ cho thâm hụt ngân sách, tín dụng đắt đỏ hơn. Đồng thời, lãi suất tăng làm tăng nguy cơ vỡ nợ, từ đó có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính.

Hơn nữa, hiện nay tình trạng thâm hụt ngân sách gia tăng đang tạo sức ép trực tiếp lên đồng bạc xanh. Khi niềm tin vào trái phiếu chính phủ Mỹ bị lung lay, một phần dòng vốn đã bắt đầu dịch chuyển sang các loại tài sản thay thế, gây ra các biến động trên thị trường ngoại hối, làm thay đổi tỷ giá đồng bạc xanh so với các đồng tiền khác, ảnh hưởng đến thương mại, giá cả hàng hóa quốc tế và gánh nặng nợ bằng đồng đôla Mỹ của nhiều nền kinh tế mới nổi, tác động trực tiếp đến đà tăng trưởng của các nền kinh tế này nói riêng và kinh tế toàn cầu nói chung.

Hai là, tăng nguy cơ bất ổn địa chính trị: Việc chính phủ Mỹ đóng cửa đe dọa nguồn tài trợ cho một số quốc gia, làm tăng nguy cơ bất ổn địa chính trị, làm giảm đầu tư kinh doanh và suy giảm nhu cầu.

Ba là, ảnh hưởng đến thị thực và nhập cư: Theo Economic Times, trong các lần chính phủ Mỹ đóng cửa trước đây, thời gian xử lý thị thực và hộ chiếu thường bị chậm lại.

Hiện, các cơ quan đại diện ngoại giao Mỹ tại nhiều nước, trong đó có Việt Nam, đã ra thông báo tạm ngưng cập nhật thường xuyên trên mạng xã hội hay các kênh liên lạc công khai, ngoại trừ các cảnh báo khẩn liên quan đến an ninh.

Các dịch vụ hộ chiếu và thị thực theo lịch hẹn ở Mỹ cũng như tại các đại sứ quán và lãnh sự quán Mỹ ở nước ngoài vẫn sẽ tiếp tục trong thời gian ngân sách bị đình trệ, tùy theo tình hình.

Giải pháp nào để chính phủ Mỹ sớm mở cửa trở lại?

Chính phủ Mỹ đã từng nhiều lần phải đóng cửa nhưng với thường không lâu, chỉ khoảng 1 hoặc 2 ngày. Đợt đóng cửa chính phủ gần đây nhất và cũng là dài nhất trong lịch sử nước Mỹ kéo dài 35 ngày vào năm 2018 trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, khiến gần 1 triệu công chức liên bang không được trả lương trong hơn 1 tháng, gây thiệt hại trực tiếp cho Chính phủ khoảng 5 tỷ USD và để lại hậu quả tương đối với nền kinh tế.

Các nhà quan sát tổng kết, nguyên nhân dẫn tới các đợt đóng cửa chính phủ Mỹ phần lớn là do sự đối đầu giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa và chỉ khi một đảng chịu nhượng bộ trước áp lực của công chúng, việc này mới kết thúc.

Hiện nay, vấn đề bất đồng lớn nhất giữa đảng Dân chủ và Cộng hòa là chi tiêu cho y tế, và hiện cả hai bên vẫn chưa chịu nhượng bộ. Đảng Dân chủ đề nghị Quốc hội gia hạn các khoản phúc lợi y tế, trong khi đảng Cộng hòa từ chối cam kết bất kỳ điều gì cho đến khi chính phủ được mở lại.

Giới lãnh đạo của cả hai đảng vẫn đưa ra các tuyên bố đầy cứng rắn, và dường như đều chuẩn bị cho một “cuộc chiến” đóng cửa chính phủ kéo dài, đẩy hàng trăm ngàn công chức liên bang vào tình trạng bất định, tiềm ẩn nguy cơ tác động lan rộng đến nền kinh tế.

Tuy nhiên, theo Politico hiện vẫn có nhiều dấu hiệu khả quan khi hai đảng vẫn âm thầm trao đổi ở cấp làm việc để tìm ra giải pháp để mở cửa lại chính phủ, ngăn nguy cơ cuộc khủng hoảng gây hậu quả nghiêm trọng.

Về phía đảng Cộng hòa, lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune và Phó Tổng thống JD Vance cho biết sẵn sàng đàm phán với đảng Dân chủ để gia hạn các khoản trợ cấp chăm sóc sức khỏe, với điều kiện chính phủ phải mở cửa trở lại. Trong khi đó, về phía đảng Dân chủ, thượng nghị sĩ Dân chủ Jeanne Shaheen cho biết, các cuộc đàm phán lưỡng đảng cấp thấp đều chỉ ra hai bên “có khả năng giải quyết” bế tắc hiện tại. Bà Shaheen cho biết, đảng Dân chủ sẽ chấp nhận thỏa thuận từ phe Cộng hòa về đàm phán gia hạn trợ cấp chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, một số thành viên đảng Dân chủ cho rằng, điều đó là chưa đủ và cần phải có những bước đi cụ thể hơn nữa. Hơn nữa, bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần có sự tán thành của Tổng thống Trump, trong khi lập trường của ông Trump hiện nay vẫn còn chưa rõ ràng.

Một số nguồn tin cho biết, Nhà Trắng thậm chí không thấy có động lực để đàm phán lúc này, nhưng sẵn sàng giải quyết các khoản trợ cấp bởi Nhóm cố vấn của ông Trump nhận thức rõ rủi ro chính trị nếu phí bảo hiểm tăng mạnh trước thềm bầu cử giữa nhiệm kỳ, khi đảng Cộng hòa đặt mục tiêu giữ quyền kiểm soát lưỡng viện.

Các nhà quan sát nhận định, “lối thoát” khả thi nhất mà hai bên có thể đạt được có lẽ là một thỏa thuận tạm thời - cấp khoản ngân sách giúp chính phủ hoạt động trong ngắn hạn, đủ để các bên tìm ra giải pháp lâu dài. Đây cũng là phương án giúp nước Mỹ thoát khỏi bế tắc hồi năm 2019.

Đảng Dân chủ có thể tiếp tục tỏ ra cứng rắn đủ lâu để cho thấy họ chưa hoàn toàn “đầu hàng” ông Trump. Tuy nhiên, họ sẽ phải dần tìm cách thỏa hiệp dưới áp lực dư luận - nhất là khi lao động trong chính phủ là nhóm cử tri quan trọng đối với đảng này.

Tình hình trước mắt vẫn còn khá phức tạp và việc mở cửa chính phủ Mỹ sớm trở lại có vẻ khó khả thi.

Vietbf @ Sưu tầm