Khủng hoảng ngân sách và ‘lá chắn’ di trú: Sự thật, ngụy biện và dư luận Mỹ
 

Cuộc chiến thông điệp giữa mùa “shutdown”
Cuộc đối đầu truyền thông quanh nguy cơ chính phủ Mỹ “đóng cửa” đang leo thang. Dấu hiệu sớm cho thấy phe Cộng hòa rơi vào thế khó khi yêu cầu của Dân chủ—gia hạn trợ cấp nâng cao cho Obamacare (ACA)—được công chúng ủng hộ mạnh. Trước bối cảnh này, lãnh đạo Cộng hòa quay lại chiến thuật quen thuộc: khái quát hóa sai và phát biểu gây hiểu lầm về người nhập cư không giấy tờ, cố kéo cuộc tranh luận về vùng có lợi cho mình.

Luận điệu chủ đạo: “Dân chủ cấp bảo hiểm cho di dân lậu”
Điệp khúc được lặp đi lặp lại: Dân chủ muốn “cấp bảo hiểm” cho người không giấy tờ. Thực tế, các thay đổi mà Dân chủ đề xuất với Obamacare và Medicaid không trực tiếp mở cửa cho người không đủ tư cách pháp lý—đối tượng này không đủ điều kiện trước đây và vẫn không đủ sau đổi mới.
Tuy nhiên, vấn đề phức tạp ở chỗ: hệ thống y tế liên bang có những kênh chi trả đặc thù lâu năm, khiến một phần nhỏ chi phí y tế khẩn cấp cho người không giấy tờ vẫn được thanh toán theo luật hiện hành. Từ đây, phe Cộng hòa dựng nên “câu chuyện” rằng Dân chủ đang “giữ chính phủ làm con tin” để nuôi chương trình “chăm sóc y tế cho di dân lậu”.

JD Vance bước ra “điền chi tiết”: hai mũi lập luận
Tại họp báo Nhà Trắng, Phó Tổng thống JD Vance nêu hai điểm chính:

Người xin tị nạn và những diện có tư cách tạm thời—theo đề xuất của Dân chủ—nên bị xem là “bất hợp pháp”, vì chính quyền trước đã “nới” quy chế quá rộng. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cũng nhấn mạnh rằng Tổng thống tiền nhiệm đã dùng sắc lệnh để “mở rộng phúc lợi” cho “người nhập cư bất hợp pháp”.

Luật EMTALA buộc bệnh viện nhận tiền Medicare phải cấp cứu cho mọi người, không xét khả năng chi trả hay tình trạng pháp lý; chi phí này có phần được liên bang hoàn trả. Vance lập luận rằng điều này khiến phòng cấp cứu quá tải vì người không giấy tờ.

Phần “xương thật” và phần “mỡ mộng” trong lập luận

Về tư cách pháp lý: Dù Cộng hòa có thể không đồng ý với việc cấp các trạng thái hợp pháp tạm thời, nhưng cho đến khi luật đổi, những người này vẫn là hợp pháp theo luật Hoa Kỳ, không thể gộp chung thành “illegal aliens”.

Về EMTALA: Đây là luật liên bang do Tổng thống Cộng hòa Ronald Reagan ký; bệnh viện bắt buộc cứu người nguy kịch. Dù có liên đới đến Emergency Medicaid, tỷ trọng chi trả cho người không giấy tờ là rất nhỏ so với tổng chi khẩn cấp.

Về “cắt” ngân sách khẩn cấp: Đề xuất thắt lại nguồn liên bang không hủy nghĩa vụ cứu chữa; chi phí chỉ chuyển sang gánh nặng của tiểu bang và bệnh viện, trừ khi EMTALA bị bãi bỏ—điều đặt ra câu hỏi đạo đức: có nên để người bệnh nặng chết vì giấy tờ?

“Tiểu xảo ngân sách” ở cấp bang?
Phe Cộng hòa cáo buộc một số bang xanh “lách” quỹ, dùng tiền Medicaid liên bang dưới danh nghĩa chi của bang để bao phủ người không giấy tờ. Nhưng các điều khoản trừng phạt bị nói là đã bị rút khỏi dự luật nghị sự; phần còn lại không nhắm riêng tới người không giấy tờ mà chủ yếu siết một số miễn trừ tài chính của bang.

Bóng ma 2019 và ký ức sơ khởi
Cộng hòa cũng lôi lại đoạn tranh luận sơ bộ năm 2019, nơi nhiều ứng viên Dân chủ giơ tay ủng hộ ý tưởng chi trả y tế cho người không giấy tờ. Điều này có thật, nhưng không phải nội dung đang được Dân chủ đưa vào thỏa thuận mở cửa chính phủ; trọng tâm hiện tại là gia hạn trợ cấp ACA cho người dân Mỹ nói chung. Dùng quá khứ để suy đoán “ý định lâu dài” là chiến thuật chính trị quen thuộc, nhưng không phản ánh yêu cầu lập pháp hiện thời.

Dư luận nói gì? Và vì sao “narrative” lại quan trọng
Khảo sát gần đây cho thấy đa số cử tri ủng hộ gia hạn trợ cấp ACA, thậm chí một phần đáng kể cử tri MAGA cũng đồng ý. Một thăm dò khác ghi nhận nhiều người đổ lỗi cho Trump/Cộng hòa về nguy cơ “shutdown” hơn là Dân chủ—điều có vẻ nghịch lý vì Dân chủ không chịu ký “bill sạch”. Trong cuộc chiến như vậy, định khung câu chuyện (tập trung vào nhập cư) trở thành “cứu cánh” để chuyển sân tranh luận.

Ranh giới mong manh giữa chính luận và ngụy biện
Chính trị luôn có “đòn spin”. Nhưng trong những năm gần đây, giới quan sát ghi nhận sự sẵn sàng nói điều có lợi dù dễ gây hiểu lầm tăng rõ. Câu chuyện tin đồn vô căn cứ về người tị nạn Haiti “ăn thú cưng” từng bị chính đảng địa phương bác bỏ; thậm chí JD Vance còn bị nhắc lại phát biểu thừa nhận “nếu cần tạo câu chuyện để media chú ý, tôi sẽ làm”—một quan điểm “mục đích biện minh phương tiện” gây tranh cãi.

Cốt lõi chính sách: trợ cấp ACA có đáng để “shutdown”?
Tựu trung, đề xuất của Dân chủ hiện tập trung vào giữ trợ cấp ACA—biện pháp giúp nhiều gia đình mua được bảo hiểm, thay vì “trả tiền cho người không giấy tờ”. Tranh cãi về EMTALA hay chi y tế khẩn cấp cho người không giấy tờ là chuyện khác, nằm ở rìa hệ thống nhưng không phải bản chất đề xuất.
Câu hỏi chính trị đặt ra: Có đáng đánh đổi “shutdown”—tức trì hoãn dịch vụ công, hỏng việc dân—chỉ để duy trì một khung tường thuật gắn ACA với “di dân lậu”, trong khi dữ kiện pháp lý và tài chính không nâng đỡ luận điểm đó?

Trả hồ sơ về… sự thật
Cuộc chiến thông điệp có thể hữu hiệu trong ngắn hạn, nhưng ngân sách liên bang và an sinh y tế là câu chuyện số liệu và luật pháp. Nếu muốn tranh luận công bằng:

Gọi đúng tên nhóm đối tượng có tư cách hợp pháp (dẫu tạm thời).

Phân biệt ACA/Medicaid với EMTALA/Emergency Medicaid.

Thừa nhận quy mô chi khẩn cấp cho người không giấy tờ là rất nhỏ so với tổng chi.
Khi sự thật trở lại trung tâm, shutdown nên được giải quyết bởi giải pháp ngân sách, không phải bởi ngụy biện chính trị.