'Ác mộng' phủ bóng chính trường Mỹ
 

Giữa lúc chính phủ đang đóng cửa, Tổng thống Trump mạnh tay yêu cầu cắt giảm các khoản chi “thuộc phe Dân chủ”. Nước đi này một lần nữa khiến chính trường Mỹ rơi vào vòng xoáy tranh cãi và bất ổn.

Cơn ác mộng tồi tệ nhất
“Đây sẽ là cơn ác mộng tồi tệ nhất đối với Đảng Dân chủ”, nhận xét của Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mike Lee về lần đóng cửa chính phủ liên bang đầu tiên trong vòng 7 năm qua tại nước Mỹ.

Phát biểu của ông Lee không chỉ đơn thuần là một lời cảnh báo. Ngay sau ngày 1/10, Tổng thống Trump đã giao cho Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB), ông Russ Vought, nhiệm vụ xác định những khoản chi cho các cơ quan “thuộc phe Dân chủ” cần bị cắt giảm.

Ông Vought đã nhanh chóng thực thi, đình chỉ tài trợ cho hàng loạt chương trình tại 16 bang - tất cả đều do Đảng Dân chủ kiểm soát.

Thư ký báo chí Karoline Leavitt tuyên bố hôm 2/10 cũng rằng việc cắt giảm sẽ nhắm vào những gì “không phù hợp với giá trị của Tổng thống”.

Tuyên bố này từng là một trong những lý do khiến Đảng Dân chủ từng phải nhượng bộ trong cuộc đàm phán ngân sách hồi đầu năm. Nhưng lần này, phe Dân chủ đã thay đổi chiến lược, lựa chọn đối đầu thay vì lùi bước.

Đối mặt với tình trạng đóng cửa chính phủ, các nghị sĩ đảng Dân chủ kiên quyết phản đối các biện pháp cắt giảm ngân sách của chính quyền Trump.

Họ yêu cầu bảo vệ các chương trình quan trọng như trợ cấp y tế và hỗ trợ cơ sở hạ tầng, đồng thời chỉ trích việc sử dụng chính phủ để phục vụ lợi ích chính trị cá nhân.

Lãnh đạo đảng Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries thậm chí tuyên bố rằng việc chính phủ phải đóng cửa hoàn toàn là do quyết định của Đảng Cộng hòa và Tổng thống Trump.

Song, điểm đáng chú ý là đã có những dấu hiệu cho thấy có những vết rạn nứt trong nội bộ đảng Cộng hòa liên quan đến quyết định cứng rắn của ông Trump.

Thượng nghị sĩ Kevin Cramer (Bắc Dakota) ngày 1/10 đã lên tiếng cảnh báo rằng kế hoạch cắt giảm này có thể gặp phải nhiều phản ứng trái chiều, không chỉ trong nội bộ Quốc hội mà còn từ công chúng Mỹ.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Susan Collins (Maine) tỏ rõ sự phản đối mạnh mẽ khi chỉ trích việc chính quyền nhắm tới khoản 18 tỷ USD dành cho các dự án hạ tầng tại New York - nơi tập trung nhiều lãnh đạo cấp cao của đảng Dân chủ, đồng thời gọi đây là hành động “hoàn toàn không thể chấp nhận được”.

Ngay cả Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện John Thune cũng tỏ ra thận trọng. Khi được Politico hỏi liệu hành động của ông Vought có gây xáo trộn chính trị hay không, ông trả lời: “Tôi chỉ có thể nói rằng có và chúng tôi không kiểm soát được những gì ông ấy sẽ làm”.

Chiến thuật “cây gậy và củ cà rốt”
Có thể hiểu quyết định của ông Trump trên hai khía cạnh. Thứ nhất, đây là một chiến thuật điển hình theo kiểu “cây gậy và củ cà rốt” mà ông Trump thường xuyên áp dụng.

Một số nhà lập pháp muốn duy trì kênh đối thoại cởi mở với đảng Dân chủ nên chọn cách ngầm ý rằng họ không hoàn toàn ủng hộ chiến lược hiện tại, trong khi những người thực sự kiểm soát việc cắt giảm ngân sách vẫn đang tiến hành các biện pháp mạnh tay.

Thứ hai, không loại trừ khả năng đảng Cộng hòa thực sự lo ngại về những hệ lụy nếu chiến lược này bị đẩy đi quá xa và đang âm thầm thúc giục chính quyền cân nhắc lùi bước.

Nếu điều này là chính xác, họ có lý do chính đáng để lo ngại. Những đợt cắt giảm do Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) thực hiện dưới sự chỉ đạo của ông Vought, không chỉ là một phép thử chính trị, mà còn có thể ảnh hưởng sâu rộng tới các cuộc đàm phán ngân sách sắp tới.

Trên thực tế, DOGE không nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ công chúng, khi ngay cả “kiến trúc sư” của nó - tỷ phú Elon Musk, cũng không được đánh giá cao về kinh nghiệm chính trị.

Một cuộc thăm dò do CNN thực hiện hồi tháng 3/2025 cho thấy 62% người Mỹ lo ngại việc cắt giảm nhân sự có thể “đi quá xa”, dẫn đến việc đóng cửa các chương trình liên bang quan trọng, trong khi chỉ 37% phản đối quan điểm này.

Các khảo sát khác cũng cho thấy sự phản đối rộng rãi. Trong cuộc thăm dò mới nhất của Đại học Quinnipiac vào tháng 6/2025, gần 60% người tham gia không đồng tình với DOGE. Đáng chú ý, tỷ lệ đánh giá chương trình này là “kém hiệu quả” (45%) cao gấp đôi so với nhóm cho rằng nó “xuất sắc” (20%).

Ảnh hưởng từ quyết sách của ông Trump
Chủ trương cắt giảm ngân sách của ông Trump từng gây ảnh hưởng đáng kể trong cuộc bầu cử được xem là lớn nhất của năm 2025 cho đến thời điểm hiện tại: tranh cử vào Tòa án Tối cao bang Wisconsin.

Dù được ông Musk chi hàng triệu USD hậu thuẫn, ứng viên đảng Cộng hòa Brad Schimel đã để thua trước đối thủ Susan Crawford - người được đảng Dân chủ ủng hộ, trong cuộc đua giành vị trí thẩm phán Tòa án hồi tháng 4/2025.

Nhiều nhà quan sát cho rằng, điều này là minh chứng cho thấy sự hiện diện của ông Musk và các đề xuất kiểu DOGE chưa chắc đã phát huy hiệu quả như kỳ vọng.

Bên cạnh đó, ông Trump cũng tỏ ra thiếu nhiệt huyết trong việc bảo vệ DOGE hoặc các khoản cắt giảm liên quan đến việc đóng cửa chính phủ. Bằng chứng rõ ràng nhất là bài đăng trên Truth Social sáng 2/10, trong đó Tổng thống Mỹ chỉ đơn giản gọi ông Vought là “người nổi tiếng với Dự án 2025”.

Dự án 2025, từng được kỳ vọng là nền tảng chính sách trong nhiệm kỳ tiếp theo của ông Trump, đã trở thành gánh nặng trong năm chiến dịch tranh cử của ông hồi năm 2024. Một cuộc thăm dò cuối chiến dịch cho thấy 57% cử tri đăng ký có quan điểm tiêu cực về kế hoạch của Quỹ Di sản, so với chỉ 4% có quan điểm tích cực.

Mặc dù đã cố gắng công khai tách mình ra khỏi Dự án 2025, ông Trump vẫn tiếp tục tuyển dụng nhiều nhân vật chủ chốt của dự án vào bộ máy chính quyền, điển hình như ông Russ Vought và tỷ phú Elon Musk.

Theo các chuyên gia, chính vì vậy mà dấu ấn của Dự án vẫn hiện diện rõ nét trong cách ông Trump vận hành chính quyền trong lần tái đắc cử này.

Tuy nhiên, dù điều đó phần nào giúp ông Trump củng cố quyền lực trong nội bộ, cách tiếp cận “hành động nhanh, quyết liệt” của ông không mang lại nhiều lợi ích chính trị cho đảng Cộng hòa trên diện rộng, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng chính trị leo thang trong nội bộ lưỡng đảng.

Cuộc đối đầu này không chỉ là một cuộc tranh luận về ngân sách, mà còn là một phép thử về khả năng lãnh đạo và chiến lược chính trị của cả đảng Dân chủ lẫn đảng Cộng hòa.

Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng việc đóng cửa chính phủ có thể gây thiệt hại hàng tỷ USD mỗi tuần cho nền kinh tế Mỹ, làm giảm tăng trưởng GDP và tăng tỷ lệ thất nghiệp.

Các chương trình thiết yếu như an sinh xã hội, hỗ trợ thực phẩm và trợ cấp y tế có thể bị gián đoạn, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của hàng triệu người dân, đồng thời cũng ảnh hướng đến lá phiếu của họ trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026 sắp tới.

Nếu ông Trump “bước hụt”, rất có thể giấc mơ “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” sẽ đi chệch hướng, không chỉ trở thành cơn ác mộng đối với đảng Dân chủ, mà còn với chính đảng Cộng hòa và những người đã khởi xướng ý tưởng này.

VietBF@ sưu tập