Hậu trường thanh trừng khốc liệt tại Việt Nam hôm nay
 

Mở màn: Cà phê đen và một câu nói… thẳng
Ngày 1/10, báo chí có bài “NÓI THẲNG” trích ý ông Tô Lâm – Tổng bí thư ĐCSVN – về chuyện phải “diệt tận gốc quan – thương thân hữu”. Nghe qua như ly cà phê đen không đường: đắng, gắt, tỉnh liền. Ông cảnh báo các liên minh “quan – thương” móc ngoặc tinh vi, biến tướng thành nhóm lợi ích, vừa trục lợi vừa lũng đoạn quyền lực. Đọc đến đây, ai cũng gật gù: ừ thì đúng quá rồi, nói sao trúng vậy!

Quan – thương thân hữu: Liên minh đội lốt hợp pháp
Khi “quyền lực đỏ” (công quyền) bắt tay “quyền lực đen” (làm ăn phi pháp), kết quả là một thứ “siêu mầm bệnh” còn nặng hơn tham nhũng thường thấy: vừa có vỏ bọc giấy tờ, vừa có cơ bắp thao túng hệ thống. Bộ máy liêm chính bị bào mòn như cái chổi cũ quét mãi chỉ còn cán, còn niềm tin nhân dân thì… mỗi năm một size nhỏ lại.

Sân sau – môn thể thao quốc dân
Thời nay, “xây sân sau” gần như thành môn thể thao trí tuệ: từ cấp Ủy viên Trung ương trở lên, ai cũng có vài doanh nghiệp “thân thiết như người nhà”. Ưu đãi chính sách thiết kế “may đo”, chỗ thì “bắt buộc nộp phí” kiểu văn minh cống nạp, nơi thì “đơn vị bạn” bỗng thắng thầu… một cách đầy cảm hứng. Thị trường méo mó, doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng thì luôn ở thế đua 100m nhưng mang giày trượt băng, còn doanh nghiệp thân hữu thì lái xe F1 trên làn ưu tiên. Kết cục: giàu – nghèo giãn như dây thun kéo mãi sắp đứt.

Ví dụ sinh động: từ “con đi học mắc như… nước suối” đến “tập đoàn đa năng”
Câu hỏi dân gian mà ai cũng biết đáp án: Lương Chủ tịch Quốc hội cỡ nghìn đô/tháng, sao đủ nuôi con du học kiểu “học phí tính bằng trăm ngàn đô/năm”? Dư luận chỉ tay về những “dòng chảy thu nhập khác” – từ sân sau, từ nhà tài trợ chính sách, từ những cái tên nghe quen như Thuận An. Còn chuyện “hiền lành như Võ Văn Thưởng” mà vẫn ôm được Phúc Sơn từ Bắc chí Nam, bảo kê bằng cả dàn quan tỉnh? Vâng, có vẻ “hiền” ở đây là tính từ mô tả gương mặt chứ không phải hệ sinh thái kinh doanh.

Câu hỏi then chốt: người cầm gươm có đứng ngoài vòng chiến?
Đã nhắc chuyện “đỏ” dung dưỡng “đen”, thì dư luận đương nhiên hỏi tiếp: ông Tô Lâm có đứng ngoài ván bài này không? Tập đoàn Xuân Cầu là của ai? Tô Dũng quan hệ thế nào với ông Tô Lâm? Vì sao một số “thế lực” được xem như bất khả xâm phạm? Nếu chiến dịch “diệt tận gốc” được triển khai theo phương châm “đánh cả làng – trừ tao”, thì xin báo trước: gốc không diệt, chỉ tỉa ngọn cho mát mắt thôi.

“Suất đặc biệt”: thần chú chống… quy định
Nhắc đến kỷ cương đảng, lại phải nhớ thời ông Nguyễn Phú Trọng: tự tay đặt trần tuổi tái cử, rồi tự tay mở… “suất đặc biệt”. Tinh gọn như một câu slogan: luật là để áp cho đảng viên – trừ tao! Vậy nên, xây kỷ cương kiểu “một luật – hai chế độ” thì đừng hỏi vì sao tường nhà nứt từ nóc.

Muốn “diệt tận gốc”? Có 5 việc làm ngay (khó nhưng không phải bất khả)

Công khai lợi ích & tài sản theo thời gian thực:
Không phải kê khai cho vui, mà là hệ thống số hóa, mở dữ liệu công: tài sản, cổ phần, người thân sở hữu, hợp đồng công, thay đổi “đột biến”. Ai giàu nhanh như tên lửa, hệ thống sẽ hú còi.

Cấm “thân hữu ba độ”:
Quan chức đương nhiệm, vợ/chồng, con ruột – không được sở hữu hoặc thao túng doanh nghiệp nhận thầu, nhận đất, nhận ưu đãi từ chính cơ quan mình ảnh hưởng. Vòng tròn bạn bè, họ hàng – càng gần càng cấm.

Đấu thầu số hóa, giám định độc lập:
Mọi gói thầu, đất đai, chuyển mục đích sử dụng… đều qua nền tảng công khai. Hội đồng thẩm định phải có thành viên độc lập, luân chuyển bắt buộc. Rớ tới tiền – không có “họp kín”.

Ủy ban chống xung đột lợi ích độc lập:
Không trực thuộc bất kỳ bộ/ngành nào có quyền phân bổ nguồn lực. Ngân sách riêng, thẩm quyền điều tra riêng, công bố báo cáo định kỳ. Hết “vừa đá bóng vừa thổi còi”.

Cơ chế “khai báo ân xá – tịch thu mở rộng”:
Ai tự nguyện khai báo sân sau, tài sản bất minh – ân xá một phần. Không khai, bị lộ – tịch thu mở rộng tới tài sản đứng tên người thân. Đã gọi là gốc thì rễ chùm cũng phải đào.

Thử thách lớn nhất: gương trên cao
Mang gươm xuống núi chém cỏ thì dễ; mang gươm soi gương, thấy sợi râu lệch cũng tỉa – mới khó. “Diệt tận gốc” chỉ có nghĩa khi người đứng đầu tự công khai dây mơ rễ má của chính mình và họ hàng; sẵn sàng cắt đứt nếu phát hiện xung đột lợi ích. Nếu không, chiến dịch nào cũng thành “tiết mục truyền hình thực tế” – âm thanh sống động, ánh sáng lấp lánh, nhưng khán giả xem xong vẫn phải tự trả tiền điện.

Cầm cờ thì phải chạy trước
Muốn dẹp “quan – thương thân hữu” thật sự, điều kiện cần là nói thẳng; điều kiện đủ là làm thẳng – bắt đầu từ chính những người đang nói. Chừng nào khẩu hiệu còn kèm dấu ngoặc đơn “(trừ tao)”, chừng đó rừng gốc vẫn nguyên, chỉ bớt vài ngọn già. Câu trả lời nằm ở chỗ rất đơn giản mà rất khó: người cầm cờ có dám chạy trước hay không. Nếu có – niềm tin trở lại. Nếu không – xin đừng gọi đó là “diệt tận gốc”, hãy gọi đúng tên: “xén tỉa thẩm mỹ”.

Mở màn: Mùa… ghế nở rộ
Bước sang chặng nước rút trước Đại hội 14, chính trường Việt Nam rộn ràng như hội chợ làng: kèn trống vang lên là y như rằng có người “điểm danh” chiếc ghế mới. Nhân vật chính của chúng ta là Hồ Đức Phớc – Phó Thủ tướng, người Nghệ An, cái tên đang được đặt lên kệ trưng bày “hàng chiến lược”. Sau Hội nghị Trung ương 11, ông được xếp vào nhóm sáng giá để “vào chung kết” Bộ Chính trị đầu năm 2026. Nghe đồn đối thủ lớn nhất của ông ở nội bộ khối Chính phủ cho ghế Phó Thủ tướng Thường trực còn lại… cơ hội mỏng hơn tóc rối. Còn Nguyễn Hòa Bình? Xin lỗi, thang máy “leo cao” hình như đã chuyển sang chế độ… bảo trì.

Sân khấu Đại hội 14: trận derby Hưng Yên – Thanh Hóa, Nghệ An ngồi… ghế khán giả VIP
Đại hội 14 được quảng cáo như “trận cầu không khoan nhượng” giữa hai đội Hưng Yên và Thanh Hóa. Trong lúc hai bên tranh bóng rát, Văn phòng Trung ương và Chính phủ lại tái hiện “kịch bản cổ điển” kiểu thời Nguyễn Phú Trọng – Nguyễn Tấn Dũng: vừa là đồng đội ở tuyển quốc gia, vừa là đối thủ ở… đá tập nội bộ. Ở thế cục này, ông Hồ Đức Phớc (đội hình Chính phủ) nhiều khả năng đứng chung chiến tuyến với Phạm Minh Chính để “bắt bài” Tô Lâm. Hệt như đá pressing: thấy ai cầm bóng là áp sát ngay.

Nghệ An – đội hình từng mạnh nhất, giờ phải chơi phản công nhanh
Đầu khóa, nhóm Nghệ An vào sân như “Manchester toàn sao”: lực lượng dày, tâm thế cao. Nhưng thời thế đổi thay – sau Trung ương 11, dự kiến nhóm này chỉ còn 1 suất Bộ Chính trị, mà suất đó lại đóng ở Chính phủ; Ban Bí thư thì… vắng bóng Nghệ An. Hai “cây cổ thụ” Phan Đình Trạc và Nguyễn Xuân Thắng dự kiến “về vườn” sau nhiệm kỳ, biến băng ghế dự bị thành… ghế đá công viên.

Chuyện thăng chức: lên ghế thì mừng, nhưng còn phải xem… tên ghế
Tin hành lang rỉ tai: bà Phạm Thị Thanh Trà có thể lên Phó Thủ tướng. Nhưng nếu vẫn chỉ dừng ở Ủy viên Trung ương, chưa chạm Bộ Chính trị, thì đó giống như đổi từ ghế gỗ sang ghế nệm – ngồi êm hơn chứ chân ghế quyền lực vẫn chưa dài thêm bao nhiêu. Vậy nên, “điểm cộng” cho sức mạnh nhóm Nghệ An là có, nhưng mảnh ghép quyết định vẫn là Hồ Đức Phớc.

Tuyển chọn vào “top 18”: ba suất chạy, về đích còn một
Trước Trung ương 11, Nghệ An có ba cái tên đặt cược: Hồ Đức Phớc, Phạm Thị Thanh Trà, Trần Sỹ Thanh. Vòng loại khắc nghiệt như The Voice: quay ghế mỏi tay mà cuối cùng chỉ Hồ Đức Phớc còn “đèn xanh”. Hai ứng viên còn lại tạm thời đứng ngoài đường pitch của 18 người quyền lực.

Liên minh ngoại tỉnh: bấm chuông nhà Chủ tịch nước
Được quê nhà ủng hộ là một chuyện, nhưng muốn “đi xa” thì phải có đồng minh xa nhà. Ông Phớc được cho là tìm “điểm tựa” nơi Lương Cường (Chủ tịch nước). Tiếc rằng, dạo này ảnh hưởng của ông Cường trong Bộ Quốc phòng được ví như pin điện thoại còn 9%. Tổng cục Chính trị lại do Đại tướng Trịnh Văn Quyết nắm; mà ông Quyết thì thân Tô Lâm hơn là thân Chủ tịch nước. Hệ quả: cuộc chơi “liên minh Phớc – Cường” giống bơi ngược dòng; chưa chắc giữ nổi ghế nhà mình, nói gì thêm “liên thủ chống Hưng Yên”.

Plot twist giữa mùa: khi kịch bản đổi ở phút 89
Ai ngờ đâu, mở màn nhiệm kỳ, Vương Đình Huệ từng được xem là “người được chọn” truyền ngôi. Nếu sức khỏe ông Trọng đi trọn nhiệm kỳ, có lẽ bóng vàng đã rơi về đội Nghệ An. Nhưng “đời không như mơ”: ông Trọng gãy gánh, ông Huệ cũng trượt, khiến Nghệ An từ đội cửa trên thành… đội phải đá phòng ngự phản công, chờ cơ hội.

Ông Phớc đổi sân: rời bóng râm Ban Bí thư, ra nắng ở Chính phủ
Nhiệm kỳ 2021–2026, ba Ủy viên Bộ Chính trị gốc Nghệ An chủ yếu dựa vào “mái hiên” Nguyễn Phú Trọng, trong đó Phan Đình Trạc và Nguyễn Xuân Thắng ở Ban Bí thư. Hiện tại, Hồ Đức Phớc chọn đường Chính phủ để bứt tốc. Câu hỏi treo cao như xà nhảy: liệu ông có nhảy qua được “rào chắn” Tô Lâm? Nếu qua – thành huyền thoại. Nếu không – lại phải chạy thêm một vòng.

Điểm mạnh còn đó: dàn Trung ương dày như… bún chả Hà Nội
Dù “hao hụt sinh lực”, Nghệ An vẫn còn rất nhiều Ủy viên Trung ương – tức đội hình rộng, thay người không sợ hết slot. Đây là nguồn phiếu và nguồn lực giúp ông Hồ Đức Phớc không đơn độc khi vào vòng đàm phán ghế.

Tham vọng của Hưng Yên: làm “siêu câu lạc bộ lợi ích”
Muốn vươn tầm, Tô Lâm cần củng cố Hưng Yên thành nhóm mạnh nhất. Cách nhanh nhất? Đánh phủ đầu các nhóm khác, trong đó có Nghệ An. Vì vậy, nhiệm kỳ tới trông chờ sẽ… động sóng mạnh: gió mùa Đông Bắc thổi từ Hưng Yên, biển Nghệ An nổi sóng, thuyền trưởng Hồ Đức Phớc buộc phải vừa lái tàu, vừa vá buồm.

Kết: Muốn đi xa, ghế vững – người ngồi phải vững hơn
Triều chính là trò ghế nhạc: nhạc dừng thì ai chưa có ghế là… đứng. Cửa của Hồ Đức Phớc không hẹp, nhưng lối đi rải đầy “nón bảo hộ” mang tên Hưng Yên, Thanh Hóa, và một dải biến số sức khỏe – liên minh – cơ cấu. Nếu ông kết nối được dàn Trung ương Nghệ An, gom thêm đồng minh thực lực, và trụ vững ở Chính phủ, cơ hội Phó Thủ tướng Thường trực và Bộ Chính trị là rất sáng. Còn nếu không, câu chuyện sẽ lại quay về điệp khúc quen thuộc: “ghế thì nhiều dáng, nhưng người ngồi được lại không nhiều”.

Không chạm tới sử thi, lại trượt vào tâm thức phi nhân hóa
Thay vì chưng cất một bi kịch chiến tranh thành tầm vóc sử thi, Mưa Đỏ chọn cách phi nhân hóa đối phương, đẩy cao kịch tính bằng cảnh đốt tù binh gây tranh cãi. Nửa thế kỷ sau chiến tranh, điều công chúng kỳ vọng là tỉnh thức và nhân bản; phim lại phục dựng hận thù vô minh, trái hẳn tinh thần tự vấn nhân loại về chiến tranh.

Cao bồi – võ hiệp – diễm tình: nồi lẩu “hái lượm” lạc điệu
Bộ phim được ca ngợi là “mới” nhưng cái mới chỉ là vá víu mô-típ: chút cao bồi Hollywood, chút võ hiệp Hồng Kông, điểm tình ái mùi mẫn kiểu tiểu thuyết diễm tình. Giữa bối cảnh xám bụi ngụy trang bên sông Thạch Hãn, lại bật lên áo bà ba lụa tím, tạo nên một lãng mạn trớt quớt. Thậm chí có khoảnh khắc “007”: chiếc khăn rằn bung ra thành “vũ khí” siết cổ – một thứ trò diễn hợp bài tập trường quay hơn là ngôn ngữ điện ảnh chín tới.

Kỹ thuật có thể ổn từng cảnh, nhưng tổng thể rời rạc và giả giả
Lẻ tẻ, nhiều cú máy đạt chuẩn thực hành. Nhưng khi ráp thành phim, cảm giác rời rạc – gượng gạo – vô duyên lấn át. Các chi tiết tưởng “lặt vặt” như áo tím, khăn rằn, quân phục tinh tươm, hay đấu cận chiến trong Thành Cổ lại góp phần tạo nên độ giả ở bình diện hiện thực lịch sử: 81 ngày đêm bao vây – hỏa lực dội mà con người hành xử như hiệp khách nhàn du là điều khó tin.

Hư cấu nghệ thuật không đồng nghĩa với cẩu thả lịch sử
Nghệ thuật có quyền hư cấu, nhưng hư cấu cần dụng ý lịch sử và kỷ luật tư liệu. Mưa Đỏ né tránh đối thoại với những mốc hiện thực (không gian chiến đấu trong Thành Cổ, nhịp ngoại giao – chính trị…), rồi dùng “hư cấu” như lá chắn cho sự không học thuộc lịch sử.

Bề mặt và bề sâu của trận chiến: phim đã bỏ quên gì?

Bề mặt: mức độ thương vong – hủy diệt chưa từng thấy, dưới hải pháo – không kích – B-52.

Bề sâu: xung đột tham mưu và chiến lược. Trên bản đồ chiến cuộc là mệnh lệnh duy tiến công, là những đảo chiều tác chiến khiến đơn vị thiện chiến phơi lưng trong tọa độ hỏa lực. Đó là bi kịch hậu trường – phần bóng tối phim không chạm đến.

Ẩn dụ sân khấu: hát bội nửa vời, chèo dở dang
Nếu hát bội tượng trưng cho tiết tháo trượng phu, còn chèo là cam chịu – nhân tình thế thái, thì Mưa Đỏ bỏ lỡ cả hai: không có khí phách dứt khoát trước sinh mạng binh sĩ, cũng chẳng dẫn tới cái hậu giải oan. Các tranh luận tham mưu, tiếng nói phản biện vì xương máu chiến sĩ – những “điểm rơi đạo đức” – lẽ ra phải là trục dọc của phim.

“Bàn tay đập bẹp lên bản đồ”: khi ý chí chính trị lấn át quân sự
Trận địa Quảng Trị 1972 không chỉ là giao chiến mà còn là điểm va giữa ý chí chính trị và lý tính quân sự. Hình tượng bàn tay chụp xuống bản đồ – “đánh ngay” – là ẩn dụ cho mệnh lệnh duy ý chí đẩy chiến sĩ vào chảo lửa. Phim nếu muốn sử thi, phải dám đối diện xung đột ấy: ai chịu trách nhiệm? Chiến lược nào dẫn tới giá phải trả?

Từ vô minh – vô nhân đến vô hậu trong ký ức cộng đồng
Chiến tranh đã qua, hậu thế chờ một tác phẩm tỉnh trí, trả lại phẩm giá con người cho cả đôi bên. Mưa Đỏ trái lại đánh bóng tuyên truyền, bọc đường ký ức, ru ngủ hiện tại bằng ảo tưởng hùng ca. Thành công phòng vé kèm ảo vọng giải thưởng càng đáng lo: nó nuôi dưỡng thói quen xem lịch sử như thuốc an thần, thay vì bài học cay đắng để đi tới tương lai.

Sử thi không đến từ kỹ xảo “hái lượm”
Một sử thi điện ảnh về Thành Cổ Quảng Trị cần kỷ luật tư liệu, nhãn quan nhân bản, và dũng khí chạm xung đột. Mưa Đỏ hiện chỉ là phép cộng vụng về của kỹ xảo và mô-típ vay mượn. Lịch sử – nếu bị kể lại bằng vô minh và vô nhân – sẽ kết thành một ký ức vô hậu. Và đó mới là điều đáng sợ hơn mọi tiếng nổ trên màn ảnh.