Chiếc cặp $500k (nửa triệu dollar) của Tổng Thống +video
 

Nuclear Football là gì?
“Nuclear football”, tên chính thức là Presidential Emergency Satchel, là chiếc vali (cặp) dùng để tổng thống Mỹ liên lạc và ủy quyền sử dụng vũ khí hạt nhân khi không ở các trung tâm chỉ huy cố định như Phòng Tình huống Nhà Trắng hay PEOC. Vali luôn do một sĩ quan quân đội mang theo, bám sát tổng thống trên mọi hành trình – từ Nhà Trắng ra bãi cỏ South Lawn lên Marine One, vào đoàn xe hộ tống, cho đến Air Force One.

Tên gọi: từ “black bag” đến “football”
Tên chính thức là “Presidential Emergency Satchel”. Thời Eisenhower, báo chí hay gọi là “black bag” hoặc “satchel”. Sau đó, biệt danh “football” trở nên phổ biến dưới thời Kennedy–Johnson. Có giả thuyết cho rằng cái tên gợi từ thói quen “chuyền” vali giữa các sĩ quan trực 24/7, cũng như văn hóa bóng bầu dục/chạm bóng trong gia đình Kennedy. Lại có người liên hệ với một mật danh kế hoạch “Dropkick”; dẫu vậy, nguồn gốc chính xác vẫn còn tranh luận.

Bên trong chiếc vali: có gì (và không có gì)
Theo các mô tả công khai hiếm hoi, nội dung điển hình gồm:

“Black Book” – sổ phương án đáp trả hạt nhân (nhiều lựa chọn, in đen/đỏ).

Sổ địa điểm mật – các cơ sở an toàn có thể di dời tổng thống trong khẩn cấp.

Tài liệu quy trình phát thanh khẩn cấp (EBS/khẩn báo quốc gia).

Thẻ mã xác thực cỡ 3×5 inch (“biscuit”).

Vỏ ngoài có lúc là vali kim loại Zero Halliburton, cũng có mô tả là vali da, nặng khoảng 20 kg; thường thấy ăng-ten nhỏ gần tay cầm, cho thấy tích hợp thiết bị liên lạc.
Hiểu lầm phổ biến: bên trong không có “nút đỏ” bấm là tên lửa bay ngay; quy trình phức tạp và cần nhiều xác thực.

Cách vận hành (ở mức khái quát, không nhạy cảm)
Nếu tổng thống – với tư cách Tổng tư lệnh – cân nhắc dùng vũ khí hạt nhân, vali được mở để:

Phát “watch alert” đến USSTRATCOM và các đầu mối chỉ huy phù hợp.

Duyệt phương án cùng Bộ trưởng Quốc phòng, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân… theo các kế hoạch định trước (ví dụ họp dưới khung OPLAN tương ứng).

Xác thực tổng thống: dùng “biscuit” qua quy trình thách–đáp bằng hai chữ cái theo bảng phiên âm với Trung tâm Chỉ huy Quân sự Quốc gia.

Quy tắc hai người (two-person rule) áp dụng xuống dưới các cấp phóng; Permissive Action Links ngăn kích hoạt trái phép.

Quyền lệnh phóng: nhiều nguồn công khai ghi nhận tổng thống có thẩm quyền đơn nhất để ra lệnh, Bộ trưởng Quốc phòng không có quyền phủ quyết, nhưng mệnh lệnh phải hợp pháp theo luật Mỹ và luật xung đột vũ trang; sĩ quan có nghĩa vụ từ chối lệnh phi pháp. Các gói phương án “off-the-shelf” được luật sư rà soát trước để bảo đảm tính pháp lý.

Ai mang “football”? Quy trình canh gác 24/7
Người mang vali là sĩ quan ủy nhiệm cấp O-4 trở lên (một trong sáu quân binh chủng), vượt qua thẩm tra an ninh Yankee White. Lịch trực tuyệt mật và luôn cự ly gần tổng thống: đi bộ kề sau, ngồi cùng đoàn xe, lên Marine One/Air Force One, vào các tòa nhà công quyền và địa điểm sự kiện.

Có bao nhiêu “football”?
Thông lệ hiện nay có ba vali: hai cấp cho Tổng thống và Phó Tổng thống, một để dự phòng tại Nhà Trắng. Việc Phó Tổng thống có vali riêng nhằm kế vị chỉ huy nếu Tổng thống mất năng lực. Trong lễ bàn giao quyền lực, mã trên “biscuit” của tân tổng thống kích hoạt đúng 12:00 trưa ngày nhậm chức; mã của người tiền nhiệm tự động vô hiệu.

Những lát cắt lịch sử đáng chú ý

Nguồn gốc: cuối thời Eisenhower, được chuẩn hóa thời Kennedy sau các buổi briefing về ứng phó khẩn cấp và SIOP (“Gold Book”).

Sự cố hi hữu: vụ ám sát Reagan 1981 khiến “biscuit” tách khỏi tổng thống trong cấp cứu; vài lần tổng thống/đoàn tùy tùng vô tình tách rời sĩ quan mang vali (ví dụ sự kiện quốc tế, di chuyển bất ngờ).

Tình huống gần đây: khách chụp ảnh cùng sĩ quan mang vali tại Mar-a-Lago; va chạm ngắn với an ninh nước chủ nhà khi tổng thống công du; ngày 6/1/2021 chiếc vali dự phòng cạnh Phó Tổng thống từng đến gần đám đông bạo loạn – làm dấy lên lo ngại phản gián (mã kiểm soát có cơ chế vô hiệu hóa).

Chuỗi chỉ huy và pháp lý hiện đại
Đạo luật Goldwater–Nichols (1986) sắp xếp lại chuỗi chỉ huy: từ Tổng thống → Bộ trưởng Quốc phòng → Tư lệnh các Bộ chỉ huy tác chiến hợp nhất (CCDRs), còn các Tham mưu trưởng quân chủng giữ vai trò cố vấn và tổ chức huấn luyện/trang bị.
Về kiểm soát dân sự–quân sự, nhiều tướng lĩnh tuyên bố sẽ từ chối lệnh phi pháp; mặt khác, cũng có tranh luận về phạm vi “quyền đơn nhất” và quy trình xác minh lệnh. Một số nhà phân tích (như Daniel Ellsberg) lập luận rằng quyền đã từng được tiền ủy quyền ở mức độ nào đó trong Chiến tranh Lạnh; dẫu vậy, trong thực tế vận hành hiện thời, “football” vẫn là biểu tượng đồng thời là công cụ của cơ chế răn đe hạt nhân.

Điều quan trọng cần nhớ

“Nuclear football” không phải là “nút đỏ”; đó là bộ hồ sơ–liên lạc–xác thực giúp tổng thống ra quyết định trong phút giây khủng hoảng.

Quy trình luôn đi kèm xác thực danh tính, đối chiếu phương án, quy tắc hai người và kiểm soát pháp lý.

Luôn có nhiều lớp dự phòng: nhiều vali, mã được kích hoạt/vô hiệu đúng thời khắc chuyển giao, kèm hệ thống chỉ huy phân tán.


“Nuclear football” là mắt xích di động của hệ thống răn đe hạt nhân Hoa Kỳ: vừa mang tính biểu tượng tối thượng của quyền lực Tổng tư lệnh, vừa là bộ dụng cụ thủ tục–liên lạc–xác thực để bảo đảm mệnh lệnh hợp pháp, chính danh và an toàn trong những tình huống tồi tệ nhất. Việc nó luôn xuất hiện ngay sau lưng Tổng thống Mỹ nhắc nhở rằng sự răn đe phải hoạt động từng giây, kể cả khi nguyên thủ chỉ bước từ bãi cỏ Nhà Trắng lên trực thăng.