Nga không thể thay thế “lão già gân" Su-27 khi tình thế luôn căng như dây đàn ở Kaliningrad
 

“Lính gác” kỳ cựu trên sườn phía Đông NATO

Các tiêm kích chiếm ưu thế trên không Su-27 Flanker của Nga được triển khai tại vùng lãnh thổ hải ngoại Kaliningrad là một trong những lực lượng có tần suất chạm trán thường xuyên nhất với các lực lượng NATO, kể từ khi căng thẳng giữa Moscow và liên minh phương Tây leo thang lên một nấc thang mới vào năm 2014.

Trong hơn một thập kỷ, Kaliningrad đã là một trong những khu vực được quân sự hóa mạnh mẽ nhất của Nga. Vùng lãnh thổ này nằm bên bờ Biển Baltic, giữa Ba Lan và Lithuania, và bị tách biệt khỏi phần đất liền của Nga bởi hai thành viên NATO là Lithuania và Latvia.

Vị trí địa lý tuy khiến Kaliningrad đặc biệt dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công của phương Tây trong trường hợp xảy ra một cuộc đại chiến, nhưng cũng biến nơi đây thành một bàn đạp chiến lược, cho phép các hệ thống tên lửa đạn đạo Iskander-M, tên lửa hành trình Bastion và các hệ thống phòng không tầm xa như S-400 của Nga vươn tới các mục tiêu nằm sâu trong lục địa châu Âu.

Vị trí chiến lược trọng yếu này đã thúc đẩy Moscow triển khai một số khí tài quân sự hiện đại nhất của Lực lượng Vũ trang Nga tới đây để phòng thủ, bao gồm các trung đoàn bộ binh cơ giới, pháo binh và xe tăng mới được điều động vào tháng 12 năm 2020. Do căng thẳng xung quanh Kaliningrad luôn duy trì ở mức cao, các phi đội Su-27 đóng tại đây nằm trong số những đơn vị chiến đấu được lệnh xuất kích khẩn cấp thường xuyên nhất trong quân đội Nga.

Mặc dù năng lực của Su-27 đã phần nào bị lu mờ trong hơn một thập kỷ qua bởi những "đàn em" mới hơn trong phi đội tiêm kích Nga, dòng máy bay này vẫn tiếp tục đóng một vai trò nhất định, bao gồm cả việc tham chiến trên chiến trường Ukraine.

Su-27 lần đầu được đưa vào biên chế trong cả Không quân và Lực lượng Phòng không Liên Xô vào năm 1984, và được nhiều chuyên gia công nhận là dòng tiêm kích chiếm ưu thế trên không mạnh mẽ nhất ra đời trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.

Nhận định này được củng cố bởi kết quả của các trận không chiến mô phỏng giữa Su-27 và tiêm kích F-15 của Không quân Hoa Kỳ, cũng như qua các cuộc thử nghiệm sâu rộng do Mỹ thực hiện sau khi mua lại một số lượng nhỏ máy bay này từ Belarus và Ukraine vào những năm 1990.

Mặc dù có những chương trình nâng cấp đầy tham vọng như Su-27SM3 được áp dụng cho một phần nhỏ phi đội, vị thế của Su-27 vẫn suy giảm đáng kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Các hệ thống cảm biến, vũ khí đã cũ và việc thiếu vắng khả năng tàng hình đã hạn chế năng lực đối đầu trực diện của nó với các phi đội tinh nhuệ của NATO như thời kỳ hoàng kim những năm 1980 và 1990.
Những lần đụng độ

Các tiêm kích Su-27 đóng tại Kaliningrad đã thường xuyên thực hiện các nhiệm vụ chặn hoặc đối đầu với máy bay phương Tây, đặc biệt là từ năm 2014. Một ví dụ điển hình là vụ áp sát máy bay trinh sát Gulfstream của Không quân Thụy Điển vào ngày 3 tháng 10 cùng năm.

Chiếc tiêm kích Nga đã bay chỉ cách máy bay Thụy Điển khoảng 10 mét, phô diễn các tên lửa không đối không được trang bị dưới cánh. Nhiều sự cố tương tự đã diễn ra trong những năm tiếp theo. Chẳng hạn, vào ngày 9 tháng 6 năm 2017, khi các máy bay ném bom chiến lược B-1B, B-2 và B-52H của Không quân Hoa Kỳ hoạt động trên Biển Baltic, chúng đã bị một chiếc Su-27 từ Kaliningrad bám đuôi sát sao.

Cuối tháng đó, các máy bay Su-27 đã can thiệp một cách quyết liệt đối với các tiêm kích F-16 của Ba Lan, sau khi các máy bay F-16 này áp sát một cách căng thẳng với chuyên cơ chở Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu khi ông đang trên đường đến Kaliningrad.

Tháng sau nữa, một máy bay trinh sát RC-135 của Không quân Hoa Kỳ, được cho là đang theo dõi các tín hiệu điện tử tại Kaliningrad, đã bị nhiều chiếc Su-27 chặn đường, buộc nó phải rút lui và chuyển hướng đột ngột vào không phận Thụy Điển.

Sự quyết đoán trong các phi vụ của phi đội Su-27 tại Kaliningrad đã cho thấy rõ sự sẵn sàng của Nga trong việc bảo vệ vùng lãnh thổ chiến lược này và nhanh chóng đáp trả bất kỳ mối đe dọa tiềm tàng nào, qua đó gửi một thông điệp mạnh mẽ đến NATO.

Dù vậy, các tiêm kích Su-27 ở Kaliningrad dường như vẫn chưa được trang bị rộng rãi các loại tên lửa không đối không dẫn đường bằng radar chủ động R-77 hay R-77M. Thay vào đó, chúng vẫn phụ thuộc vào các tên lửa R-27 đời cũ hơn, vốn không có khả năng "bắn và quên" và chỉ có thể tấn công đồng thời một số lượng mục tiêu hạn chế.

Tuy nhiên, vai trò của các tiêm kích này lại càng trở nên quan trọng hơn kể từ khi cuộc xung đột toàn diện bùng nổ ở Ukraine vào tháng 2 năm 2022, đẩy căng thẳng Nga-NATO lên cao. Vào tháng 4 năm đó, các phi đội Su-27 tại Kaliningrad đã công khai tổ chức các cuộc diễn tập không chiến, một động thái được xem là nhằm phô trương sức mạnh.

Vào tháng 9 năm 2023, sau các cuộc tập trận bắn đạn thật của NATO trên Biển Baltic, các tiêm kích Su-27 đã đóng vai trò trung tâm trong một cuộc diễn tập mô phỏng kịch bản đẩy lùi một cuộc tấn công tên lửa vào Kaliningrad và bắn hạ máy bay đối phương.

Truyền thông nhà nước Nga khi đó đưa tin: "Máy bay địch giả định đã xâm phạm biên giới Liên bang Nga và cố gắng tiến hành một cuộc tấn công bằng tên lửa và bom vào các mục tiêu quân sự chiến lược quan trọng trong khu vực Kaliningrad". Bên cạnh việc tăng cường tập trận, các máy bay Su-27 tại đây vẫn tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ ngăn chặn, ví dụ như vụ việc một cặp Su-27 xuất kích chặn hai máy bay ném bom B-52H vào ngày 25 tháng 11 năm 2024.

Tương lai của phi đội tiêm kích Nga ở Kaliningrad vẫn còn là một dấu hỏi. Trong khi việc triển khai các thế hệ hệ thống phòng không mới gần như là chắc chắn, khả năng mẫu máy bay kế nhiệm trực tiếp của Su-27 là Su-57 được đồn trú thường trực tại đây cũng hoàn toàn có thể xảy ra trong thập niên 2030. Những sự chậm trễ đáng kể trong quá trình phát triển Su-57, cùng với việc hủy bỏ chương trình tiêm kích thế hệ mới MiG 1.42 từ thời Liên Xô, là những yếu tố chính đã buộc Su-27 phải tại ngũ lâu hơn so với kế hoạch ban đầu.


VietBF@ Sưu tập