Phát hiện cách thức não bộ chọn khoảnh khắc 'khắc sâu' trong ký ức
 

Đại học Boston (BU) đã công bố kết quả nghiên cứu cho thấy những khoảnh khắc bình thường trong đời sống có thể được ghi nhớ lâu dài nếu chúng gắn liền với các sự kiện bất ngờ, giàu cảm xúc hoặc có giá trị đặc biệt.


Ký ức không chỉ lưu lại khoảnh khắc ngoạn mục, mà cả những chi tiết tưởng như vụn vặt trước và sau sự kiện. Trong ảnh: Hàng cây ngân hạnh chuyển dần sang màu vàng tại Đại học Tokyo. Ảnh minh họa: Xuân Giao/PV TTXVN tại Nhật Bản.

Kết quả này được đăng trên tạp chí Science Advances sau khi nhóm tiến hành 10 nghiên cứu với gần 650 người tham gia, kết hợp phân tích bằng trí tuệ nhân tạo.

Ông Robert M.G. Reinhart, Phó giáo sư Khoa Tâm lý và Khoa học não bộ, đồng thời là tác giả chính, cho biết: “Ký ức không chỉ là một thiết bị ghi lại thụ động. Não bộ lựa chọn điều gì quan trọng và các sự kiện cảm xúc có thể quay ngược thời gian để củng cố những ký ức mong manh”.

Nghiên cứu minh họa bằng ví dụ: khi một người đi bộ trong Công viên quốc gia Yellowstone và bất ngờ bắt gặp đàn bò rừng, ký ức không chỉ lưu lại khoảnh khắc ngoạn mục đó, mà cả những chi tiết tưởng như vụn vặt trước và sau sự kiện, như viên đá trên lối đi hay một con vật nhỏ chạy ngang qua.

Các nghiên cứu trước đây khẳng định bộ não ưu tiên lưu giữ các sự kiện đặc biệt. Tuy nhiên, giới khoa học còn tranh luận về việc liệu những ký ức yếu hơn có được “cứu vãn” nhờ gắn liền với sự kiện nổi bật hay không. Nghiên cứu mới khẳng định điều này là có thật, đồng thời phát hiện não bộ áp dụng cơ chế “ưu tiên theo thang độ” để chọn lọc ký ức.

Kết quả cho thấy, với các sự việc xảy ra sau sự kiện chính (ký ức chủ động), mức độ nhớ lại phụ thuộc vào sức mạnh cảm xúc của sự kiện trung tâm. Trong khi đó, với các sự việc trước sự kiện (ký ức hồi tưởng), chúng dễ được củng cố nếu có điểm tương đồng - chẳng hạn màu sắc hoặc hình ảnh – liên kết với sự kiện chính.

Ông Reinhart khẳng định: “Lần đầu tiên chúng tôi chứng minh rõ ràng não bộ có thể cứu vớt những ký ức yếu theo mức độ dần dần, dựa trên sự tương đồng với sự kiện cảm xúc”.

Nhóm nghiên cứu cho rằng phát hiện này có thể mở đường cho nhiều ứng dụng trong giáo dục và y học. Việc kết hợp kiến thức khó nhớ với nội dung hấp dẫn, giàu cảm xúc có thể giúp học sinh tiếp thu tốt hơn. Trong lâm sàng, kỹ thuật này có thể giúp khôi phục những ký ức bị mờ dần do tuổi tác hoặc, ngược lại, ngăn chặn sự bám rễ của các ký ức chấn thương tâm lý.

VietBF@sưu tập