Tịch thu tài sản Nga là vi phạm luật quốc tế, EU rối bời lo ‘đã phá vỡ thì khó hàn’
 

Ủy ban châu Âu (EC) vừa lên tiếng bác bỏ yêu cầu tịch thu 200 tỷ Euro tài sản Nga đang bị đóng băng tại EU, cho rằng động thái này sẽ vi phạm luật pháp quốc tế, phá vỡ nguyên tắc miễn trừ chủ quyền và tiềm ẩn nguy cơ gây chấn động hệ thống tài chính toàn cầu.Tổng vụ trưởng phụ trách dịch vụ tài chính của EC John Berrigan phát biểu trước Nghị viện châu Âu rằng, việc động chạm đến nguyên tắc quyền sở hữu có thể tạo ra tiền lệ pháp lý khó lường: “Một khi phá vỡ, sẽ không thể khôi phục”.

Ông John Berrigan giải thích, kế hoạch “khoản vay bồi thường” dành cho Ukraine chỉ nhằm “huy động” tài sản Nga đang bị đóng băng để làm bảo lãnh cho khoản vay tái thiết Ukraine, cơ chế này không làm thay đổi quyền sở hữu hợp pháp của Moscow. Vì thế, về mặt pháp lý, cơ chế này không thể coi là hành động tịch thu tài sản.Giữa tuần này, EC đã kiên quyết bác bỏ yêu cầu của một số nhà lập pháp EU về việc tịch thu khoảng 200 tỷ Euro tài sản dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa tại EU, cảnh báo rằng động thái này sẽ vi phạm luật pháp quốc tế và có thể dẫn tới những biện pháp trả đũa mạnh mẽ từ Moscow.

“Điều này về mặt kỹ thuật không phải là hành động sung công tài sản”, người đứng đầu bộ phận dịch vụ tài chính của EC nhấn mạnh.

Ông Berrigan cảnh báo, việc tịch thu tài sản sẽ xung đột với nguyên tắc miễn trừ chủ quyền – một nền tảng pháp lý có tính phổ quát – và “có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho hệ thống tài chính quốc tế”.

“Một khi nguyên tắc ấy bị phá vỡ, nó sẽ bị phá vỡ với tất cả các quốc gia”, ông cảnh báo, đồng thời dẫn lại quan điểm trước đó của Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde và nhiều lãnh đạo tài chính khác.

Bất đồng này nổi lên trong bối cảnh một số nghị sĩ, tiêu biểu là ông Luděk Niedermayer, Phó Chủ tịch Ủy ban, thuộc Đảng Nhân dân châu Âu – cùng nhóm chính trị với Chủ tịch EC Ursula von der Leyen, bày tỏ “thất vọng” vì EU đến nay vẫn chưa tìm ra giải pháp hợp pháp để tịch thu tài sản Nga, hơn ba năm sau khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tiến hành tại Ukraine.

Phần lớn số tài sản Nga bị đóng băng đang nằm tại Euroclear – Trung tâm thanh toán bù trừ có trụ sở ở Brussels.

Hiện tại, Bỉ, Pháp và Đức kiên quyết phản đối tịch thu tài sản Nga vì lo ngại hành động này là bất hợp pháp và có thể làm nản lòng các nhà đầu tư quốc tế vào khu vực đồng Euro.

Ngược lại, nhiều nước Đông Âu lại thúc giục tận dụng số tiền khổng lồ này để hỗ trợ nỗ lực phản công và tái thiết của Kiev.

Trong khi đó, lợi nhuận phát sinh từ các tài sản bị đóng băng đã được sử dụng để bảo lãnh cho khoản vay 45 tỷ Euro mà Nhóm G7 cung cấp cho Ukraine. Ngoài ra, EU hiện cũng giữ khoảng 28 tỷ Euro tài sản bị phong tỏa của hơn 2.500 cá nhân và tổ chức Nga và– Belarus.

Tuy nhiên, theo ông John Berrigan số tiền này chỉ có thể bị tịch thu nếu chứng minh được mối liên hệ trực tiếp với các hoạt động phạm pháp. "Chỉ riêng các biện pháp trừng phạt không thể thay đổi quyền sở hữu", ông khẳng định.

Kế hoạch “khoản vay bồi thường (reparation loan)” của EU do Chủ tịch EC Ursula von der Leyen công bố trong Thông điệp Liên minh tháng 9/2025 với mục tiêu hỗ trợ ngân sách và tái thiết Ukraine và sẽ chỉ được hoàn trả khi Nga chấp nhận bồi thường.

Điện Kremlin đã lập tức chỉ trích gay gắt kế hoạch này, coi đó là một hình thức “ăn cắp trá hình”. Song, Tổng vụ trưởng phụ trách dịch vụ tài chính của EC John Berrigan khẳng định, đây không phải là vi phạm luật pháp quốc tế: “Không có lý do gì để Nga trả đũa, bởi EU chưa hề tước đoạt quyền sở hữu của họ”.

Theo EC, cơ chế này vẫn đang trong quá trình đàm phán và sẽ dựa trên bảo lãnh của các quốc gia thành viên EU để huy động dòng vốn. Khoản vay cuối cùng sẽ được hoàn trả bằng tiền bồi thường từ Nga, hoặc tiếp tục tồn tại với sự bảo đảm bằng tài sản đóng băng.

Các chuyên gia quốc tế tại Viện nghiên cứu Bruegel (Bỉ), trước đó cũng lưu ý rằng. việc huy động lợi nhuận từ tài sản đóng băng là khả thi về pháp lý, trong khi tịch thu toàn bộ có thể kéo theo rủi ro nghiêm trọng cho niềm tin vào đồng Euro và hệ thống tài chính toàn cầu.

Trước đó, trả lời phỏng vấn đài CBS News ngày 21/9, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cảnh báo việc tịch thu tài sản Nga đang bị đóng băng sẽ vi phạm luật pháp quốc tế, kéo theo những hệ lụy pháp lý, thậm chí dẫn đến “sự hỗn loạn toàn diện”. Ông nhấn mạnh các nước châu Âu cần cân nhắc kỹ những rủi ro nếu tịch thu tài sản bị phong tỏa của Moscow để hỗ trợ cho chính quyền Kiev và phải tuân thủ các chuẩn mực pháp lý khi xử lý tài sản quốc gia.

Trong bối cảnh các nhà lãnh đạo EU vẫn đang tranh luận về các phương án hỗ trợ Ukraine, Nhà lãnh đạo Pháp lưu ý - ngay cả trong bối cảnh địa chính trị hiện nay, “các tài sản của ngân hàng trung ương sẽ không thể bị tịch thu”, khẳng định việc tôn trọng luật pháp quốc tế là điều kiện thiết yếu để duy trì uy tín và ổn định.