Nga đang nắn gân, thăm dò phản ứng của NATO?
 

Bất chấp việc Nga phản bác kịch liệt các cáo buộc UAV hay MiG-31K “lạc” vào không phận Ba Lan, Estonia, dư luận vẫn đang đặt câu hỏi phải chăng Moscow có ý muốn nắn gân, thăm dò phản ứng của NATO.
Ngày 19/9, Estonia đã triệu tập Đại biện lâm thời Nga tại Tallin để trao công hàm phản đối sau khi 3 chiến đấu cơ MiG-31K bị cáo buộc "lạc" vào không phận quốc gia Baltic trong 12 phút. Đáp lại, phía Nga cho rằng những chiếc tiêm kích kể trên, cất cánh từ căn cứ ở Karelia đến Kaliningrad, bay qua vùng biển trung lập trên biển Baltic, cách đảo Vaindloo của Estonia hơn 3km và chưa xâm phạm không phận nước này.

Đây không phải là lần đầu tiên trong thời gian gần đây một số quốc gia NATO ở Đông Âu lên tiếng tố UAV hay máy bay chiến đấu Nga xâm phạm không phận.

Trước đó, ngày 10/9, Warsaw cáo buộc các UAV Nga đã xâm phạm không phận Ba Lan. Trong vụ việc này, một căn nhà dân ở làng Wyryki thuộc tỉnh Lublin đã bị phá hủy. Ban đầu, phía Ba Lan đổ lỗi cho Nga nhưng sau khi điều tra, họ xác nhận nguyên nhân là do tên lửa từ một chiếc tiêm kích F-16 của không quân Ba Lan đánh chặn không thành công, tự rơi xuống đất và may mắn không phát nổ. Moscow yêu cầu mở cuộc điều tra phối hợp song phương, tuy nhiên phía Ba Lan từ chối.

Ngày 14/9, Bộ Ngoại giao Romania triệu tập Đại sứ Nga Vladimir Lipayev để phản đối sau khi Bucarest cáo buộc một UAV Nga xâm phạm không phận nước này. Khi phía Nga yêu cầu đưa ra bằng chứng xác thực thì Bucharest từ chối. Phản ứng trước vụ việc này, Đại sứ Nga Lipayev nhận xét: “Do thiếu bằng chứng khách quan về nhận diện quốc gia sở hữu UAV, việc phản đối của Bucharest đã bị bác bỏ vì mơ hồ và vô căn cứ”.

Và đến lượt Estonia, Bộ trưởng Quốc phòng Litva Dovile Sakaliene cho biết, Moscow đang "thử thách biên giới NATO vì một lý do nào đó và NATO nên bắn hạ các máy bay chiến đấu Nga".

Điều đáng lưu ý rằng những động thái của các quốc gia nói trên đều xảy ra dồn dập trước, trong và sau cuộc tập trận chung Zapad 2025 (Phương Tây 2025) từ 12 đến 16/9 giữa Nga và Belarus. Cuộc tập trận có sự tham gia và dự khán của đại diện đến từ hơn 30 quốc gia Á, Âu, Phi và Mỹ Latinh, trong đó có cả Mỹ.

Trước những diễn biến trên, đặc biệt là lời kêu gọi của Bộ trưởng Quốc phòng Litva, dư luận đặt một dấu hỏi: Phải chăng Nga đang nắn gân, thăm dò phản ứng từ NATO sau các vụ UAV hay MiG-31K “lạc” vào không phận Ba Lan và Estonia?

Nga không thiếu "đồ chơi"

Dư luận thế giới cho đến nay vẫn còn nhớ rõ sự kiện đã trở thành ngòi nổ cho Chiến tranh thế giới II.

Đêm 30/8/1939, một nhóm tù nhân hình sự ở nước Đức Quốc xã được lực lượng SS bố trí từ lãnh thổ Ba Lan “tấn công” một trạm điện báo vô tuyến của Đức tại thị trấn biên giới Gleyszwich. Tất nhiên là đội “quân xanh” này bị lính biên phòng Đức “dọn sạch” nhưng Berlin đã lấy đó làm cái cớ tấn công Ba Lan, mở đầu cho Chiến tranh thế giới II ở châu Âu.

Nếu thật sự người Nga muốn nắn gân NATO, răn đe phương Tây thì họ không thiếu "đồ chơi", các tên lửa siêu vượt âm hiện đại như Kinzhal, Oreshnik và Yar đủ để làm điều đó khi chúng được trình diễn trong hai cuộc tập trận phối hợp SEA 2025 ở Tây Bắc Thái Bình Dương (giữa Nga với Trung Quốc) và Zapad 2025.

Ngoài ra, các tàu ngầm nguyên tử, tàu ngầm tấn công thế hệ mới mang tên lửa hạt nhân như Borey, Yasen,... đều là những vũ khí răn đe hạt nhân không thể coi thường.

Ngược lại, các quốc gia cáo buộc Nga xâm phạm vùng trời như Ba Lan, Romania, Estonia lại đưa ra nhưng thông tin hết sức mù mờ. Estonia chưa đưa ra được tài liệu thuyết phục để chứng minh rằng các MiG-31K của Nga đã “lạc” khỏi không phận trung lập ở biển Baltic.

Còn Ba Lan thừa nhận rằng máy bay F-16 của họ đã phóng tên lửa và sau đó rơi vào nhà dân trên đất liền nhưng lại nói rằng các UAV Nga đang đe dọa một dàn khoan của họ trên Biển Baltik.

Cho đến nay, giới tình báo và quan chức quân sự NATO vẫn bất đồng về vụ việc UAV "bay lạc" vào lãnh thổ Ba Lan với nhiều ý kiến khác nhau.

Tình báo Mỹ cho rằng việc UAV Nga bay vào không phận Ba Lan có thể là do vô ý. Tình báo Đức thì cho rằng Nga đang thăm dò hệ thống phòng không phương Tây để đánh giá thời gian phản ứng và tìm hiểu cách thức ứng phó của NATO hoặc lập bản đồ các tuyến đường chuyển vũ khí vào Ukraine và xác định mục tiêu trong tương lai.

Trong khi đó, Kiev lại tuyên bố rằng chính họ đã gây nhiễu cho UAV Nga, khiến nó "đi nhầm" sang không phận Ba Lan, điều này lại càng làm tình hình thêm phức tạp.

Do đó, phía Nga có căn cứ để cho rằng đây là một yếu tố khác trong chiến dịch truyền thông quy mô lớn nhằm "làm xấu" hình ảnh nước Nga, huy động thêm sự ủng hộ cho chính quyền Kiev.

"Trống đánh xuôi kèn thổi ngược"

Việc NATO điều động lực lượng và vũ khí, khí tài mới đến khu vực sườn Đông, tiếp giáp với Nga không ngoài nhiệm vụ gì khác là răn đe. Trong các cuộc tập trận Air Dawn, Eastern Guardian, Iron Defender do Ba Lan chủ trì có hơn 30.000 quân nhân và khoảng 1.000 đơn vị vũ khí - khí tài.

Tại cuộc tập trận Quadriga do Đức chủ trì, khoảng 15.000 quân và hơn 1.000 đơn vị vũ khí được huy động. Còn trong cuộc tập trận trên biển mang tên Tarassis do hải quân Anh chủ trì, có tới 10.000 quân và chừng 300 đơn vị vũ khí - khí tài tham gia. Trong lịch sử NATO kể từ sau Chiến tranh Lạnh, đây là cuộc hành binh lớn nhất và chưa từng có.

Dư luận cho rằng NATO sẽ kích hoạt Điều 4 của Hiệp ước liên minh phòng thủ Bắc Đại Tây Dương để tham vấn khi thành viên của khối bị đe dọa. Và "mối đe dọa" đó được NATO xác định là Nga.

Sự đe dọa ấy chưa có minh chứng cụ thể. Estonia đề nghị Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc họp khẩn cấp để cứu xét khiếu nại của họ về việc không phận chủ quyền bị xâm phạm. Nhiều khả năng Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc sẽ sớm họp để xét đơn của Estonia. Tất nhiên là nhiều người hy vọng rằng Estonia sẽ đưa ra một số “chứng cứ thuyết phục”.

Trong một phản ứng rất cứng rắn, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peshkov khi được giới truyền thông đặt câu hỏi đã trả lời thẳng thừng rằng họ đã chuyển câu hỏi đến Bộ Quốc phòng Nga.

Câu trả lời này không khác mấy so với tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin cách đây khoảng 10 năm rằng “những ai không chịu nói chuyện với (Ngoại trưởng) Sergey Lavrov sẽ phải nói chuyện với ông Sergey Shoigu”. Ông Sergey Shoigu là Bộ trưởng Quốc phòng Nga từ năm 2012 đến năm 2024 và hiện là Thư ký Hội đồng An ninh Nga.

Điều đó ám chỉ rằng nếu phương Tây không chịu đàm phán ngoại giao với Nga một cách nghiêm túc thì Moscow không ngại dùng giải pháp quân sự để giải quyết mâu thuẫn.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã lên tiếng tại một cuộc tọa đàm. Theo ông, bất kỳ lực lượng nước ngoài nào tham chiến, sát cánh với quân đội Ukraine trong khu vực xung đột sẽ bị lực lượng Moscow coi là "mục tiêu hợp pháp" để tấn công.

Đây không phải là lần đầu tiên, người Nga đưa ra cảnh báo này. Và những lần cảnh báo đó đều dựa trên thực tế. Quân đội Nga đã tăng cường sự hiện diện của mình tại khu vực Kaliningrad, điều động thêm những vũ khí, trang bị có khả năng sát thương lớn, để buộc các tướng lĩnh NATO phải xem xét đến hậu quả "kinh hoàng" khi mở một cuộc tấn công vào vùng này.

Dường như người dân các nước châu Âu tỏ ra không mấy mặn mà với việc đưa quân đội của mình tới Ukraine. Trong các cuộc thăm dò ở Đức, tỉ lệ người dân nước này phản đối việc đưa quân đến Ukraine lên đến 56% và họ thậm chí còn kêu gọi Kiev đồng ý nhượng bộ lãnh thổ cho Moscow để nhanh chóng mang lại hòa bình cho châu lục.

Một cuộc khảo sát gần đây ở Pháp cho thấy 67% người được hỏi ủng hộ việc gửi quân chỉ khi đạt được một thỏa thuận hòa bình, trong khi 68% phản đối việc triển khai mà không có thỏa thuận này.

Các quốc gia Đông Âu, trừ Ba Lan và 3 nước vùng Baltic, khá thận trọng về việc đưa lực lượng vũ trang của họ ra khỏi biên giới quốc gia.

Nội bộ NATO đang chia rẽ với kế hoạch gửi quân đến Ukraine. Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng và Giao thông Italy Matteo Salvini đã bác bỏ kịch bản này và tuyên bố: "Binh sĩ Italy ở Ukraine? Chắc chắn là không. Nếu Tổng thống Macron muốn như vậy, hãy để ông ấy tự mình đến đó. Hãy đội mũ lên, cầm súng và tự mình đi chiến đấu ở Ukraine".

Paris rất bất bình và Bộ Ngoại giao Pháp đã triệu tập Đại sứ Italy Emanuela D’Alessandro vì phát biểu của ông Salvini về Tổng thống Emmanuel Macron.

Và điều quan trọng nhất là nước Mỹ đã tuyên bố thẳng thừng rằng họ không có ý định gửi quân đến Ukraine. Trong điều kiện “trống đánh xuôi kèn thổi ngược” như vậy, việc kích hoạt Điều 4 của Hiệp ước Liên minh phòng thủ Bắc Đại Tây Dương là khó khả thi.

Mỹ vẫn cần Nga trong "bàn cờ lớn"

Trong "ván cờ" Ukraine, Mỹ muốn sử dụng các quốc gia NATO ở châu Âu kiềm chế Nga, đẩy các quốc gia này vào thế “bị trói buộc” với Kiev để Mỹ gây lại ảnh hưởng của mình ở nhiều khu vực địa quân sự - chính trị - kinh tế chiến lược trên toàn cầu. Nói đúng ra, Washington đang đi một “ván cờ không lộ tướng” trong “cuộc chiến tranh ủy nhiệm” có tính phức hợp cao ở châu Âu.

Là một cường quốc đang ở vị thế ảnh hưởng toàn cầu, mục tiêu chiến lược trên "bàn cờ lớn" của Mỹ là gây dựng lại và củng cố ảnh hưởng của mình tại nhiều trọng điểm trên thế giới, có liên quan mật thiết với nước Mỹ không chỉ về quân sự mà còn về chính trị, kinh tế, tài chính tiền tệ, các nguồn lực xã hội… Vì vậy, Mỹ không thể vì châu Âu, vì Ukraine để buông bỏ những lợi ích chiến lược quan trọng khác.

Mỹ thừa hiểu rằng nếu Trung Quốc và Nga mở rộng ảnh hưởng ở Trung Đông thì nguồn cung dầu mỏ của họ sẽ chịu ảnh hưởng rất bất lợi.

Nếu Trung Quốc và Nga tăng cường ảnh hưởng ở Nam Á và nhất là ở Đông Bắc Á và Đông Nam Á thì vị thế chính trị - quân sự của Mỹ đối với các đồng minh ở Tây Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương sẽ bị suy yếu. Đặc biệt là cuộc thương chiến Mỹ - Trung hứa hẹn sẽ đem lại lợi ích kinh tế lớn vừa giảm bớt sức ép từ “đối thủ kinh tế số 1”, vừa mở rộng thị trường cho hàng hóa Mỹ.

Nếu Washington lơ là ở Nam Mỹ và khu vực Caribe, để cho các cường quốc khác lấn sân, thì khu vực này không còn là “sân sau” của Mỹ. Theo đó, “Học thuyết Monroe” với khẩu hiệu “Châu Mỹ Latinh là của người Mỹ” sẽ sụp đổ trên thực tế. Ngoài ra, còn nhiều khu vực khác mà người Mỹ phải để mắt tới như Bắc Cực (bao gồm cả Greeenland) và châu Phi, nơi những “khoảng trống quyền lực” đã xuất hiện hay trên cả không gian vũ trụ quanh trái đất.

Vì những lý do trên, Tổng thống Donald Trump đã có một đối sách rất khác với người tiền nhiệm Joe Biden trong vấn đề Ukraine và một số vấn đề khác có liên quan đến Nga và châu Âu, bao gồm cả cấm vận, trừng phạt. Bởi trên thực tế, Mỹ vẫn cần đến Nga như một đối trọng trong “bộ ba chân kiềng” Mỹ - Nga - Trung trong một thế giới đầy những biến động khó lường như hiện nay.

Nhưng nói như vậy không có nghĩa là Mỹ buông bỏ vấn đề Ukraine. Washington vẫn sẽ hỗ trợ tối đa về tiền bạc và vật chất cho châu Âu để châu Âu viện trợ vũ khí cho Ukraine nhưng không tham chiến.

Khi đối thủ và đồng minh "tỷ thí quân sự" với nhau vì một vùng đất, Washington sẽ đứng ra làm trung gian hòa giải nhằm tạo dựng ảnh hưởng tuyệt đối của mình ở đó.

Trong nội bộ NATO - khối quân sự duy nhất còn tồn tại trên thế giới hiện nay - vẫn chứa đựng những mâu thuẫn có tính bản chất và cốt lõi.

Dễ thấy nhất là mâu thuẫn Đông - Tây. Các quốc gia Đông Âu gia nhập NATO đã phần nào thất vọng vì mọi sự phát triển của họ không như mong đợi. Thậm chí, một số vấn đề về đời sống của họ tuy có sung túc hơn nhưng vẫn bấp bênh, đặc biệt là trong các vấn đề an sinh xã hội.

Điều may mắn với họ không phải là việc được che chở bởi "cái ô NATO" thay cho "cái ô Warsaw" mà là được tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu sau Chiến tranh Lạnh. Tuy nhiên, nỗ lực mở rộng của NATO đang đe dọa chính lợi ích và sự bình yên của họ. Đó là vấn đề có tính chiến lược mà một số quốc gia Đông Âu như Slovakia hay Hungary đã lên tiếng.

Đồng thời, mâu thuẫn giữa các đồng minh sáng lập NATO tuy không thể hiện trên bình diện quân sự nhưng lại khá căng thẳng về chính trị và đặc biệt gay gắt về kinh tế.

Hơn nữa, chính Mỹ đang tụt hậu trong một số loại vũ khí "át chủ bài" so với Nga và đang bị Trung Quốc đuổi theo sát nút về các chỉ số phát triển kinh tế.

Phương Tây lấy "mối đe dọa tiềm tàng nhưng thường trực là Nga" để thúc đẩy chi tiêu quân sự, mua sắm vũ khí mới nhằm tăng cường tiềm lực quốc phòng nhưng thực chất là để bù đắp, "vá víu" những lỗ hổng khổng lồ về an ninh - quốc phòng sau khi kho vũ khí của các quốc gia này bị hút vào "lỗ đen" mang tên Ukraine.

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine là một cuộc chiến cục bộ, mang tính tiêu hao. Theo quan điểm của Moscow, cuộc chiến chỉ có thể chấm dứt hoàn toàn khi xuất hiện một Ukraine trung lập, phi phát xít hóa, phi quân sự hóa và không còn là nguy cơ đe dọa an ninh của Nga.

Cuộc chiến tranh nào rồi sẽ đi đến kết thúc. Sự khác nhau là ở chỗ nó kết thúc theo cách nào. Kịch bản “Trạng chết Chúa cũng băng hà” chỉ có trong chuyện cổ tích, còn trên thực tế hiện nay, nếu Nga và Mỹ, hai cường quốc hạt nhân, đọ sức trực tiếp với nhau thì không còn là cái kết của riêng các bên tham chiến.