Nợ công Mỹ tăng lên mức kỷ lục
 

Tính đến tháng 9/2025, tổng nợ liên bang của Hoa Kỳ đã vượt mốc 37 nghìn tỷ USD, mức cao nhất lịch sử. Trong đó, phần nợ do công chúng nắm giữ (các nhà đầu tư trong và ngoài nước, quỹ hưu trí, ngân hàng trung ương…) chiếm phần lớn; phần còn lại là nợ nội bộ liên chính phủ (như các quỹ an sinh xã hội). Tỷ lệ nợ/GDP xấp xỉ trên 115–120% (tùy thước đo), phản ánh gánh nặng nợ đã ăn sâu vào cấu trúc tài khóa.

Vì sao nợ tiếp tục leo thang?
* Thâm hụt ngân sách kéo dài: Chi tiêu liên bang nhiều năm vượt thu.

* Chi bắt buộc tăng nhanh: An sinh xã hội (Social Security) và Medicare phình to theo tốc độ già hóa dân số, gần như “tự động” đẩy chi phí lên mỗi năm.

* Chi phí lãi vay bùng nổ: Khi mặt bằng lãi suất cao, Kho bạc phải trả gần 1 nghìn tỷ USD/năm tiền lãi, và con số này có xu hướng tăng khi trái phiếu cũ đáo hạn và phải tái phát hành với lãi suất mới cao hơn. (dù đã giảm nhưng không đáng kể 0.25%)

* Quốc phòng, công nghệ, chuyển đổi chuỗi cung ứng: Thế giới bất ổn khiến chi an ninh–quốc phòng và các chương trình công nghiệp chiến lược khó cắt giảm nhanh.

Những rủi ro chính

* “Hiệu ứng kẹp” lãi vay: Lãi vay tăng nhanh “ăn” vào không gian chính sách, khiến những ưu tiên khác (hạ tầng, giáo dục, an sinh) bị chen lấn.

* Áp lực xếp hạng tín nhiệm & chi phí vay: Nợ cao + thiếu lộ trình giảm bền vững có thể khiến chi phí vay của chính phủ, doanh nghiệp và hộ gia đình duy trì ở mức cao.

* Dễ tổn thương trước cú sốc: Nếu tăng trưởng chậm lại hoặc thu ngân sách hụt, tỷ lệ nợ/GDP có thể bật tăng mạnh hơn.

Cần gì để bẻ cong đường nợ?
Không có “viên đạn bạc”. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước thường phải kết hợp:
1. Thặng dư sơ cấp nhiều năm (thu lớn hơn chi nếu loại trừ lãi vay) – đạt được bằng cải cách thuế (mở rộng cơ sở thu, chống xói mòn thuế, xem xét ưu đãi) và kỷ luật chi tiêu (ưu tiên hiệu quả, rà soát các khoản trợ cấp).
2. Cải cách an sinh – y tế theo hướng bền vững, chống lãng phí và tối ưu chi phí y tế vốn tăng rất nhanh.
3. Tăng trưởng năng suất: Đầu tư hạ tầng, công nghệ, giáo dục–kỹ năng để nâng GDP danh nghĩa nhanh hơn tốc độ tăng nợ.
4. Quản trị nợ chủ động: Kéo dài kỳ hạn phát hành khi điều kiện thị trường cho phép, giảm rủi ro tái cấp vốn trong chu kỳ lãi suất cao.

Bức tranh trung hạn
Ngay cả trong kịch bản thuận lợi, nợ công Mỹ khó giảm sớm. Xu hướng cơ bản là đi ngang ở mức rất cao hoặc tiếp tục tăng nếu không có gói điều chỉnh tài khóa đáng kể. Con đường khả thi nhất là một lộ trình nhiều năm, phối hợp giữa Quốc hội và Nhà Trắng, ưu tiên:
* Mục tiêu thâm hụt giảm dần theo tỷ lệ GDP,
* Bảo vệ đầu tư dài hạn (hạ tầng, R&D, giáo dục),
* Và cải cách các chương trình chi lớn để bảo đảm công bằng giữa các thế hệ.

Nợ công Mỹ đang ở mức kỷ lục và chưa có dấu hiệu giảm bền vững. Yếu tố quyết định không chỉ là cắt–tăng đơn lẻ, mà là kỷ luật tài khóa nhất quán, cải cách cấu trúc chi–thu, và thúc đẩy tăng trưởng năng suất để “bẻ cong” quỹ đạo nợ trong thập niên tới.