Những món ăn tưởng vô hại lại là “bạn thân” của tế bào ung thư
 

Dù không hút thuốc hay uống rượu, nhiều người vẫn mắc ung thư do vô tình duy trì những thói quen ăn uống tưởng chừng vô hại.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 30-50% các ca ung thư có thể phòng tránh được nhờ thay đổi lối sống, đặc biệt là chế độ ăn uống. Dù không hút thuốc hay uống rượu, nhiều người vẫn vô tình gia tăng nguy cơ mắc ung thư chỉ vì những món ăn quen mặt, tưởng vô hại, vẫn xuất hiện hằng ngày trong tủ lạnh.

Thịt chế biến sẵn


WHO xếp thịt chế biến sẵn vào nhóm gây ung thư cho người do chứa nitrit (Ảnh: Getty).

Năm 2015, WHO chính thức xếp thịt chế biến sẵn (processed meat) như xúc xích, thịt nguội, salami, lạp xưởng… vào Nhóm 1: Các chất gây ung thư cho con người theo phân loại của IARC (Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc tế) ngang hàng với thuốc lá và amiăng.

Nguyên nhân nằm ở muối nitrit - chất bảo quản thường được sử dụng để giữ màu và kéo dài thời hạn sử dụng. Trong điều kiện axit dạ dày, nitrit có thể chuyển hóa thành nitrosamine, một chất có khả năng gây ung thư đại trực tràng, dạ dày và thực quản.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, việc tiêu thụ thường xuyên các sản phẩm này có liên quan đến nguy cơ mắc ung thư cao hơn, đặc biệt ở những người có chế độ ăn thiếu rau xanh và chất xơ.

Thực phẩm chiên rán ở nhiệt độ cao

Cảm giác giòn tan, béo ngậy từ khoai tây chiên hay gà rán là thứ khó cưỡng với mọi lứa tuổi. Nhưng mỗi lần dầu được đun sôi ở nhiệt độ cao (trên 120°C), đặc biệt khi sử dụng đi sử dụng lại, phản ứng hóa học giữa đường và axit amin asparagine trong thực phẩm giàu tinh bột xảy ra mạnh hơn, sinh ra acrylamide, một hợp chất mà Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã xếp vào nhóm 2A, tức “có thể gây ung thư cho người”.

Acrylamide hầu như không có trong thực phẩm sống. Nó được tạo thành trong quá trình chế biến ở nhiệt độ cao. Một số nghiên cứu dịch tễ học, bao gồm các phân tích tổng hợp, chỉ ra rằng những người có chế độ ăn chứa nhiều acrylamide có nguy cơ cao hơn đối với ung thư nội mạc tử cung.

Thịt nướng cháy sém

Thịt được nướng trên than hồng, đặc biệt khi lớp mỡ nhỏ giọt xuống bếp than tạo ra khói, sẽ sản sinh ra PAHs (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) - một nhóm hóa chất đã được chứng minh có khả năng gây ung thư trong mô hình thí nghiệm.

Ngoài ra, quá trình nướng ở nhiệt độ cao cũng tạo ra HCAs (Heterocyclic Amines), hợp chất hình thành khi acid amin, đường và creatine (trong thịt đỏ) phản ứng với nhau. Cả PAHs và HCAs đều có thể làm tổn thương DNA và được xếp vào nhóm chất có khả năng gây ung thư cho người.

Tần suất tiêu thụ thịt nướng, đặc biệt là phần cháy sém, càng cao thì nguy cơ càng lớn. Một nghiên cứu từ Đại học Minnesota cho thấy những người ăn thịt nướng cháy hơn 2 lần/tuần có nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy cao hơn 60%.

Đồ uống nhiều đường

Đồ uống có đường như nước ngọt có gas, trà sữa, nước tăng lực… không chỉ liên quan đến béo phì và tiểu đường, mà còn được xem là yếu tố nguy cơ của nhiều loại ung thư.

Nghiên cứu năm 2019 đăng trên tạp chí y khoa The BMJ theo dõi hơn 100.000 người trong vòng 5-9 năm cho thấy: chỉ cần mỗi ngày uống thêm 100ml nước ngọt, nguy cơ mắc ung thư tổng thể tăng 18%, trong đó ung thư vú tăng 22%.

Đường tinh luyện không chỉ thúc đẩy quá trình viêm trong cơ thể mà còn tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển nhanh hơn trong môi trường có insulin cao. Việc tiêu thụ đồ uống ngọt thường xuyên không đơn thuần gây tăng cân mà còn làm rối loạn chuyển hóa ở cấp độ tế bào.

Ăn mặn

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, lượng muối khuyến nghị mỗi người trưởng thành nên tiêu thụ là dưới 5g/ngày. Tuy nhiên, tại Việt Nam, mức tiêu thụ trung bình cao gấp đôi ngưỡng này.

Muối không chỉ làm tăng huyết áp mà còn là yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư dạ dày. Ăn mặn kéo dài sẽ làm tổn thương niêm mạc dạ dày, làm suy yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc và tạo điều kiện cho vi khuẩn Helicobacter pylori sinh sôi.

Các thực phẩm như dưa muối, cà muối, cá khô, mắm, thức ăn đóng hộp... nếu không được kiểm soát liều lượng và tần suất sử dụng sẽ làm tăng nguy cơ đáng kể.

Ung thư không chỉ đến từ thuốc lá, rượu bia hay ô nhiễm môi trường. Nó có thể được nuôi dưỡng mỗi ngày, từ chính những món ăn tưởng như vô hại mà bạn vẫn đặt lên mâm cơm.

Bằng cách giảm tần suất tiêu thụ các thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, nước ngọt và muối, chúng ta có thể chủ động giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh mạn tính, trong đó có ung thư.

VietBF@sưu tập