Phát hiện “siêu” túi nước ngọt dưới Đại Tây Dương: hy vọng mới giữa khủng hoảng nước – nhưng không dễ khai thác
 

Một nhóm khoa học quốc tế mùa hè này đã khoan sâu dưới đáy Đại Tây Dương ngoài khơi Đông Bắc Hoa Kỳ và chạm tới một tầng chứa nước ngọt khổng lồ—một phát hiện có thể mang ý nghĩa lớn trong bối cảnh thế giới ngày càng khát nước.

Từ “điểm chạm” tình cờ đến bản đồ bất ngờ năm 2019

Sự tồn tại của nước ngọt dưới biển đã được biết lẻ tẻ từ thập niên 1960–70, khi các giếng dầu đôi lúc “đụng” nước ngọt. Năm 2019, các nhà khoa học thuộc Woods Hole Oceanographic Institution và Đại học Columbia dùng sóng điện từ để lập bản đồ một vùng nước ngọt khổng lồ nằm dưới thềm lục địa, kéo dài từ Massachusetts đến New Jersey (và có thể xa hơn). Họ gọi đây là “hệ hình lớn nhất từng được phát hiện”.

Các câu hỏi lớn nảy sinh: Nước đến từ đâu? Bao nhiêu tuổi? Có được bổ sung liên tục không? Và liệu những tầng chứa dọc bờ biển như vậy có thể trở thành nguồn cấp nước cho thế giới khan hiếm?

Expedition 501: khoan trực tiếp vào túi nước

Để có câu trả lời, Expedition 501 đã ra khơi tháng 5 từ Bridgeport, Connecticut trên một con tàu có giàn khoan. Suốt ba tháng, nhóm lấy lõi trầm tích và mẫu nước ở độ sâu khoảng 300–400 mét dưới đáy biển tại nhiều vị trí.

Kết quả ban đầu: nước có độ mặn thấp hơn nhiều so với nước biển, gần mức mà các cơ quan Mỹ và quốc tế coi là có thể uống được. Mẫu đang được gửi tới phòng thí nghiệm để xác định vi sinh vật và mức độ an toàn.

Nước trẻ hay nước cổ?

Theo Brandon Dugan (ĐH Mỏ Colorado), tuổi nước có thể từ 200 năm đến 20.000 năm.

Nước trẻ → gợi ý được bổ cấp (từ đất liền chảy ngầm ra biển).

Nước cổ → khả năng là tài nguyên hữu hạn, không tái nạp.
Kết quả định tuổi và nguồn gốc dự kiến có trong khoảng 6 tháng.

Về nguồn hình thành, nhóm sẽ kiểm tra tín hiệu hóa học đẳng vị để phân biệt giữa băng tan hay nước mưa. Holly Michael (ĐH Delaware) cho rằng nước có thể bị nhốt từ hàng ngàn năm trước, khi mực biển thấp và thềm lục địa lộ ra trên cạn. Hiểu cơ chế tiến hóa của hệ thống này sẽ giúp ngoại suy tới các khu vực khác có dấu hiệu aquifer ngoài khơi, như Indonesia, Úc, Nam Phi, và đánh giá biến đổi khi mực biển dâng.

Tiềm năng cấp nước cho siêu đô thị — và những dấu hỏi lớn

Dù không tham gia dự án, Eric Attias (ĐH Texas ở Austin) đánh giá aquifer ngoài khơi New England rất rộng, có thể “đủ cấp nước cho một đô thị cỡ New York trong hàng trăm năm” — qua đó nhen hy vọng giảm thiếu nước cho các cộng đồng ven biển.

Điều này đặc biệt quan trọng khi gần một nửa dân số thế giới sống trong 100 km tính từ bờ biển, phụ thuộc vào tầng chứa trên đất liền đang suy kiệt vì khai thác quá mức và nước biển xâm nhập.

Bài toán triển khai: nặng, tốn, phức tạp

Khai thác nước ngầm ngoài khơi không dễ:

Logistics & năng lượng: Nước nặng; bơm – vận chuyển – xử lý từ ngoài khơi vào bờ có thể rất tốn kém. Gió ngoài khơi có thể hỗ trợ năng lượng, theo Dugan.

Quản trị: Ai quản lý, chi trả, sở hữu? Nguồn nằm trong vùng biển liên bang, nhưng nước sẽ cấp cho bang rồi tới thành phố.

Kỹ thuật & môi trường: Phải ngăn nhiễm mặn từ lớp nước mặn phía trên và dưới. Bơm hút quá mức có thể kéo nước mặn hoặc ảnh hưởng tầng chứa trên bờ nếu hai hệ thống liên thông.

Holly Michael cảnh báo: “Khai thác đắt đỏ và không vô hạn. Bảo vệ nước ngọt trên đất liền vẫn là ưu tiên số một. Nhưng chúng ta vẫn cần phương án dự phòng, và đó là lý do của nghiên cứu này.”

Dù thận trọng, Dugan lạc quan: “Tất cả mảnh ghép đã có, chỉ còn vấn đề thời gian.” Ông ước tính khoảng 10 năm nữa mới có thể khai thác bài bản.

Vì sao phát hiện này mang tầm toàn cầu?

Bằng chứng cho thấy mọi châu lục đều có túi nước ngọt dưới biển. Những gì rút ra từ “con tem bưu chính” ngoài khơi New England có thể định hình mô hình cho Indonesia, Úc, Nam Phi và xa hơn:

Nguồn gốc & tuổi nước → quyết định có tái nạp hay không.

Tốc độ xâm nhập mặn & biến đổi mực biển → đánh giá tính bền vững.

Khung pháp lý – tài chính – công nghệ → từ nghiên cứu tới cấp nước quy mô lớn.

Phát hiện aquifer nước ngọt khổng lồ dưới Đại Tây Dương mở ra triển vọng mới giữa khủng hoảng nước, nhưng không phải đũa thần. Trong khi chờ kết quả định tuổi, nguồn gốc, vi sinh và tiêu chuẩn an toàn trong những tháng tới, thông điệp kép đã rõ: đầu tư khoa học để mở thêm lựa chọn, đồng thời giữ gìn nghiêm ngặt những gì chúng ta đang có trên đất liền.