Albania bổ nhiệm bộ trưởng trí tuệ nhân tạo đầu tiên trên thế giới
 

Albania trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới bổ nhiệm một “bộ trưởng ảo” do trí tuệ nhân tạo (AI) vận hành. Nhân vật có tên Diella sẽ phụ trách toàn bộ lĩnh vực mua sắm công, trong nỗ lực của chính phủ nhằm chống tham nhũng và tăng cường tính minh bạch.


Thủ tướng Albania Edi Rama. Ảnh: AFP

Theo Politico ngày 11/9, tại kỳ họp của đảng Xã hội ở thủ đô Tirana, Thủ tướng Edi Rama công bố danh sách nhân sự nội các cho nhiệm kỳ mới và gây bất ngờ khi giới thiệu Diella, thành viên duy nhất không phải con người. Theo ông Rama, đây không chỉ là một thí nghiệm công nghệ mà là bước tiến mang tính cách mạng trong cách quản lý các nguồn lực công của chính phủ Albania.

Ông Rama nhấn mạnh Diella là thành viên đầu tiên của nội các không hiện diện về mặt thể chất mà được tạo dựng hoàn toàn bằng AI. Theo kế hoạch, những vấn đề liên quan đến mua sắm công của các bộ ngành sẽ được giao cho Diella xử lý. Thủ tướng khẳng định mục tiêu là xây dựng một hệ thống mua sắm công hoàn toàn không thể bị tham nhũng và bảo đảm mọi đồng vốn ngân sách đều minh bạch, có thể kiểm chứng.

Diella, có nghĩa là “ánh nắng” trong tiếng Albania, trước đó đã được giới thiệu đến với người dân thông qua nền tảng e-Albania, cổng dịch vụ công trực tuyến cho phép truy cập hầu hết các thủ tục hành chính. Trên nền tảng này, Diella có hình đại diện là một phụ nữ trẻ trong trang phục truyền thống Albania. Việc chuyển giao thêm trách nhiệm cho Diella được xem là bước nâng cấp quan trọng, đưa công nghệ AI vào lĩnh vực quản trị công.

Thủ tướng Rama cho biết Diella không chỉ đánh giá hồ sơ thầu mà còn có quyền thu hút nhân tài từ khắp nơi trên thế giới, đồng thời phá vỡ những rào cản định kiến và sự cứng nhắc trong bộ máy hành chính. Ông nhấn mạnh đây không phải viễn tưởng khoa học mà là nhiệm vụ thực tế mà Diella phải gánh vác.

Albania từ lâu phải đối mặt với vấn nạn tham nhũng, đặc biệt trong bộ máy hành chính và lĩnh vực mua sắm công. Những vấn đề này đã nhiều lần được Liên minh châu Âu nêu trong các báo cáo pháp quyền hàng năm. Với mục tiêu gia nhập EU vào năm 2030, chính quyền của Thủ tướng Rama coi việc cải cách quản trị và minh bạch hóa chi tiêu công là ưu tiên chiến lược. Việc trao quyền cho một bộ trưởng AI được kỳ vọng sẽ giúp Albania củng cố hình ảnh về một quốc gia sẵn sàng đổi mới và quyết tâm hội nhập.

Tuy nhiên, việc đưa một hệ thống AI đảm nhận vai trò bộ trưởng cũng đặt ra nhiều câu hỏi. Liệu Diella có thể xử lý những tình huống phức tạp liên quan đến chính trị, pháp lý hay chỉ dừng ở mức công cụ kỹ thuật? Quyền hạn của Diella sẽ được giám sát ra sao và trách nhiệm cuối cùng thuộc về ai nếu có sai sót trong quá trình thẩm định? Đây là những vấn đề mà chính phủ Albania sẽ phải giải quyết để đảm bảo tính hợp pháp và sự đồng thuận xã hội.

Bất chấp những hoài nghi, quyết định của Thủ tướng Rama đánh dấu bước ngoặt lớn trong việc áp dụng AI vào quản lý nhà nước. Nếu thành công, mô hình “bộ trưởng AI” có thể trở thành tiền lệ cho nhiều quốc gia khác, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang tìm kiếm giải pháp công nghệ để chống tham nhũng và tối ưu hóa hiệu quả quản trị.

Ông Rama, người vừa đắc cử nhiệm kỳ thứ tư liên tiếp hồi tháng 5/2025, khẳng định chính phủ của ông sẽ tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong khu vực công, coi đây là động lực để Albania đạt mục tiêu gia nhập EU trong thập kỷ tới.

VietBF@sưu tập