VietBF - USA Vì sao hàng loạt Việt Kiều mất trắng tiền tại Vạn Thịnh Phát đều bị bịt kín thông tin

Đại án Vạn Thịnh Phát/SCB đã xác định khoảng hàng chục nghìn người mua trái phiếu là bị hại, nhiều Việt kiều kể chuyện mất tiền khi gửi tiết kiệm ở SCB rồi bị “đổi” sang trái phiếu Vạn Thịnh Phát — nhưng chưa có thống kê chính thức tách riêng Việt kiều. Bà Trương Mỹ Lan (Chủ tịch Vạn Thịnh Phát) bị tuyên tử hình tháng 4/2024 vì vai trò trong vụ gian lận tài chính 12,5 tỷ USD liên quan đến ngân hàng SCB; tòa cũng nêu thiệt hại và dòng giải ngân khổng lồ qua các công ty “sân sau”. Đến 2025, Quốc hội đã bãi bỏ án tử với một số tội, được truyền thông quốc tế nhận định có thể áp dụng hồi tố đối với bà Lan (từ tử hình xuống chung thân) — nhưng cốt lõi nghĩa vụ bồi thường vẫn không đổi.

Từ tháng 6/2025, TP.HCM đã chi trả đợt 1 cho ~40–43 nghìn người (bao gồm bị hại và người liên quan) với số tiền >7.000–8.600 tỷ đồng, và tiếp tục các đợt kế tiếp.

Phần lớn bị hại là khách gửi tiết kiệm tại SCB được nhân viên tư vấn chuyển sang “sản phẩm lãi cao”, thực chất là trái phiếu riêng lẻ không niêm yết, nhiều lô không có tài sản bảo đảm. Các phóng sự của Financial Times/AFP và báo trong nước ghi nhận nạn nhân lớn tuổi, hộ gia đình, người tích lũy cả đời. Vấn đề thống kê: cho đến nay, không có công bố chính thức cho biết bao nhiêu Việt kiều là trái chủ/bị hại. Hồ sơ tòa và thông báo thi hành án chủ yếu tổng hợp theo mã trái phiếu, không phân loại theo nơi cư trú. Kênh phân phối là hệ thống chi nhánh SCB – nơi Việt kiều thường gửi tiền khi về nước, hoặc ủy quyền cho thân nhân giao dịch. Hồ sơ điều tra cho thấy SCB trực tiếp tư vấn – dẫn dắt người gửi tiết kiệm sang mua trái phiếu; mô-típ này không loại trừ người Việt ở nước ngoài.

Khối tài sản liên quan Vạn Thịnh Phát/SCB được ước tính 12–48 tỷ USD, nhiều tài sản chưa rõ pháp lý/giá trị, kéo dài quá trình thu hồi – thanh lý, ảnh hưởng khả năng bồi thường. Ngân hàng Nhà nước đã phải bơm thanh khoản đặc biệt ~24 tỷ USD để giữ ổn định SCB – hệ quả gián tiếp lên niềm tin thị trường và kênh trái phiếu.

Trong tất cả các văn bản tố tụng công khai, cơ quan điều tra và tòa án liệt kê tổng số trái chủ (35–43 nghìn người) nhưng không tách biệt Việt kiều. Báo chí chính thống chỉ lặp đi lặp lại con số chung, trong khi ngoài đời, không ít gia đình từ Mỹ, Úc, Canada, châu Âu… kể rằng cha mẹ, anh em về Việt Nam gửi tiền ở SCB rồi bị “dụ” mua trái phiếu Vạn Thịnh Phát.

Nỗi lo lớn: sụt giảm kiều hối
Việt Nam hiện đứng trong Top 10 quốc gia nhận kiều hối lớn nhất thế giới, với lượng tiền gửi hằng năm 18–20 tỷ USD. Đây là “phao cứu sinh” giúp cán cân thanh toán cân bằng, đặc biệt khi vốn FDI và xuất khẩu gặp biến động. Nếu thông tin “hàng chục nghìn Việt kiều mất tiền” được công khai, tâm lý bất an có thể khiến dòng kiều hối chững lại hoặc sụt giảm mạnh. Một khi niềm tin lung lay, kiều bào sẽ chuyển hướng gửi tiền qua kênh ngân hàng nước ngoài, hoặc giữ ở Mỹ/Úc/Canada thay vì chuyển về Việt Nam. Đó là kịch bản mà giới hoạch định chính sách ở Hà Nội muốn tránh bằng mọi giá. Báo chí trong nước bị giới hạn chỉ đưa tin theo bản án, không được phép phỏng vấn hay thống kê riêng nhóm Việt kiều. Cơ quan thi hành án chỉ thông báo danh sách trái chủ qua các mã trái phiếu, không có phân tích nhân thân theo nơi cư trú. Khi có phóng viên quốc tế hỏi về Việt kiều bị hại, quan chức trả lời né tránh: “Mọi trái chủ đều bình đẳng, được giải quyết theo quy định”.

Một cựu cán bộ ngân hàng SCB tiết lộ: “Trong danh sách trái chủ, chúng tôi thấy nhiều hồ sơ mang địa chỉ thường trú ở hải ngoại, nhưng chỉ thị từ trên là không được phân loại công khai. Lý do được giải thích: nhạy cảm vì liên quan đến kiều hối.” Chính quyền cố giữ im lặng, nhưng trong cộng đồng người Việt ở Mỹ, Úc, Canada, những câu chuyện mất tiền là có thật: Một gia đình ở California kể họ mất hơn 300.000 USD sau khi được nhân viên SCB tư vấn “trái phiếu siêu an toàn”. Một doanh nhân ở Sydney cho biết cha mẹ ông ở Sài Gòn “ôm” trái phiếu An Đông gần 10 tỷ đồng, giờ chỉ mong lấy lại được vốn gốc.

Một nhà nghiên cứu kiều hối tại TP.HCM nhận xét:
“Không công khai số liệu Việt kiều bị hại, tức là hy sinh minh bạch để bảo vệ con số kiều hối. Nhưng cái giá là niềm tin kiều bào có thể đổ vỡ trong một ngày, khi tin đồn vượt khỏi kiểm soát.”

Không phải tất cả Việt kiều mất tiền đều lên tiếng. Thậm chí, đa số vẫn giữ kín chuyện này, chỉ kể trong vòng thân quen. Ở Mỹ, Úc hay Canada, người Việt tị nạn cộng sản thường tự nhắc nhau: “Đừng tin vô chế độ, đừng mang tiền về Việt Nam”. Những ai bất chấp lời khuyên, đem tiền về gửi ngân hàng trong nước hay đầu tư bất động sản, nay trắng tay, thường bị dè bỉu là “ngu ngốc” hoặc “tham lời cao”. Chính sự kỳ thị này khiến nhiều nạn nhân chọn cách giấu kín, sợ mất thể diện với đồng hương.

Đa phần kiều bào sang Mỹ, Úc, Canada từ những năm 1975–1990, rời bỏ quê hương vì không chấp nhận chính quyền cộng sản. Nay nếu công khai mình đã gửi tiền về Việt Nam, thậm chí đầu tư qua SCB – ngân hàng nằm trong hệ thống tài chính nhà nước quản lý – thì vô hình trung bị gán nhãn “tiếp tay cho cộng sản”. Đây là điều cực kỳ nhạy cảm, nhất là trong cộng đồng Việt tị nạn chính trị vốn rất khắt khe về lập trường. Người mất vài trăm ngàn USD thường là gia đình đã dành dụm cả đời. Công khai chuyện đó không chỉ mang tiếng “dại” mà còn làm lộ ra hoàn cảnh tài chính của cả nhà. Nhiều nạn nhân sợ bị lừa thêm lần nữa, hoặc sợ họ hàng lợi dụng, nên thà im lặng chịu mất, còn hơn là phơi bày trước cộng đồng.

Một phụ nữ ở San Jose, California thừa nhận: “Tôi chỉ nói với chồng và hai con. Nếu ra cộng đồng, chắc người ta cười cho: tị nạn cộng sản, rồi mang tiền về nuôi cộng sản. Nhục lắm, nên thôi.”

“Đồng tiền ở Việt Nam sinh lợi nhanh hơn để dưỡng già.” Trong cộng đồng, hiện tượng này thường bị coi là “hai mặt”: ở hải ngoại thì xin trợ cấp, khai báo thu nhập thấp; nhưng ở quê nhà lại đứng tên nhà đất, cho thuê căn hộ, thậm chí mở tiệm kinh doanh.

Về mặt pháp luật, nếu cơ quan phúc lợi ở Mỹ phát hiện có nguồn thu nhập từ bất động sản/kinh doanh chưa khai báo, người nhận trợ cấp có thể bị xem là gian lận welfare.

Tuy nhiên, do giao dịch thường đứng tên người thân ở Việt Nam, nên rất khó kiểm soát.

Chính nhóm Việt kiều này là đối tượng dễ bị rơi vào “bẫy” SCB – Vạn Thịnh Phát. Họ có khoản tiền nhàn rỗi (từ con cái hoặc tích góp), muốn gửi vào ngân hàng Việt để lấy lãi cao hoặc mua bất động sản cho thuê. Nhiều người tin rằng đây là cách “ăn chắc mặc bền” vì họ nghĩ nhà nước không để ngân hàng lớn như SCB sụp đổ. Kết quả: một phần tài sản họ chắt chiu vừa để “dưỡng già ở quê hương”, vừa để bổ sung thu nhập ngoài trợ cấp, đã bốc hơi trong các gói trái phiếu.

Vụ Việt kiều bị thiệt hại tương tự trong quá khứ
Những năm 2010–2013, cái tên Ocean Group nổi lên như một “đế chế” tài chính – bất động sản. Dưới tay Hà Văn Thắm, Ocean Group sở hữu Ocean Bank, khách sạn StarCity Saigon, dự án StarCity Lê Văn Lương cùng nhiều khu nghỉ dưỡng dọc miền Trung. Để tạo dựng niềm tin và hình ảnh sang trọng, Ocean Group mời hoa hậu hải ngoại Jennifer Phạm – một gương mặt quen thuộc trên truyền hình – trở thành đại diện quảng bá. Cô xuất hiện trong các TVC, billboard, và hình ảnh dự án bất động sản – từ căn hộ StarCity cho đến khách sạn năm sao. Hình ảnh hoa hậu trẻ trung, lịch thiệp, cười rạng rỡ bên những toà nhà kính và sảnh khách sạn lộng lẫy, đã đánh trúng tâm lý của một lớp nhà đầu tư mới: kiều bào trở về sau nhiều năm xa quê, mang theo tiền tích cóp từ Mỹ, Úc, châu Âu. Họ tin rằng, một tập đoàn lớn, có ngân hàng, khách sạn, chứng khoán và cả đại diện là hoa hậu nổi tiếng, thì chắc chắn phải “ăn nên làm ra”.

Tháng 10/2014, Hà Văn Thắm bị bắt. Cú sốc ấy làm cả đế chế Ocean Group sụp đổ chỉ sau vài tuần. Các dự án StarCity gần như đóng băng. Ocean Bank rơi vào đại án, bị Ngân hàng Nhà nước mua lại với giá 0 đồng. Nhiều Việt kiều bàng hoàng nhận ra: căn hộ họ mua bị treo giấy tờ, tiền gửi khó rút, cam kết sinh lời trở thành vô nghĩa. Điều đáng chú ý: chỉ vài năm sau, toàn bộ chiến dịch truyền thông dùng hình ảnh Jennifer Phạm gần như biến mất khỏi báo chí chính thống và internet. Những clip quảng cáo từng phát trên VTV, những banner khắp Hà Nội và Sài Gòn, tất cả không còn dấu tích. Ngày nay, nếu tìm kiếm, chỉ còn lại một vài tấm poster cũ, video rời rạc, hoặc lưu trữ trên diễn đàn. Đây chính là dấu hiệu cho thấy, hình ảnh celeb gắn với đại án tài chính thường bị “xóa sổ” có chủ đích, để bảo vệ uy tín cá nhân và che mờ đi thất bại. Vụ Ocean Bank và StarCity chính là “tập dượt” cho những đại án sau này. Nó cho thấy cách hệ thống tài chính – bất động sản trong nước từng biết tận dụng hình ảnh hoa hậu hải ngoại để thu hút kiều hối, và cũng chứng minh một điều: khi rủi ro nổ ra, người Việt xa xứ lại là những người lặng lẽ mất trắng, không dám kêu than công khai.