Vì sao không thừa cân nhưng người gầy vẫn bị mỡ máu cao?
 

Một trong những nguyên nhân khiến người nhẹ cân có mức cholesterol cao là do thiếu vận động thể chất, thậm chí không bao giờ tập thể dục (vì họ có quan niệm rằng không cần đốt calo để giảm cân).

Máu nhiễm mỡ (hay mỡ máu) là tình trạng bệnh xảy ra khi mỡ trong máu dư thừa quá nhiều, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.

Nhiều người cho rằng căn bệnh này chỉ xảy ra ở những người béo phì, người có chế độ dinh dưỡng quá mức. Người gầy thường không bị mắc căn bệnh này. Vì thế khá nhiều người gầy bất ngờ khi thăm khám sức khỏe nhận kết quả cholesterol cao, gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ.

Tình trạng cholesterol cao tại Việt Nam đang ở mức báo động, cứ 10 người trưởng thành thì có 3 người mắc bệnh. Ngoài đa số trường hợp có cân nặng vượt trung bình, vẫn có cả những người bệnh thiếu cân so với chiều cao của họ.

1. Mỡ máu cao là gì?

Mỡ máu, hay lipid máu, chủ yếu bao gồm cholesterol. Do đó, tình trạng mỡ máu cao đôi khi còn được gọi là rối loạn chuyển hóa lipid, và có liên hệ mật thiết với chỉ số cholesterol.

Trong cơ thể tồn tại hai loại cholesterol là tốt (HDL) và xấu (LDL). Cholesterol tốt giúp ngăn ngừa sự tích tụ chất béo ở thành mạch, trong khi cholesterol xấu tăng nguy cơ gây tắc nghẽn động mạch. Khi cholesterol tốt giảm và cholesterol xấu tăng, sự cân bằng cholesterol trong cơ thể sẽ bị đảo lộn.

Mỡ máu cao được đánh giá dựa trên chỉ số cholesterol tổng thể và tỷ lệ giữa cholesterol HDL và cholesterol LDL.

Lúc cơ thể rối loạn chuyển hóa lipid máu, mỡ từ thực phẩm hấp thụ sau khi ăn từ 2-3 giờ, chuyển hóa vào máu và đạt mức cao nhất sau 4-6 giờ. Khoảng 9 giờ sau ăn, nồng độ mỡ máu trở về bình thường. Tốc độ tăng của mỡ máu và thời gian chuyển hóa phụ thuộc vào loại mỡ, hoạt động nhu động ruột, bài tiết mật, men lipase của ruột và tụy, thời gian lipid rời khỏi dạ dày và lượng lipid ban đầu trong máu. Nồng độ cholesterol máu cũng liên quan đến độ tuổi, người càng lớn tuổi thường có xu hướng tăng mỡ máu.

Vì vậy, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị mỗi người từ 20 tuổi nên kiểm tra cholesterol và các nguy cơ bệnh lý khác cứ mỗi 4-6 năm một lần.

2. Tại sao người gầy vẫn bị mỡ máu?

Nhiều người nghĩ rằng chỉ những người thừa cân hoặc béo phì mới gặp phải tình trạng mỡ máu cao. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là rối loạn lipid máu không xuất hiện ở người có vóc dáng gầy. Thực tế, tỷ lệ bệnh nhân có cân nặng bình thường nhưng lại có mỡ máu cao có thể dao động từ 10 đến 37%. Vậy tại sao người gầy cũng có thể bị mỡ máu?

Yếu tố di truyền

Đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn mỡ máu nguyên phát. Do đó, nếu một trong hai hoặc cả bố và mẹ bạn mắc phải rối loạn lipid máu, thì bạn cũng có nguy cơ cao gặp phải bệnh lý này, không phụ thuộc vào thể trạng của bạn như thế nào.

Ít vận động

Một trong những nguyên nhân khiến người nhẹ cân có mức cholesterol cao là do thiếu vận động thể chất, thậm chí không bao giờ tập thể dục (vì họ có quan niệm rằng không cần đốt calo để giảm cân). Hậu quả của việc thiếu vận động này là sự gia tăng các axit béo bão hòa trong cơ thể, dẫn đến mức cholesterol xấu tăng cao.

Thói quen ăn uống không lành mạnh

Khi chế độ ăn uống không được xây dựng một cách khoa học và hợp lý, ngay cả những cá nhân có thân hình gầy gò cũng có thể đối mặt với nguy cơ rối loạn lipid máu.

Nguyên nhân thường xuất phát từ việc nồng độ cholesterol trong máu gia tăng do tiêu thụ các thực phẩm chứa lượng cholesterol xấu cao. Những thực phẩm đó bao gồm bơ thực vật, các loại thịt đỏ, gan động vật, lòng đỏ trứng, và tôm...

Người có cân nặng thấp thường ít chú ý đến việc lựa chọn thực phẩm trong khẩu phần hàng ngày của họ. Mặc dù họ ăn ít và không thấy tình trạng tăng cân xảy ra, nhưng không loại trừ khả năng rằng những thực phẩm mà họ tiêu thụ chứa nhiều cholesterol xấu, góp phần ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể.

Lạm dụng rượu bia

Người có vóc dáng nhỏ thường ít chú ý đến việc kiêng cữ rượu bia, bởi họ không phải đối mặt với vấn đề thừa cân hay béo phì. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến một hệ quả không mong muốn khi lượng rượu tiêu thụ vượt quá mức cho phép, đó là sự gia tăng các lipoprotein tỷ trọng thấp, được biết đến với tên LDL-C.

Sự tăng cao của LDL-C trong cơ thể có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tổng thể, đặc biệt ảnh hưởng xấu đến hệ tim mạch. Mặc dù vóc dáng thon gọn có thể cho cảm giác yên tâm hơn về mặt cân nặng, nhưng việc không kiểm soát các yếu tố nguy cơ như mức tiêu thụ rượu vẫn là điều quan trọng cần được xem xét một cách nghiêm túc.

3. Điều trị mỡ máu cao ở người gầy

Quá trình điều trị rối loạn lipid máu thường được tiến hành bằng cách tích hợp cả ba phương pháp, gồm điều chỉnh chế độ ăn uống, thúc đẩy hoạt động thể chất và, nếu cần thiết, sử dụng các loại thuốc.

Tùy thuộc vào mức độ rối loạn của lipid máu cũng như các yếu tố nguy cơ kèm theo mà bệnh nhân đang mắc phải, bác sỹ sẽ đưa ra quyết định liệu có nên sử dụng thuốc hay có thể chỉ cần dựa vào các biện pháp không dùng thuốc.

Nếu không phải dùng thuốc, người bị mỡ máu cao có thể áp dụng một số biện pháp sau sẽ giúp điều chỉnh lượng cholesterol trong cơ thể:

Duy trì một lối sống lành mạnh

Để cải thiện sức khỏe tổng thể và duy trì một lối sống lành mạnh, việc thực hiện các thay đổi tích cực như tăng cường hoạt động thể chất và rèn luyện thể lực đóng vai trò hết sức quan trọng. Đồng thời, việc sử dụng thuốc hạ mỡ máu thuộc các nhóm như statin hoặc fibrat cũng được khuyến nghị để hỗ trợ giảm mức cholesterol có hại trong cơ thể.

Bổ sung đủ chất xơ

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, một thực trạng đáng lo ngại là khoảng 51,4% phụ nữ và 63,1% nam giới ở Việt Nam hiện không tiêu thụ đủ lượng rau cần thiết mỗi ngày. Điều này đặc biệt đáng quan tâm đối với những người đang gặp vấn đề về thừa cân hay béo phì, bởi việc ăn nhiều chất xơ từ nguồn thực phẩm thực vật không chỉ hỗ trợ kiểm soát cân nặng mà còn giúp loại bỏ lượng cholesterol LDL dư thừa ra khỏi hệ tuần hoàn.

Đối với những người có thân hình gầy nhưng lại gặp tình trạng máu nhiễm mỡ, việc tiêu thụ ít nhất 400 gram rau củ quả mỗi ngày là cần thiết để bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và chất xơ, từ đó ngăn chặn nguy cơ tăng cholesterol.

Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều cholesterol

Để duy trì một lối sống lành mạnh và cân bằng, việc hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều cholesterol như thịt mỡ, nội tạng động vật và thức ăn nhanh là một khuyến cáo phổ biến đối với mọi người, bất kể bạn đang ở trong tình trạng thừa cân, béo phì hay thiếu cân.

Tuy nhiên, không nên hoàn toàn loại bỏ chất béo khỏi chế độ ăn hàng ngày, bởi lẽ các axít béo không bão hòa, chẳng hạn như omega-3, đóng vai trò cực kỳ quan trọng cho sức khỏe cơ thể.

Một cách tiếp cận hợp lý là lựa chọn các loại chất béo có lợi được tìm thấy trong cá và dầu thực vật. Bạn cần hạn chế chất béo bão hòa thường có trong thịt. Chế biến thực phẩm đúng cách cũng góp phần tạo ra một lối sống dinh dưỡng tốt.

Không sử dụng thuốc lá, rượu bia

Ngoài việc cholesterol ngoại sinh đến từ những loại thực phẩm mà chúng ta tiêu thụ, gan cũng là cơ quan chịu trách nhiệm sản xuất cholesterol nội sinh cho cơ thể. Vì vậy, việc duy trì một lối sống không lành mạnh, đặc biệt là sử dụng rượu bia và hút thuốc lá, có thể làm suy giảm chức năng gan, góp phần làm tăng mức cholesterol và dẫn đến các vấn đề về mỡ máu cao.

Tăng cường tập thể dục

Không chỉ người thừa cân cần lưu ý sức khỏe, mà ngay cả những người có thể trạng gầy cũng cần chú ý đến hoạt động thể chất thường xuyên. Vận động không chỉ giúp tăng cường sức khỏe tổng thể mà còn thúc đẩy quá trình tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn, từ đó giúp bạn đạt được cân nặng lý tưởng một cách nhanh chóng đồng thời tránh xa nguy cơ mắc các bệnh mỡ máu cao và các vấn đề liên quan khác.

4. Chế độ ăn phù hợp cho người gầy bị mỡ máu cao

Để kiểm soát tình trạng mỡ máu cao, người có vóc dáng gầy nên chú ý thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh hơn. Họ cần bổ sung các loại thực phẩm và dưỡng chất sau đây trong khẩu phần hàng ngày của mình:

Chất xơ

Người mắc bệnh nên bổ sung cả chất xơ hòa tan lẫn chất xơ không hòa tan để giúp cơ thể giảm cholesterol một cách hiệu quả. Dù cơ thể không có enzym để tiêu hóa chất xơ, khi chất xơ đi vào ruột, nó sẽ hút nước và liên kết với cholesterol dư thừa, giúp đào thải chúng ra ngoài.

Chất xơ hòa tan thường có trong đậu và yến mạch, trong khi chất xơ không hòa tan có mặt ở rau, trái cây và ngũ cốc.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị rằng người có tình trạng máu nhiễm mỡ nên ăn từ 400 đến 500 gram rau củ mỗi ngày để cải thiện sức khỏe.

Đậu nành

Hấp thụ 25 gram protein từ đậu nành hàng ngày có tác dụng giảm việc sản xuất cholesterol tại gan và loại bỏ cholesterol không tốt khỏi máu. Bạn có thể bổ sung loại protein này qua các sản phẩm từ đậu nành như đậu phụ, sữa chua đậu nành, hạt đậu nành, và sữa đậu nành.

Omega-3

Omega-3 có hàm lượng cao trong các loại cá, đặc biệt là cá béo như cá hồi. Bên cạnh đó, nhiều loại hạt, đậu nành, hạt lanh, cải dầu và quả óc chó cũng giàu loại axit béo này. Những người gầy nhưng có mức mỡ trong máu cao đối mặt với nguy cơ lớn về các bệnh tim mạch. Omega-3 có thể giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông và giảm thiểu nguy cơ biến chứng này.

Chất béo tốt

Thay vì tiếp tục sử dụng các loại mỡ và dầu có nguồn gốc từ động vật, những người bị tình trạng máu nhiễm mỡ nên chuyển sang lựa chọn các loại chất béo không bão hòa nhằm cải thiện sức khỏe. Những loại chất béo hữu ích này không chỉ giúp duy trì mức cholesterol ổn định mà còn có khả năng điều chỉnh và cân bằng lipid trong máu hiệu quả.

Trong số những thực phẩm chứa nhiều chất béo có lợi có thể kể đến như bơ trái cây, dầu ô liu tinh khiết, dầu đậu nành, dầu mè, dầu hướng dương, dầu ngô và các loại hạt như hạnh nhân, óc chó,... Đây đều là những nguồn dinh dưỡng giúp hỗ trợ sức khỏe tim mạch và duy trì mức lipid lý tưởng.

Ngoài việc áp dụng một chế độ ăn uống có ý thức về lượng chất béo tiêu thụ, những người gặp tình trạng máu nhiễm mỡ cũng cần chú trọng đến việc thường xuyên tập luyện thể dục. Việc tăng cường vận động không chỉ giúp nâng cao mức cholesterol tốt mà còn làm giảm mức cholesterol xấu - yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng về tim mạch.

Đồng thời, bệnh nhân cũng cần lên kế hoạch kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ để theo dõi tình hình lipid máu của mình. Thực hiện các xét nghiệm máu mỗi 3 đến 6 tháng là cách tối ưu để đảm bảo rằng người bệnh nhận được thông tin cần thiết cho chế độ ăn uống và điều trị thích hợp từ các chuyên gia y tế./.