Vì sao người Nhật Bản luôn bị ám ảnh việc đúng giờ?
 

Ngay từ nhỏ, người Nhật đã được dạy là cần phải đúng giờ, bởi những người cha mẹ luôn nói rằng điều quan trọng là đừng đến muộn, hãy nghĩ về những người đến muộn họ sẽ gặp phiền phức, cho nên vừa qua bộ trưởng thế vận hội quốc gia nước này đến muộn 3 phút trong một cuộc họp quốc hội. Mấy ngày sau, ông Sakurada đã phải nói lời xin lỗi, vì phe đối lập ở Nhật Bản đã tổ chức một cuộc biểu tình kéo dài 5 giờ để lên án ông này.

Năm 2018, một chuyến tàu của tuyến đường sắt JR-West đã khởi hành sớm 25 giây, khiến nhiều người chỉ trích và hãng đường sắt đã phải lên tiếng xin lỗi. Vụ việc được đưa tin rộng rãi ở Nhật Bản và bị coi là một sai lầm lớn của công ty đường sắt JR-West.

“Sự bất tiện mà chúng tôi gây ra cho khách hàng của mình thật sự là không thể tha thứ được”, công ty cho biết.

Ngay từ nhỏ, người Nhật đã được dạy là cần phải đúng giờ. “Cha mẹ tôi luôn nói với tôi rằng điều quan trọng là đừng đến muộn, hãy nghĩ về những người mà vì con đến muộn họ sẽ gặp phiền phức, thậm chí con chỉ chậm một chút so với lịch trình và điều đó đã khắc sâu trong tôi”, Issei Izawa, 19 tuổi, sinh viên đại học cho biết.

Kanako Hosomura, một bà nội trợ 35 tuổi sống ở quận Saitama, cho biết cô ghét việc đến muộn, ngay cả khi chỉ trong 1 phút, “tôi rất thích đến sớm trong cuộc hẹn vì thà tôi đợi họ còn hơn là bắt ai đó đợi tôi”.

Nhưng đối với nhiều người, văn hóa đúng giờ đến từng giây ở Nhật Bản có thể gây nên sự căng thẳng. Một người đàn ông giấu tên cho biết: “Bạn gái của tôi làm việc tại tổng đài của công ty đường sắt JR. Tuần trước, khi cô ấy trở lại làm việc sau kỳ nghỉ, người giám sát đã nói ‘cô đến muộn 10 giây’. Và tôi thấy rằng điều này thật cực đoan”.

Theo SCMP, việc đi làm muộn có thể gây ra những thiệt hại lớn cho nền kinh tế. Theo báo cáo năm 2017 của Heathrow Express, những người đi làm muộn tại Anh khiến nền kinh tế nước này thiệt hại lên tới 9 tỷ bảng (11,7 tỷ USD). Ở Hoa Kỳ, tại tiểu bang New York, những người đi làm muộn đã gây thiệt hại 700 triệu USD mỗi năm, và tại tiểu bang California, thiệt hại do đi làm muộn trong 1 năm lên đến 1 tỷ USD.

Tuy nhiên, vào cuối những năm 1800, người Nhật Bản có thái độ thoải mái hơn nhiều với thời gian. Willem Huyssen van Kattendijke, một sĩ quan hải quân Hà Lan đến Nhật Bản vào những năm 1850, đã viết trong nhật ký của mình rằng người dân Nhật Bản không bao giờ đúng giờ. Vào thời điểm đó, các chuyến tàu thường chạy chậm hơn 20 phút so với lịch trình.

Cho đến thời điểm cai trị của hoàng đế Meiji (1868-1912), khi hoàng đế thực hiện các cải cách quân sự và công nghiệp hóa, đúng giờ mới trở thành một chuẩn mực văn hóa.

Đến thập niên 1920, sự đúng giờ được ghi nhận trong tuyên truyền của quốc gia. Các hình ảnh hướng dẫn tạo kiểu tóc trong 5 phút vào dịp bình thường và tối đa 55 phút vào dịp trang trọng dành cho phụ nữ được dán khắp đường phố.

Kể từ đó, sự đúng giờ đã trở nên tỉ lệ thuận với năng suất trong các công ty và tổ chức. Makoto Watanabe, phó giáo sư truyền thông và đa phương tiện tại đại học Hokkaido Bunkyo, cho biết: “nếu công nhân đến muộn, công ty và tổ chức sẽ phải chịu tổn thất. Ở góc độ cá nhân, nếu tôi không đúng giờ, tôi không thể hoàn thành mọi việc cần làm”.

Mieko Nakabayashi, giáo sư khoa học xã hội tại đại học Waseda và là một nhà lập pháp trước đây của đảng Dân Chủ Nhật Bản, cho rằng điều quan trọng đối với các nhân viên công ty là phải tuân thủ kỷ luật và đúng giờ. Cô nói thêm: “Nếu bạn không thể làm điều đó thì bạn sẽ nhanh chóng bị mang tiếng xấu trong công ty”.

Tuy nhiên, theo cô Mieko, việc đúng giờ không phải lúc nào cũng tốt.

Năm 1990, bi kịch xảy ra ở quận Hyogo khi một học sinh 15 tuổi bị chấn thương đến tử vong do cố chen qua cổng trường cấp 3 của mình khi cổng bắt đầu đóng vào lúc 8h30. Giáo viên nhấn nút đóng cổng đã bị sa thải và vụ việc đã gây ra nhiều cuộc tranh luận công khai vào thời điểm đó.

“Nhìn lại vụ việc, việc đóng cổng đúng giờ là điều rất phổ biến. Và việc trừng phạt những học sinh đến trễ bằng cách bắt chúng chạy 1 hoặc 2 vòng quanh trường cũng phổ biến”, Yukio Kodata, 33 tuổi, một người đàn ông Canada gốc Nhật cho biết.

Và những lần đi học muộn sẽ được ghi vào bảng điểm của học sinh, điều này có thể ảnh hưởng đến cơ hội vào đại học của họ.

Kodata, người Canada gốc Nhật cho biết: “Ở Nhật Bản mọi người có tâm lý rằng nếu mọi người khác đang làm điều đó, họ cũng phải làm việc tương tự. Về cơ bản, bạn đang bị đưa vào thế không thể làm gì khác… Rất nhiều bạn bè của tôi ở Nhật Bản đến Canada, họ không bao giờ muốn quay lại. Họ thích Nhật Bản về giải trí và ẩm thực nhưng họ sẽ không muốn quay lại và làm việc ở đó”.

Kodata nói: “Thật buồn cười vì ở đây, tại Canada, nếu bạn tan làm vào lúc 5 giờ chiều, mọi người sẽ chào bạn bằng câu ‘chúc tốt lành, hẹn gặp lại sau’. Nhưng ở Nhật Bản thì không”.