|
Ḿ Quảng & T́nh Tự Cố Hương
1 Attachment(s)
Bao nhiêu t́nh tự xưa nay
Tóc tơ giải một chốn nầy là thôi” (Nhị Độ Mai) “Hàng của em, chai lọ xác xơ nghèo … Tôi thương mà em đâu có hay!”. (Quang dung] Miền Trung Việt Nam từ lâu có 4 tỉnh: Quảng B́nh, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngăi (Dưới thời VNCH có thêm 2 tỉnh Quảng Tín & Quảng Đức) nhưng khi nhắc đến món ăn ḿ Quảng, đó là đặc sản của Quảng Nam & ngược lại. Khi viết về món ăn mà dùng chữ “t́nh tự” - với tôi mang tính biểu tượng - v́ nó đă gắn bó với bản thân từ ngày c̣n cắp sách đến trường nơi cố hương, thời gian xa quê và lưu lạc nơi quê người. Trong thơ văn, người xưa cũng thường dùng thể thậm xưng để nhân cách hóa, điền h́nh như nhà thơ Lư Bạch trong 3 bài thơ Thanh B́nh Điệu. Trong bài viết Từ Phở Đến “A Phở Love Story” vào đầu tháng 10/2021 vừa qua. Các cháu ở quê nhà email trách cậu đề cập đến mà ăn của quê vợ Hà Nội mà không viết về quê nhà, bà ngoại khi nhắc đến cậu thích ăn các món ǵ, trong đó có ḿ Quảng. Các cháu mô tả ở Sài G̣n hiện nay có nhiều quán Ḿ Quảng được trang hoàng trang nhă, hài ḥa giữa phong cách tân thời và cổ kính. Có vài quán ḿ Quảng dùng sợi ḿ và rau sống từ Hội An… Khi nào cậu về sẽ được thưởng thức những nơi có hương vị đặc sản quê hương giữa ḷng Sài G̣n. Với cố hương, từ thuở học tṛ, vào dịp Hè, cùng bạn bè cưỡi xe đạp lang thang khắp nơi, hầu như quán ḿ Quảng ven đường đơn sơ nơi nào cũng có là chỗ dừng chân cho thực khách. Ngày đó, nơi phố thị Hội An, Đà Nẵng th́ món ăn dân dă, b́nh dị, đậm đà nầy h́nh như không có các quán (tiệm) mang bảng hiệu như phở mà chỉ có tên gọi chủ quán ông, bà… trở thành quen thuộc và các gánh ḿ Quảng. Ngày nay, có nhiều quán ḿ Quảng để đáp ứng món ăn đặc sản với du khách và những người con phương xa ghé lại cố hương. Nếu gọi gọi “văn hóa ẩm thực” th́ món ăn nầy được liệt kê v́ nó có cội nguồn từ nơi chốn và được đề cập qua thơ văn. Trước năm 1975, ḿ Quảng không được đề cập qua các bài viết nhưng sau nầy được nhắc đến dưới nhiều khía cạnh nên trích dẫn. Bài viết của Nguyễn Văn Hoàng với tựa đề hơi lạ giữa món ăn và con người: Ḿ Quảng Không Biết Căi: “Ḿ Quảng, như vậy, đă sềnh sệch cái sự ăn chắc mặc bền, và đất Quảng, như vậy, đă tỏ ra không hợp lắm với cái sự cầu kỳ, quy cách. Ăn Bắc, mặc Kinh: người Bắc có thể cầu kỳ với cái ăn; người kinh kỳ, hay Huế, có thể trau chuốt về cái mặc, nhưng người Quảng th́ khác. Thử thách trước mặt gay gắt và dằng dai quá nên cái cầu kỳ khuôn sáo hiếm khi có chỗ đứng. Bên kia đèo Hải Vân người ta ư tứ, nhỏ nhẻ. Bên này đèo, người ta ồn ào, ngang xương. Bên kia đèo người ta chăm chút, khuôn sáo. Bên này đèo người ta tuềnh toàng, chém to kho mặn. Và như một dấu tích trong mối quan hệ giữa đất và người, tô ḿ Quảng tùy nghi thỏa hiệp và sềnh sệch thực dụng đă không thể hiện được những tính cách lễ nghi và h́nh thức. Nó là món ăn của sự mộc mạc, xuề x̣a. Đó là món ăn để những bà con xa gần, những bằng hữu hay những láng giềng thân quen chan ḥa x́ xụp nhân ngày kỵ giỗ, ngày mừng lúc mới hay bất cứ dịp vui nào đó. Đó là cái hồn của những quán lá liêu xiêu bên con đường đất hay sùm sụp một góc chợ quê, vỏn vẹn vài ba cái bàn gỗ chông chênh, có những ống đựng đũa bằng tre, có thêm chai rượu đóng nút bằng cùi bắp hay bằng nắm lá chuối khô cuộn tṛn kề bên. Đó là những cái tô tai bèo vàng rượm những sợi ḿ màu nghệ hay trắng tinh màu gạo, lác đác những khoanh ớt đỏ rói, những hạt đậu phộng rang chín vỡ tan màu nâu nhạt, thêm vào những mảnh bánh tráng khô nướng lấm tấm hạt mè. Đó là món ăn mà, bên tiếng vỡ lắc cắc của những cái bánh tráng gịn tan, bên những tiếng “khà” bật ra sau một ngụm rượu đế, người ta rổn rảng kể chuyện mùa màng, chuyện cḥm xóm, chuyện gia sự con cái và cả chuyện nước non chính sự nữa. “Hương vị riêng” của ḿ Quảng, một phần, nằm ở sự chan ḥa, sự mộc mạc và xuề x̣a ấy. Mộc mạc và xuề x̣a, lại không đạt đến một tŕnh độ tiêu chuẩn hóa, ḿ Quảng trở nên lạc loài giữa môi trường đô thị. Ngay tại bản quán của ḿnh ḿ Quảng vẫn không chen chân nổi vào những nơi chốn khả dĩ gọi là... đô hội. Ḿ Quảng, trong trí nhớ của tôi, chưa bao giờ chiếm ngự nổi một vị trí bề thế nào đó trên những đường phố lớn, những trung tâm thương mại đất Quảng. Đà Nẵng - trên những con đường tấp nập hàng quán, từ Hùng Vương, Ông Ích Khiêm đến Lê Đ́nh Dương v.v.., - chỉ thấy rặt cơm Tàu, cơm Tây, phở Bắc hay bún ḅ Huế; và muốn thưởng thức ḿ Quảng có lẽ khách lạ phải lặn lội về hướng ngoại ô, lên đâu Phước Tường, Ḥa Cầm, Ḥa Khánh hay qua tận An Hải ở bên kia sông Hàn. Bề nổi của Hội An - với những con đường mang tên Lê Lợi, Nguyễn Thái Học, Cường Để v.v… một thời hay phố chợ - cũng nào đâu thấy Ḿ Quảng, chỉ thấy “xanh ngắt một màu” cơm Tây, cơm Tàu, rồi phở, như Phở Liến, hay bún, như Bún Bà Tỳ đâu đó thế thôi. Đến đây, muốn thưởng thức món ăn “chính hiệu quê hương” này, có lẽ khách lạ phải loay hoay t́m kiếm một ngơ hẻm hiếm hoi nào đó hay phải lặn lội ra xa, như Cẩm Hà chẳng hạn, nơi có cái quán nhỏ bên bờ dương thấp thoáng mé nước, nước của sông Thu, cái con sông c̣n mang tên Nhớ (Hoài) để dạt dào mang nước đổ về cửa Đợi… Khác với một bún ḅ Huế mà Vơ Phiến vừa nhớ, vừa thăm ḍ suy đoán, vừa chặc lưỡi tiếc nuối!... “Quảng Nam hay căi” nhưng ḿ Quảng th́ quá thật thà, hoàn toàn không biết căi”. Thật vậy, người xứ Quảng ăn ḿ Quảng khác với thực khách các nơi khác như bài viết của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh: “Ở Sài G̣n, nếu bạn nh́n thấy một người khách bước vô một quán ḿ Quảng, kêu một tô ḿ, ăn xong gật gù khen ngon, trả tiền rồi đi ra, ḷng không hề vướng bận một điều chi th́ bạn có thể đàng hoàng kết luận: khách không phải là người Quảng Nam. Người Quảng Nam đi ăn ḿ Quảng không có được một thái độ hồn nhiên như thế. Họ thường trực bận tâm “Chả biết ḿ Quảng quán này có đúng là… ḿ Quảng không?” Trước khi kêu một tô ḿ Quảng, họ hỏi chủ chủ quán: “Đúng không?”, sau khi ăn một tô ḿ Quảng, họ bảo chủ quán: “Không đúng!” Họ là người Quảng. Ăn phở, ăn hủ tiếu, ăn bún ḅ hoặc ăn bất cứ thứ nào khác người Quảng ăn trong thinh lặng. C̣n khi bắt gặp một thực khách người Quảng vừa ăn vừa oang oang nhận xét đánh giá, b́nh phẩm, thậm chí cằn nhằn, càu nhàu cái món mà họ đang ăn, bạn có thể quả quyết ngay là họ đang ăn ḿ Quảng. Khách A bảo “Sợi ḿ không đúng”. Khách B phán “Rau sống sai rồi”. Khách C khẳng định “Nhưng trật lất”. Cũng có khách khen “ngon”, nhưng quay sang con gái ngồi cạnh, tḥng thêm một câu: “Nhưng bà nội mày nấu ngon hơn”… Không một khu phố, làng mạc, chợ búa, ngóc ngách nào ở Quảng Nam là không bán ḿ Quảng. Nhưng điều này mới đáng đưa vào sách Guinness: Có thể có người Bắc suốt đời chưa từng nấu phở, có thể có người Nam từ bé đến già chưa từng nấu hủ tiếu, nhưng chắc chắn không một người Quảng Nam nào chưa từng nấu ḿ Quảng tại gia… Ngay tại Quảng Nam vẫn tồn tại những quán ḿ Quảng nổi tiếng với các loại nhưn khác nhau: ḿ gà, ḿ vịt, ḿ tôm, ḿ tôm thịt heo, ḿ cua… Thị trấn Hà Lam bé xíu, nơi kẻ viết bài này trải qua suốt thời thơ ấu, mà cũng đă có ḿ gà Ba Tự và ḿ tôm bà Ŕ nổi tiếng song song, thuở nhỏ xách gà mên đi mua về cho ba mẹ, dọc đường cứ phải nuốt nước miếng ừng ực. … Người Quảng xa xứ đi ăn ḿ Quảng không giống như khi đi ăn những thứ khác như lẩu dê hay ḅ bảy món. Họ không chỉ ăn bằng miệng, bằng vị giác hay khứu giác, không phải đơn thuần chỉ để thưởng thức cái ngon… Gặp tô ḿ Quảng giữa Sài G̣n, với người Quảng, đó là nỗi mừng rỡ “tha hương ngộ cố tri”. Bẻ một miếng bánh tráng hay cắn một trái ớt là bao nhiêu kỷ niệm ấu thơ ùa về trong tâm trí. Người Quảng ăn ḿ Quảng bằng cả tấm ḷng, bằng kỷ niệm… V́ vậy, măi măi về sau ai cả gan mở quán bán ḿ Quảng, đành phải mỉm cười chấp nhận công thức: Một tô ḿ Quảng đúng nghĩa gồm: lá ḿ, nhưn, rau sống, đậu phộng, bánh tráng… và món gia vị “đúng không?”. Bán ḿ Quảng mà không bị khách trố mắt nghi ngờ “Đúng không?” th́ dứt khoát là… không đúng!” Với hai bài viết vừa đề cập, đúng phong phóc. Năm 1987, lần đầu tiên từ Đà Lạt về Sài G̣n, bạn tôi chở vào quán ḿ Quảng trong khu vực Bảy Hiền, quận Tân B́nh. Nơi nầy quy tụ di dân từ quê vào hành nghề dệt vải. Trước năm 1975, người dân bị t́nh nghi “nằm vùng” nhưng sau nầy bạn tôi cho biết đă vượt biên khá đông. Quán đông khách, thực khách rôm rả to tiếng như chỗ không người. Ngoài chuyện ăn uống, thản nhiên kể chuyện vượt biên nhà nầy, nhà nọ… mà những nơi khác coi như cấm kỵ. Bạn tôi hiểu ư nên giải thích, dân nằm vùng gặp lúc kiệt quệ nên nằm ghe tàu vượt biên… có bị chộp cũng chỉ thời gian ngắn rồi thả ra, không bị chụp mũ “trốn ra nước ngoài theo địch”. Và h́nh như quư bà gốc Quảng đều biết nấu ḿ Quảng. Trước đây ở Little Saigon có cuộc hội ngộ đồng hương ở công viên đều tổ chức cuộc thi nấu ḿ Quảng. Với bạn bè, mỗi khi thết đăi đồng phương xa ghé thăm chốn “gió tanh mưa máu” th́ quư bà trổ tài để “ngộ cố tri”. Từ thuở học lớp Đệ Tứ, chương tŕnh Việt Văn có nhà thơ Nguyễn Công Trứ (Uy Viễn Tướng Công) cũng là thần tượng cho số nam sinh. Nhân sinh quan của ông với “Tri túc, tiện túc, đăi túc, hà thời thúc. Tri nhàn tiện nhàn, đăi nhàn, hà thời nhàn” rất thực dụng. Cuộc đời ông lúc “lên voi, xuống chó” nhưng vẫn lạc quan: “C̣n trời, c̣n đất, c̣n non nước. Có lẽ đâu ta măi thế này”. Người xưa hay dựa vào tư tưởng Lăo, Trang… rồi h́nh nhi thượng, h́nh nhi hạ… thêm nhức đầu. Sau này kẻ hậu sinh học hỏi được trong ư thơ Nguyễn Công Trứ làm lẽ sống. Cụ Nguyễn Hiến Lê dịch quyển Quẳng Gánh Lo Đi & Vui Sống (How to Stop Worrying and Start Living của tác giả Dale Carnegie), sau nầy trải qua bao thăng trầm nghiệt ngă coi đó như kim chỉ nam để sống. Bài viết về Ḿ Quảng của Phạm Phú Minh (nhà văn Phạm Xuân Đài, lấy bút hiệu tại làng Xuân Đài, vùng G̣ Nổi, nay thuộc xă Điện Quang, Điện Bàn, Quảng Nam). Anh là con nhà giáo Phạm Phú Hưu, và cháu đời thứ ba của cụ cố Phạm Phú Thứ. Là nhà giáo nhưng biệt phái sang Phủ Đặc Ủy Dân Vận nên bị 13 năm tù (1975-1988). Năm 1992 qua Mỹ theo diện H.O… được bạn bè cũ trong nhật báo Người Việt giao cho tạp chí Thế Kỷ 21. Năm 1989 anh ra Hà Nội thăm người thân nên năm 1994 với tác phẩm đầu tay Hà Nội Trong Mắt Tôi, rồi 26 năm sau với tác phẩm Đi, Đọc và Viết. Với ng̣i bút của người con nơi cố hương, đây là bài viết với công tŕnh nghiên cứu về đặc sản quê hương: “Trước hết về tên gọi, chữ “ḿ” không ổn nhưng rất độc đáo. Ḿ vốn là sản phẩm của người Tàu, chế tạo bằng bột ḿ, các món ăn xưa của Việt Nam không có món nào gọi là ḿ cả, (dĩ nhiên trừ Ḿ Quảng). Ḿ Quảng là món ḿ duy nhất của Việt Nam, nhưng có điều buồn cười đó chỉ là mượn tên gọi thôi, chứ thực chất món sợi ấy làm bằng bột gạo chứ không có tí bột ḿ nào trong đó cả. Không ổn là ở chỗ ấy, mà độc đáo cũng là ở chỗ ấy. Đă không dựa trên một truyền thống nào mà cả lối đặt tên cũng mới lạ, món Ḿ Quảng xứng đáng làm một đề tài nghiên cứu về văn hóa trong lịch sử của xứ Đàng Trong. Sợi Ḿ Quảng làm bằng bột gạo, xắt ra từ một loại bánh tráng dày c̣n tươi (không phơi khô). Về phương diện này sợi Ḿ Quảng và sợi phở giống nhau, nhưng chưa chắc bên nào mô phỏng bên nào. Tuy phát sinh từ miền Bắc, món phở không cho chúng ta cảm tưởng là một món ăn xưa trong truyền thống ăn uống Việt Nam như là các món miến và bún. Cổ bàn xưa không bao giờ nghe nói đến phở, các truyện xưa tích cũ và cả tài liệu sách vở xưa không bao giờ nhắc đến phở, và phở cũng không bao giờ là một món ăn truyền thống được nấu trong gia đ́nh ngày trước… Vào thế kỷ thứ 16 dưới triều các Chúa Nguyễn đất Quảng Nam đă ổn định từ lâu và thành phố Hội An đă thành một hải cảng quốc tế buôn bán phồn thịnh. Ngoài người Tàu đến lập nghiệp ở đây rất đông lập hẳn một cái làng Minh Hương đến nay vẫn c̣n, c̣n có các thương nhân Nhật Bản, Ḥa Lan, Tây Ban Nha… đến mở cửa hiệu hoặc lui tới làm ăn. Trong một thành phố như thế th́ dĩ nhiên việc ăn uống phát triển, cửa hàng ăn phải nhiều, và người Tàu, với truyền thống nấu nướng phong phú nổi tiếng của họ, chắc chắn là nhiều ưu thế. Những món ăn nổi tiếng của Hội An về sau nầy như hoành thánh, cao lầu cũng vẫn là món ăn của người Tàu. Và vào thời xa xưa ấy dĩ nhiên người Tàu đă đem món ḿ của họ vào Hội An, cái món ḿ sợi trứ danh mà người Ư đă học được từ nhiều thế kỷ trước để biến hóa thành món spaghetti cũng nổi tiếng không kém. Nếu gọi “thức ăn là văn hóa” th́ dân Quảng Nam vào thời ấy đă ở trong một luồng giao lưu văn hóa rất sớm, ít ra chỉ mới trong việc nếm thức ngon vật lạ của bốn phương. Những nhà cách mạng của Quảng Nam sau ngày dễ nhạy cảm với phong trào Duy Tân, đi tiền phong trong nhiều công cuộc đổi mới có lẽ một phần cũng nhờ là hậu duệ của một lớp người đă có dịp mở rộng tầm mắt từ ba bốn thế kỷ trước, trong đó có cả việc tiếp xúc với những khẩu vị mới lạ của thế giới. Món ḿ của người Tàu tất nhiên rất gần với khẩu vị của dân nước ta, và theo đúng truyền thống dung hóa của dân tộc Việt Nam, ta lại dung nạp và biến hóa món ḿ ấy để phù hợp với sản vật và cái “gu” ăn uống của ta. Và thế là dù không có bột ḿ, người Quảng Nam vẫn có món ḿ của ḿnh, chẳng khác nào sau này món pot-au-feu biến thành món phở ở miền Bắc vậy. Quảng Nam là địa phương duy nhất trong cả nước có món ḿ như thế, và khi xét về các đặc tính của nó ta sẽ hiểu sự h́nh thành và vai tṛ của nó trong đời sống của người dân Quảng Nam… Bạn có t́m thể t́m thấy Ḿ Quảng từ chân đèo Hải Vân phía nam đến vùng An Tân, Bến Ván mà sau này gọi là Chu Lai, từ vùng cao Dùi Chiêng, Tí, Sé, Tiên Phước cho đến các làng ven biển đông. Ở đâu cũng có thể làm lấy sợi ḿ được, chỉ cần một cái cối đá xay bột, khi gạo đă được xay ra thành bột nước, người ta “tráng ḿ” trên một nồi nước sôi bịt vải theo kiểu như làm bánh tráng, nhưng lá ḿ dày hơn bánh tráng, sau đó dùng dao xắt lá ḿ thành sợi, thế là xong. Người ta ít khi nói nấu nước lèo cho ḿ, món ḿ Quảng không có nước lèo, mà chỉ có làm nhưn. Đây thật ra cũng là một loại nước lèo, nhưng rất cô đặc, ít nước, làm cho tô Ḿ Quảng thường rất khô. V́ thế, tại các quán ḿ ở thôn quê người ta thường thấy thực khách vừa ăn ḿ vừa nhâm nhi một cút rượu trắng, một điều ta ít khi thấy ở những người ăn phở hay ăn bún riêu, bún ḅ. Nghĩa là khi cần th́ Ḿ Quảng tạm dùng làm món nhậu cũng được… Với một nguyên tắc chung là sợi ḿ bằng bột gạo - gạo trắng cho sợi ḿ màu trắng, gạo đỏ cho sợi ḿ màu nâu, có khi cho tí nghệ để có loại ḿ vàng, cùng được chấp nhận hết - và một loại nhưn nhị cô đặc làm bằng bất cứ thực phẩm nào cũng được, ta thấy rằng Ḿ Quảng là một món biến hóa khôn lường, và đó chính là điều làm nổi bật tính cách dân gian của nó, dễ dăi tùy theo sản phẩm mà địa phương hoặc gia đ́nh có được mà tô ḿ sẽ có một hương vị như thế nào. So với những thứ khác cùng loại, Ḿ Quảng (loại truyền thống) có vẻ quê mùa. Các cọng ḿ xắt to hơi thô và cứng, rau sống ghém thường có bắp chuối hoặc chuối cây, món nhưn ít nước rải lên trên thêm đậu phộng giă và bánh tráng nướng bẻ vụn, khi trộn lên trông tô ḿ lổn nhổn, không có được sự mềm mại của bánh phở trắng tinh, uyển chuyển trong làn nước dùng trong veo, hoặc quyến rũ với miếng gị heo và màu đỏ cay của tô bún ḅ. Nhưng phở hay bún ḅ có cái hấp dẫn của sự tinh tế, c̣n Ḿ Quảng có cái ngon lành của sự mộc mạc. Sợi ḿ to, chất nhưn rất đậm và ngậy béo cho ta một cảm giác ngon hơi phàm nhưng mạnh mẽ, kích thích. Người ta không ăn Ḿ Quảng một cách nhỏ nhẻ mà phải “lua ào ào” mới ngon. Nếu ăn trong khung cảnh đơn sơ của thôn quê th́ càng hay. V́ nếu xét theo sự hiện diện và tính chất của nó th́ có thể kết luận chắc chắn Ḿ Quảng phát nguyên trước hết ở nông thôn mà kẻ thưởng thức là những người làm lụng cực nhọc trên đồng ruộng. Với câu “hăy nói cho tôi biết anh ăn cái ǵ và ăn như thế nào, tôi sẽ nói anh là người ra sao” th́ món Ḿ Quảng cũng nói lên được bản chất của người Quảng Nam nhiều lắm. Không màu mè kiểu cách, hơi thô thiển nhưng chân thật, rất vững vàng trong nguyên tắc nhưng cũng biết uyển chuyển trong ứng xử, mặc dầu uyển chuyển một cách hơi cứng nhắc. Rơ ràng ḿ làm sao th́ người làm vậy... Có một điều đặc biệt là tại đất Quảng Nam xưa quán ḿ chỉ có ở thôn quê chứ không bao giờ có ở thành phố. Tại Đà Nẵng hay Hội An không thể t́m một hiệu nào mở ra chuyên bán Ḿ Quảng. H́nh như người ta biết rơ đó là một món đơn sơ mộc mạc không thể chen chân nơi thị tứ vốn là môi trường của thưởng ngoạn ăn chơi. Ở thành phố Ḿ Quảng chỉ được bán ở chợ và gánh đi bán rao, giới b́nh dân gọi là “ḿ gỗ” có lẽ v́ cái ḿnh hơi cứng và sự thô thiển của nó và có lẽ cũng để phân biệt với món ḿ Tàu mềm mại. Rơ ràng gốc gác của Ḿ Quảng chính là thôn quê chứ không phải thành phố, nguyên thủy nó là một sáng chế của dân quê để thỏa măn nhu cầu ăn uống của chính ḿnh chứ không hề là một nghiên cứu tinh tế để cạnh tranh trên thị trường khẩu vị. Như bao thứ dân dă khác trong các thức ăn dân tộc, chẳng hạn như bún ốc, bún riêu, tại thành phố luôn luôn vẫn được bán ở vỉa hè, trong chợ hoặc gánh đi bán rao, ḿ Quảng cũng giữ vai tṛ rất khiêm tốn tại đô thị, nhưng tại khắp các vùng nông thôn Quảng Nam, nó hiện diện phổ biến một cách độc quyền tuyệt đối… Ḿ Quảng, tuy đơn sơ và quê mùa là thế, vẫn có sức sống mạnh, từ lâu đă vượt khỏi biên giới tỉnh nhà. Hồi đầu cuộc kháng chiến Pháp, khoảng năm 1947, có một người Quảng Nam đi tản cư vào Quảng Ngăi, bước vào một quán ven đường và hỏi có ḿ không. Chủ quán đáp có và mang ra một dĩa khoai ḿ luộc (thứ củ mà từ Quảng Nam trở ra gọi là củ sắn, từ Quảng Ngăi trở vô th́ gọi là khoai ḿ). Ngày nay chắc chắn không thể có ngộ nhận như thế nữa. Hai tiếng Ḿ Quảng từ những năm 60 đă bắt đầu quen thuộc tại Sài G̣n và các tỉnh phía Nam, nhất là những nơi có đông người Quảng Nam đến làm ăn sinh sống. Sau 1975, Ḿ Quảng lại theo chân người Việt di tản đi đến nhiều nơi trên thế giới, và riêng tại Little Saigon, California, Ḿ Quảng đă xuất hiện tại nhiều tiệm ăn quy mô sang trọng. Ngày xưa khi c̣n ẩn ḿnh trong các vùng nông thôn Quảng Nam chắc nó không bao giờ nghĩ ḿnh có ngày đi xa và được nhiều người biết đến như thế. Khi người dân Quảng Nam rời xứ đi t́m được quê hương mới th́ món ḿ của họ cũng có quê hương mới. Trên đường lưu lạc, Ḿ Quảng có thay đổi chút ít về h́nh thức và nội dung so với quê cũ, nhưng khi kẻ xa xứ c̣n nói: “Tôi là người Quảng Nam,” th́ món ḿ cũng thế, nó vẫn có tên là Ḿ Quảng”. Thôi th́ bắt chước nhà văn Vũ Bằng ca bài Thương Nhớ Mười Hai! * Nhân ngày Lễ Hoàn Công nhà thờ Tộc Trần - Ngũ Phái (10 tháng Ba năm Tân Sửu - 21/4/2021), là người con xa xứ, viết đôi ḍng lưu niệm: Viết Về Cố Hương & Nhà Thờ Tộc Trần. “Quê nội tôi nằm bên cạnh sông Thu Bồn, từ Quốc Lộ I, cầu Cao Lâu chạy dài theo hướng Đông xuống các làng ở phía Nam thành phố Hội An. Tên gọi xă Điện Phương hiện nay qua những lần thay đổi thuộc quận Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Ranh giới xă Điện Phương ở phía Tây thành phố Hội An, phía Bắc giáp Tỉnh Lộ 608 (Vĩnh Điện - Hội An), phía Đông của Quốc Lộ 1 (cạnh cầu Cao Lâu) và phía Nam giáp sông Thu Bồn). Điện Phương vẫn giữ tên các làng cũ như Thanh Chiêm, Phước Kiều, Phú Chiêm, Kim Bồng (thời gian thuộc xă Cẩm Kim)... Theo ḍng lịch sử th́ những làng nầy được h́nh thành mấy trăm năm về trước thời Nguyễn Hoàng, trong đó có di dân từ Thanh Hóa. Vài làng nơi nầy nổi tiếng nghề đúc đồng từ thời vua Tự Đức. Nghề bánh tráng và ḿ Quảng nổi tiếng từ xa xưa… Ḍng họ Tộc Trần có 5 phái nên con cháu rất đông, ở dọc theo tả và hữu ngạn sông Thu Bồn. Tả ngạn với các làng nay thuộc xă Điện Phương, Điện Bàn và hữu ngạn trong hai xă Xuyên Quang, Xuyên Thái, quận Duy Xuyên (nay là xă Duy Phước). Quê nội tôi ở các làng nơi đây lâu đời, thầy tôi là nhà nho, sùng đạo Phật nên rời quê rất sớm khoảng năm 1920 theo ḍng Trường Giang vào Thăng B́nh mưu sinh với chữ nghĩa, lập nghiệp và các anh chị ra đời từ đó…” Tṛn một thế kỷ, h́nh ảnh cố hương chỉ loáng thoáng trong tôi với nỗi niềm mà ngày trước nhà thơ Hàn Mặc Tử chia sẻ: “Ở đây sương khói mờ nhân ảnh. Ai biết t́nh ai có đậm đà?”. Tôi vẫn mong ngày nào đó về thăm cố hương, t́m lại gia phả tộc Trần, biết được các thế hệ con cháu v́ thầy tôi thuộc phái nhứt trong Ngũ Phái… nhưng xa vời. Nay nhờ internet nên qua các video, h́nh ảnh các cháu gởi sang nên cũng an ủi phần nào. Với món ḿ Quảng như đă trích dẫn ở trên qua các bài viết liên quan đến quê nhà. Nay trích dẫn hai bài viết trong giới cầm bút gốc Bắc. Bài biết của Mặc Thu: Ḿ Quảng Của Bùi Giáng. Ông là nhà văn, nhà báo tên thật Lưu Đức Sinh, là một kiện tướng góp phần tạo nên sinh hoạt văn chương báo chí của miền Nam Tự Do. Năm 1954, sau khi di cư từ Hà Nội vào Nam, ông là chủ nhiệm nhật báo Tự Do. Cùng với những nhà văn, nhà báo lỗi lạc cùng thời với ông. Sau đó, ông làm giám đốc nhật báo Thách Đố, tuần báo Phụ Nữ Mới. Sau 1975, nhà văn Mặc Thu bị cầm tù 12 năm, phong cách của ông luôn là tấm gương sáng, được bằng hữu và bạn tù nể trọng. Ông bà Mặc Thu Lưu Đức Sinh đă đoàn tụ với gia đ́nh người trưởng nữ (bà Lưu Mặc Lan, vợ ông Chử Vương Anh) tại California, nhưng vẫn c̣n 8 người con và đông đảo các cháu đang sống tại Sài G̣n. Khi ông trở về Việt Nam thăm con cháu và ông đă tạ thế tại Phú Nhuận. “Lần đầu tôi gặp Bùi Giáng vào năm 1957, tại Sài G̣n. Khi ấy, mỗi chiều tối, gần như thường lệ, Đinh Hùng và tôi gặp nhau ở Câu Lạc Bộ Văn Hóa, đường Tự Do (Catinat cũ) để uống bia. Quán này của anh chị Phạm Xuân Thái, thường tụ họp khá đông giới văn nghệ sĩ của thủ đô miền Nam. Anh Phạm Xuân Thái lúc ấy đă rời chức bộ trưởng Bộ Thông Tin… Một buổi, Đinh Hùng bảo tôi: - Bùi Giáng mời tôi với anh trưa mai 12 giờ tới uống rượu ở nhà anh ta, đường Dismude (Cô Giang hay Cô Bắc, phường Cầu Muối: Douaumont ǵ đó). Tôi đoán chừng: Bùi Giáng mà tôi thấy có thơ đăng lác đác trên vài tờ tạp chí văn học - hẳn là người đă ngưỡng mộ thơ Đinh Hùng nên đă mời Đinh Hùng, chứ không phải mời tôi. Nhưng Đinh Hùng muốn kéo tôi đi cùng cho có bạn, nên đă nói thác ra như vậy. Tuy nhiên tôi không từ chối mà chỉ ngồi im, suy nghĩ. Ư hẳn Đinh Hùng hiểu tôi ngần ngại nên xác định thêm: - Tôi có nói với họ Bùi là sẽ đi với Mặc Thu. Anh vui vẻ nói: Thế càng quí hóa. Vậy khoảng 11 giờ trưa mai tôi tới anh rồi ta cùng đi! (Hùng ngại đi một ḿnh và không muốn tôi từ chối). Vả, chính tôi cũng muốn làm quen với nhà thơ họ Bùi… Đây là lần đầu tôi gặp Bùi Giáng. Đó là một thanh niên dáng vẻ rất thư sinh, đầu tóc rẽ đầu ngôi, gọn ghẽ, áo sơ mi trắng, quần màu rêu nhạt, mặt sáng sủa, thanh tú, mắt mang kính cận… Bữa ăn hôm ấy đăi chúng tôi gồm có hai phần. Phần đầu một món ăn chơi: bánh hỏi thịt quay. Phần sau, món ḿ Quảng được người đẹp bưng ra, c̣n bốc hơi nóng, thơm lừng. Tôi thầm nghĩ hẳn mặt hoa cũng thơm lừng mùi nước dùng. Bùi Giáng khẽ cười lỏn lẻn, giới thiệu: - Ḿ Quảng! Nhà Làm! Xin mời! Họ Bùi có vẻ đắc ư về món ăn đặc biệt chất quê của anh. Vừa ăn anh vừa ngẩng nh́n bọn tôi, xem ư ra sao. Mặt anh tươi hẳn lên, có lẽ cũng ngang bằng khi anh làm được câu thơ thích thú. Thỉnh thoảng lại hỏi chúng tôi: - Được chứ? Rồi lại tự kết luận - Được đấy chứ! Đây là lần đầu tôi được ăn món ḿ Quảng. Tôi thấy lạ miệng, và thấy thật ngon. Tô của tôi hết sạch trước hai bạn. Giáng gọi thêm cho tôi một tô “thiếm xực”. Khi ra lệnh, mặt anh càng tươi hơn. Người đẹp bưng ra một tô nữa cho tôi, mặt hoa cũng có chiều tươi tắn, hớn hở. Hớn hở v́ món nàng làm được khách ân cần chiếu cố. Mấy mảnh bánh đa điểm lác đác vừng đen, cơng theo vài hạt đậu phộng giă nhỏ, quyện với nước dùng nâu vàng, ngậy mà thanh, ngọt lịm sao mà ngon đến thế! Cái món “quê mùa, nhà làm”, hôm ấy, làm tôi quyết đoán: cô gái xinh đẹp, quá trẻ nọ, phải là người cùng quê xứ Quảng với nhà thơ họ Bùi. Chỉ c̣n không biết người đó là vợ, là người yêu, hay chỉ là học tṛ cưng của thầy, nhưng thật không tiện hỏi. Mà Giáng cũng chẳng nói. Vừa ăn tôi cũng vừa nghĩ: mỗi đêm nàng Giáng Kiều kia, từ trong tranh bước ra, bưng cho chàng tú tài họ Bùi một tô ḿ Quảng bốc khói thơm phức trách ǵ chàng chẳng làm được thơ đẹp cho đời. Bữa ăn thanh đạm hôm ấy làm tôi nhớ măi sau này. Và cũng măi mấy chục năm sau, tôi mới được biết thêm cái món ḿ Quảng ấy cũng là món ăn thích thú độc nhất của Bùi Giáng. Nó theo anh tới tận những ngày cuối cùng của đời anh. Từ đấy, đường đời, mỗi người đi mỗi nẻo, tôi không c̣n có dịp ngồi đối diện đồng ẩm với họ Bùi nữa. Nhưng trong ḷng vẫn giữ được h́nh ảnh đẹp về anh. Tuy nhiên, tôi vẫn theo dơi và thích thú được gặp anh trong thơ anh, những bài đăng trên báo này, báo nọ. Tôi thấy thơ anh cứ chuyển dịch lần, chuyển dịch từ Thực và Ảo. Rồi đất nước cũng chuyển dịch vào cuộc biến “tang điền”. Tôi đi tù (cải tạo) trở về vào năm 1986, lại được nghe tin về Bùi Giáng, qua các bạn trong làng, và qua người cháu của anh: Bùi Ngọc Thơ. Bùi Ngọc Thơ đă là cháu rể của tôi, Ngọc Thơ kết bạn đời với cháu ngoại của tôi: Chử Mặc Anh Thư. Nghe người ta nói: Bùi Giáng đă trở nên một cuồng nhân, một cuồng sĩ, suốt năm tháng đi lang thang, vô định, màn trời chiếu đất, với một bầu thơ, đựng toàn cuồng thi bên ḿnh, với một sợi dây dong vài ba con cho lẽo đẽo theo sau… Một buổi, vào đầu Xuân 1987, tôi đương ngồi uống trà, đọc sách trên căn lầu nhà tôi (94, Nguyễn Huỳnh Đức, Phú Nhuận) bỗng thấy một bóng người nhô lên đầu cầu thang. Người ấy, đầu tóc rối bù, đội chiếc nón rơm te tua, quần áo lụng thụng rách bươm. Nh́n khách th́ thấy mặt mũi hốc hác, mồm miệng móm mém, râu ria lởm chởm, giống y như một Lư Thiết Quài. Tôi đương kinh ngạc chưa nhận ra ai th́ kịp nhận ra người theo sau là cháu Bùi Ngọc Thơ. Cháu mủm mỉm cười hỏi: - Ông ngoại không nhận ra ai sao? Tôi vội trả lời: - Nhận ra chứ! Bạn của ông mà! Bùi thi sĩ đây chứ ai!.. Trước đây, khi hỏi thăm về Bùi, cháu Bùi Ngọc Thơ có kể cho tôi biết nhà thơ họ Bùi vẫn nhận được tiền của thân nhân từ hải ngoại gởi về. Mỗi lần nhận được tiền, Bùi lại chỉ đi t́m ăn ḿ Quảng. Hoặc nhờ người quen nào đó nấu ḿ Quảng. Hoặc nhờ người quen nào đó nấu ḿ Quảng rồi mời cả đám những bọn giang hồ, kể cả đám bạn con nít, lôi thôi lếch thếch tới ăn kỳ đến hết đống tiền “tài trợ” mới thôi. Lại đi, không biết đi đâu, ăn ở đâu, ngủ ở đâu. Tóm lại, những ngày tháng cuối đời, nhà thơ họ Bùi luôn sống giữa cơn say và cuộc t́nh, giữa mộng và thực, chuệnh choạng bước giữa hai lằn đường, không biết khi nào tỉnh, khi nào say, khi nào giả, khi nào thực… Nhắc đến xứ Quảng, người ta biết ngay là Quảng Nam. Khi nhắc đến món ḿ, người ta lại nhớ đến món ḿ Quảng, đây là món ḿ dành riêng, ngon hảo hạng ở Quảng Nam. Món ăn dân dă này được xếp vào 12 món ăn Việt Nam được châu Á công nhận giá trị ẩm thực. Nếu đă từng đến Quảng Nam, các bạn chắc chắn sẽ không thể nào quên được món ḿ Quảng dân dă, b́nh dị”. Nhà văn Tưởng Năng Tiến, di cư vào Nam năm 1954, học sinh trường trung học Trần Hưng Đạo và theo học Khóa I Chính Trị Kinh Doanh. Có lẽ tuổi trẻ của anh chưa thưởng thức hương vị ḿ Quảng nhưng sau nầy ở hải ngoại, tác giả đề cập với bài viết Ḿ Quảng với ḍng cảm nhận rất thú vị: “Sáng trời mưa. Mưa mà loay hoay với món điểm tâm quen thuộc như ḿ gói hay bánh ḿ với trứng th́ cuộc đời quả là không đáng sống. Sao bỗng dưng mà thấy nhớ một tô ḿ Quảng đến muốn đến muốn rơi nước mắt. Ḿ Quảng, Trời ơi, biết t́m nó ở đâu bây giờ? https://i.imgur.com/tzTT16S.jpg Trưa, trời vẫn cứ mưa, vội vă, co ro chạy từ lớp học đến pḥng ăn đứng xếp hàng để chờ mua một cái... “cheese sandwich”! Bất chợt bắt gặp một khuôn mặt quen quen, một “gă” đồng hương. Bèn gật đầu chào thật nhẹ với một nụ cười mím chi dè dặt… Sau một giây im lặng ngắn ngủi bỗng người ta cảm thấy bị thôi thúc bởi nhu cầu tâm sự. Cái tâm sự măi từ sáng tới giờ chưa trút được cho ai v́ chưa gặp ai cùng là người Việt. - Vâng, vừa nhớ nhà vừa thèm ăn ḿ Quảng. - Cô nói Sao? - Tôi nói ḿ Quảng. - Xin lỗi cô, tôi nghe chưa rơ. - Ḿ Quảng, loại ḿ sợi vàng... Người đối thoại bỗng im lặng, đăm chiêu như thể vừa nghe đề cập đến một món ăn lạ lùng và đặc biệt của... thổ dân Samoa! C̣n ḿnh th́ nín thở hồi hộp chờ đợi tha nhân lục lọi trí nhớ. Ô, cô thích ăn ḿ hả? Ḿ th́ người Tàu ở San Francisco nấu ăn cũng được. Cô có bao giờ thử ḿ ở tiệm Golden Restaurant chưa? Cố lắm mới nén được một tiếng thở dài, với cái tâm cảm chua xót đắng cay của một thiếu nữ chợt biết ḿnh đă... trao duyên lầm tướng cướp! Câu chuyện chấm dứt vĩnh viễn ở đó nhưng sự tấm tức, ấm ức th́ kéo dài suốt cả ngày. Mẹ ơi, sao lại có một người đàn ông Việt Nam không biết đến ḿ Quảng, và c̣n lầm lẫn giữa ḿ Quảng và ḿ hoành thánh nữa? Điều bất công khó chịu là từ lâu rồi ḿ Quảng vẫn bị chịu thiệt tḥi. Nó chưa bao giờ được chào đón nh́n nhận cho đúng với giá trị của ḿnh. Tệ hơn nữa là nơi nó xuất xứ - Quảng Nam, Việt Nam - người dân địa phương vốn được coi là thích chuyện tranh luận và họ có thể tranh căi về hàng trăm thứ chuyện bà rằn không cần thiết nhưng riêng với sự bất công mà ḿ Quảng phải chịu đựng th́ dường như chưa thấy ai lên tiếng? Phở, chẳng hạn, th́ có ǵ là xuất sắc đâu mà luôn luôn được đề cập đến một cách ồn ào quá đáng. Sợi phở trắng nhách trông thấy ghê. Nước phở trong veo coi thấy chán. Thịt để ăn với phở th́ đ̣i hỏi điệu hạnh đủ thứ như nạm, gân, sách...; mà chỉ cần vụng tay một chút là cả tô phở coi như là bỏ! Bún ḅ Huế th́ (chao ơi) cay quá. Nó cay như thể là trên đời này không c̣n có một thức ăn nào cay hơn được nữa. Mà đă là bún ḅ sao c̣n có gị heo. Ḅ và Heo không mấy khi đi chung với nhau một cách ổn thỏa. Đă thế, miếng gị heo vẫn thường làm cho tô bún ḅ bớt phần thanh nhă và khiến cho người đang nhồm nhoàm nó mất đi rất nhiều cái “phong thái tỵ nạn chính trị” của ḿnh. Tô bún riêu th́ coi đỡ thấy ghét hơn một chút. Điều phiền là nó giản dị quá, giản dị tới mức... gần như là đạm bạc. Một chút cà chua và riêu cua thôi th́ làm sao tô bún trông không lơng bơng cho được? Hơn nữa, ăn bún riêu vào một buổi sáng trời mưa th́ đến trưa chắc chết (chết chắc) v́ đói. Hủ tíu, ḿ sợi hoành thánh, sủi cảo... th́ kể như là hết thuốc! Vậy chứ những thứ thức ăn “ngoại nhập” và vô duyên đến như thế vẫn được chấp nhận dễ dàng và phổ biến ở khắp nơi. Chỉ có ḿ Quảng là măi măi bị bỏ quên hoặc chưa bao giờ được đón chào đúng mức. Mà ḿ Quảng ngon tuyệt vời nha. Sợi ḿ làm bằng bột gạo rồi đem nhuộm vàng. Không phải cái màu vàng “đồng bóng” của nghệ, hay màu vàng thổ nhà quê đâu. Sợi ḿ Quảng thường vàng tươi và chỉ đủ vàng để dung hợp với màu xanh của rau đi kèm với nó. Rau sống ăn với ḿ Quảng không bị đặt nằm một cách trơ vơ như một dĩa giá hay xa lách để chung với phở. Nó cũng không bị thu vén một cách bần tiện trong những cái đĩa con con như rau để ăn chung với bún riêu hoặc bún ḅ. Tất cả những loại rau thơm để ăn chung với ḿ Quảng, kể cả rau xà lách, đều được thái nhỏ mịn và bỏ chung gọn gàng trong tô ḿ. Nước ḿ Quảng không lênh láng như nước phở, không thừa thăi như nước bún ḅ, không nhạt nhẽo như nước ḿ hay hủ tíu. Nó hơi sền sệt với thịt heo sắt vụn, với tôm khô giă nhuyễn nấu nhừ, và luôn luôn chỉ được chan vào tô ở mức hơi săm sắp. Mà đừng tưởng như vậy sẽ khiến cho tô ḿ không đủ nóng nha. Nghĩ như vậy là lầm à. Độ nóng của tô ḿ quảng không hoàn toàn do nước mà c̣n tùy thuộc phần nào vào số lượng ớt bằm mà thực khách múc bỏ vào tô. Nhiều ớt quá tô ḿ hóa cay chát. Hỏng. Mà ít ớt th́ nó sẽ thiếu cái độ nóng và độ cay cần thiết. Hư. Mà nhớ là ớt bằm à nha. Ḿ Quảng dứt khoát và quyết liệt không dung thứ những loại ớt khác như ớt xanh, ớt sắt, ớt khô, ớt ngâm dấm... hay bất cứ một loại ớt nào khác trên cuộc đời này. Mô tả như vậy ngộ nhận rằng ḿ Quảng là một món ăn cầu kỳ, trưởng giả. Nghĩ như vậy là kể như trật thêm một lần nữa. Ráng chịu. Ḿ Quảng không kiểu cách, lộn xộn rườm rà như bún mọc. Ḿ Quảng giản dị mà đậm đà và vô cùng đằm thắm. Và ḿ Quảng cứ ở miệt Quảng Nam. Nó không di cư ồ ạt rộn ràng như phở, không chen chân nơi những đô thị xa lạ như bún ḅ, không tỏ thái độ vô t́nh bạc bẽo theo kiểu “một đi không trở lại” như ḿ sợi hay hủ tíu. Thản hoặc, người ta mới bắt gặp một tô ḿ Quảng mon men đến một vài thành phố phụ cận nhu Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng B́nh, Quảng Trị... nơi xa xôi nhất mà ḿ Quảng trôi dạt đến những vẫn c̣n nguyên được bản sắc của ḿnh có lẽ là Đà Lạt. Nơi đây ḿ Quảng vẫn c̣n nguyên cái dáng vẻ trầm lặng và khép kín của ḿnh. Ḿ Quảng không trưng bảng hiệu, không ưa phố xá ồn ào. Nó thích hợp với không khí gia đ́nh hơn bất cứ một thức ăn nào khác. Có quá lắm th́ ḿ Quảng cũng chỉ hiện diện (với đôi chút ngỡ ngàng tội nghiệp) nơi một quán ăn nhỏ hẹp, nghèo nàn. Nơi bán ḿ Quảng ở Đà Lạt không nhiều và thường nằm ẩn trong một con hẻm nhỏ. Thực khách, nếu không phải là khách quen, c̣n lâu mới t́m ra nhà. Cái nhà không phải là cái quán. Chủ nhà không phải là chủ quán. Đó thường là một bà mẹ Quảng Nam hay Đà Nẵng. Chủ khách chào nhau tương kính trang trọng. Không ai đề giá hay hỏi một tô ḿ Quảng. Nó vô giá mà. Cũng không ai phân chia ḿ Quảng thành tô lớn, tô nhỏ, tô đặc biệt... Mọi tô ḿ Quảng đều đặc biệt. Cũng rất ít người chỉ ăn một tô ḿ Quảng. Thường người ta gọi một “tô ăn thêm”. Phải ăn thêm, dù no, cho khỏi phụ ḷng người nấu và cho bơ công ḿnh lặn lội đi ăn vào một buổi chiều Đà Lạt mưa dầm. Nhân loại có thể đổ đi ba tỉ tô phở, hai tỉ tô bún, và một trăm tỉ tô ḿ hay hủ tíu nhưng không ai có thể bỏ dở một “tô ḿ Quảng ăn thêm”. Ḿ Quảng không làm ai ngán. Ăn nhiều th́ nó bớt ngon chút xíu thôi hà. Ăn xong người ta tráng miệng bằng nước trà. Trong lúc khách nhỏ nhẹ kín đáo xỉa răng th́ chủ thế nào cũng t́m dịp thỏ thẻ: - Ḿ bữa nay nấu được không cô? - Dạ... ngon. Trả lời như vậy là không được. “Ngon” là một h́nh dung từ mơ hồ, nếu không muốn nói là hàm hồ, không thể nào diễn tả được cái đặc sắc tuyệt vời của một tô ḿ Quảng. Có vụng về lắm th́ người ta cũng phải đưa ra được vài ba nhận xét “bâng quơ” như sau: - Dạ thưa bác ḿ ngon lắm. Tôm giă vừa nhỏ và nấu vừa nhừ. Rau chuối tươi mà không chát. Nước đậm đà vừa miệng. Sau đó mới đến màn cảm ơn và từ tạ... Coi, một thứ thức ăn nặng t́nh gia đ́nh và văn hóa dân tộc như ḿ Quảng mà bị bỏ vô “cửa hàng ăn uống quốc doanh” th́ chịu đời sao thấu. Cỡ khoai ḿ, khoai lang mà đụng chuyện với người Cộng Sản c̣n bị te tua bầm dập nữa mà. Càng khó chịu hơn nữa khi người ta gặp lại ḿ Quảng trên bước đường lưu lạc. “Tha hương ngộ cố tri” không thiếu cảnh bẽ bàng. Nhưng đụng đầu ḿ Quảng trong tiệm ăn ở thành phố San Francisco, Hoa Kỳ th́ quả là một chuyện bẽ bàng chết được. Dù biết rằng tô ḿ Quảng không thể nào được đặt trên bàn ăn trải khăn trắng, dưới ánh đèn màu, và bên cạnh một b́nh hoa daisy; ḿ Quảng lại càng trông khổ sở ngượng nghịu trên tay người bồi bàn mặc áo “chemise” trắng, cổ thắt nơ đen... nhưng vẫn phải thử chứ, vẫn náo nức trông đợi coi sao chứ? Đến khi nh́n thấy ḿ Quảng được đặt trong tô sứ, đĩa hoa, và đi chung với đũa ngà th́ người ta lại bắt gặp nơi ḿnh một cảm giác đau đớn và chua xót khác – cái tâm cảm của một người bất chợt nh́n thấy “cố nhân” lái Mercedes với một vợ và tám đứa con trên xe. Người ta xêu nhẹ vài sợi ḿ vào muỗng, gắp thêm một chút rau, ấn nhẹ muỗng xuống tô để lấy thêm chút nước... rồi e ngại, rụt rè đưa vào mồm. Và rồi sẽ hiểu thế nào là nỗi thất vọng đắng cay của kẻ “yêu lại một người yêu thất tiết. Ḿ Quảng ơi, thôi vĩnh biệt!” Thời gian tôi được sống bên thầy mẹ, anh chị chỉ ở tuổi thơ nhưng vài món ăn được mẹ và các chị nấu, trong đó có ḿ Quảng, trở thành khẩu vị tôi vẫn thích cho đến tuổi già sống xa xứ. Với tôi, c̣n nhiều mẩu chuyện “t́nh sử vớ vẩn” hơn nửa thế kỷ về trước của một thời nơi quán bên đường, bàn ghế thấp lè tè. H́nh ảnh đó thấp thoáng trong bài thơ Quán Bên Đường của Quang Dũng: “Hàng của em, chai lọ xác xơ nghèo … Tôi thương mà em đâu có hay!”. Với tôi, với những ǵ góp nhặt và chia sẻ, có lẽ thông cảm với tựa đề Ḿ Quảng & T́nh Tự Cố Hương v́ với món ăn và nỗi nhớ người xa xứ. Với tôi, năm 2020 v́ dịch bệnh Covid-19, quán xá ở Nam California phải đóng cửa, tôi trở thành chef cook mỗi sáng các món điểm tâm trong đó có ḿ Quảng. Ở đây có tiệm Thái Sơn bán sợi ḿ Quảng rất ngon, có thể để trong tủ lạnh cả tuần, ở siêu thị có bán sợi ḿ Quảng khô (Quangnam Noodle) cũng tiện dụng. Với thịt ba chỉ (bacon) và tôm, luộc sẵn để trong tủ lạnh… tô ḿ thêm chút nước súp (chicken broth) pha với gia vị nấu ḿ Quảng (như bún, phở), rau đắng, rau thơm, nướng bánh tráng trong microwave với chén mắm ớt. Tuy cầu kỳ hơn tô phở và ḿ gói nhưng có món đặc sản của quê nhà và ly cà-phê vườn cũng đủ lăng quên đời với “hương vị quê hương”. Đây là lần thứ hai tôi được “thưởng thức” món ḿ Quảng tự chế lai rai hơn một năm trong mùa dịch. Lần đầu trong đời quân ngũ khi đi chiến dịch Diên Hồng trong 3 tháng cùng với 3 sĩ quan vừa tốt nghiệp Khóa 3/68 vào đầu năm 1969 về chi khu Quế Sơn, Quảng Nam. Cuối tuần về Đà Nẵng, Hội An vui chơi và ăn ḿ Quảng. Chợ Hội An nằm giữa đường Trần Quư Cáp, tiệm thuốc Bắc của anh rể tôi ở trên con đường nầy gần bờ sông nên có dịp ghé thăm và ăn ḿ Quảng ở chợ. Với khẩu vị của tôi, chưa có món ḿ Quảng nào ngon và hấp dẫn bằng nơi nầy. Nơi đây cũng có vài kỷ niệm nhưng theo thời gian chỉ c̣n trong kư ức. Little Saigon, Oct 2021 Vương Trùng Dương |
| All times are GMT. The time now is 06:28. |
VietBF - Vietnamese Best Forum Copyright ©2006 - 2024
User Alert System provided by
Advanced User Tagging (Pro) -
vBulletin Mods & Addons Copyright © 2024 DragonByte Technologies Ltd.