Người Việt giờ khác xa với hồi xưa. Họ thực dụng, họ hành hung nhau, họ không nhiều đạo đức. Cùng t́m hiểu thêm về người Việt thời nay khác và phảm chất đi xuống như thế nào cùng vietbf.com với bài báo trong nước như sau: (đáng suy ngẫm)
Câu hỏi “V́ đâu người Việt ngày càng trở nên hung hăng” in đậm vào óc của nhiều người trong những ngày đầu xuân năm nay...
Ứng xử giữa người và người trở nên căng thẳng như ng̣i nổ, sẵn sàng bộc phát thành những cơn tức giận dẫn đến gây chết người, mà không v́ một lư do cụ thể nào cả. Lư giải sâu xa về điều này, nhà nghiên cứu văn hóa, GS-TSKH Trần Ngọc Thêm nh́n nhận:
Lư do thứ nhất, trong thời buổi kinh tế thị trường, khi mà vai tṛ của yếu tố tinh thần, đạo đức mới chỉ dừng lại ở lời nói, ở các văn kiện, th́ chủ nghĩa duy vật chất đă lôi kéo con người chạy theo vật chất tầm thường một cách chóng mặt. Kinh tế phải đi cùng với văn hóa; sự giàu có phải đi cùng với bản lĩnh và trí tuệ. Đừng hiểu một cách cơ giới rằng cứ “dân giàu” rồi th́ tự nhiên sẽ có “nước mạnh”. Mỗi người dân, mỗi gia đ́nh và toàn xă hội đều cần phải vừa giàu vừa mạnh. Mạnh phải hiểu là mạnh về vật chất chỉ là phần nhỏ, cái mạnh chính phải là mạnh về trí tuệ, tinh thần, văn hóa. Nếu sống chỉ v́ mục đích kiếm tiền, đi làm chỉ v́ tiền, th́ con người sẽ đi về đâu? Một xă hội mà giá trị vật chất lên ngôi, giá trị tinh thần đi xuống th́ sẽ hỗn loạn thế nào?
H́nh ảnh phản cảm trong tục cướp lộc hoa tre tại hội Gióng (Ảnh: Q.Đô)
H́nh ảnh phản cảm trong tục "cướp lộc" hoa tre tại hội Gióng (Ảnh: Q.Đô)
Thứ hai, do quản lư kém hiệu quả, pháp luật không nghiêm, người dân mất niềm tin vào bộ máy công quyền, nên khi có việc người ta không đi tŕnh báo công an nữa mà thiên làm theo cách “tự xử”. Trong khi “tự xử”, con người VN ngày càng nhờn thuốc, thấy người khác hung hăng làm bậy mà không bị xử đến nơi đến chốn th́ cũng bắt chước làm theo, sẵn sàng đánh lộn, chửi nhau, chém giết nhau… theo một cách rất tự nhiên. Một xă hội mà để cho chủ nghĩa tự nhiên nảy nở là một xă hội đang đứng trước những hiểm họa khó lường.
Nguyên nhân sâu xa nữa, là do cách quản lư không chỉ kém hiệu quả mà c̣n không công bằng, tạo ra sân chơi không công bằng giữa doanh nghiệp nhà nước với doanh nghiệp tư nhân, giữa người cùng phe nhóm với người ngoài phe nhóm, giữa người nắm giữ quyền lực hoặc có quan hệ “cánh hẩu” với người nắm giữ quyền lực và dân đen... Tất cả cái sự thiếu công bằng đó đă dẫn đến sự chênh lệch giàu nghèo không chỉ lớn, mà c̣n rất lớn một cách không b́nh thường. Nó gây nên sự bất b́nh từ bên trong, khiến cho thói hung hăng của người Việt càng có đất phát triển, và đó là dấu hiệu cảnh báo theo hướng tiêu cực.
GS-TSKH Trần Ngọc Thêm
Như ông đă nói, con người ngoài xă hội đang chịu nhiều luồng tác động tiêu cực, nên tính cách cũng trở nên khó kiểm soát, kiềm chế. Tuy nhiên, điều ǵ đang xảy ra trong ngay cả mỗi gia đ́nh - tế bào của xă hội, khi t́nh trạng con giết cha, mẹ giết con, người thân xâu xé nhau… chỉ v́ chia gia tài, căi cọ cũng đang tăng lên?
- Bức tranh trong gia đ́nh cũng hoàn toàn tương tự như bức tranh ngoài xă hội. Một khi chủ nghĩa duy vật chất thống trị, th́ đồng tiền len lỏi vào từng ngóc ngách gia đ́nh, và quá tŕnh đô thị hóa đang diễn ra ở khắp nơi cũng thúc đẩy các gia đ́nh đi vào những bi kịch tranh chấp. Gia đ́nh đang sống nghèo khổ th́ không sao, nhưng hễ có tiền đền bù giải tỏa hay bán đất th́ lập tức sẽ có chuyện, cuộc sống gia đ́nh sẽ đầy những tỵ nạnh, ghen ghét, oán thù. Sở dĩ như vậy là v́ người Việt thường sống theo cảm tính, nên trong cách sử dụng tài sản, phân chia tài sản, bậc cha mẹ thường dễ bênh đứa này mà đối xử bất công với đứa khác, cho đứa này nhiều hơn đứa khác, mà lại cứ dấu dấu diếm diếm, thiếu minh bạch công khai.
Sự bất công trong gia đ́nh khiến cho những đứa con hư hỏng tranh giành nhau đă đành, mà ngay cả những đứa con xưa nay vốn hiền lành, ngoan ngoăn, hiếu thảo với cha mẹ nhưng do bị quá thiệt tḥi sẽ trở nên uất ức. Sự uất ức dồn nén không biết xả vào đâu ấy nếu chẳng may lại bị người ngoài khích bác; bia rượu, ma túy dẫn đường… th́ sẽ dễ hiểu v́ sao họ có thể “bỗng chốc” trở thành những kẻ máu lạnh, giết người không run tay. Đồng tiền cộng với sự thiếu hiểu biết trong nhận thức, thiếu công bằng trong ứng xử sẽ dẫn đến nhiều hỗn loạn.
Nh́n rộng ra cả xă hội cũng thế. Thời bao cấp tuy nghèo khổ nhưng không đến nỗi băng hoại đạo đức như bây giờ. Chính v́ thế, ở đây phải nh́n nhận vai tṛ quan trọng của pháp luật và sự công bằng trong đối xử. Nếu không đổi mới một cách căn bản tư duy quản lư mà vẫn để cho cách quản lư bất công chi phối, th́ việc dân mất niềm tin, bất b́nh… đi t́m chỗ xả theo kiểu xă hội đen như Đoàn Văn Vươn đă làm, như cách dân giết chết kẻ trộm chó đang làm, là điều vô cùng nguy hiểm.
Ông đang nghiên cứu về việc xây dựng hệ giá trị Việt Nam mới. Công việc đó liên quan tới đề tài chúng ta đang nói đến ở đây như thế nào?
- Hệ giá trị Việt Nam truyền thống đă bị phá vỡ cấu trúc, c̣n hệ giá trị mới th́ đang tự phát h́nh thành với vô vàn những xung đột, mâu thuẫn. Trách nhiệm của chúng ta là phải t́m hiểu quy luật để tác động một cách có ư thức, giúp cho quá tŕnh thay đổi tính cách người Việt diễn ra nhanh hơn và hiệu quả hơn. Các nước đang phát triển như Đông Nam Á và Trung Quốc đều đă và đang tích cực xúc tiến công việc này.
Trong đó, những nước có hệ thống quản lư chưa hoàn thiện, c̣n nhiều kẽ hở cho tham nhũng, bất công lộng hành như VN đều có xảy ra t́nh trạng tội phạm gia tăng tương tự. Chẳng hạn, nh́n sang Trung Quốc, ta thấy người dân ở đó cũng thể hiện tính cách ngày càng hung bạo hơn, v́ họ bị chất chứa, chôn sâu quá nhiều uất ức trước những bất công do sự phân hóa xă hội, sự phân hóa vùng miền, sự tham nhũng, cửa quyền, vi phạm dân chủ mà giới quan lại gây nên. Người dân nghèo trở thành nạn nhân trực tiếp của sự suy thoái về đạo đức và lối sống, của t́nh trạng bạo lực xă hội, sự ô nhiễm môi trường… Người ta ngày càng nói nhiều đến sự bất ổn xă hội, sự xung đột tầng lớp chống lại người giàu.
Xin cảm ơn Giáo sư!