Triết học của Lăo Tử là triết học coi trọng sự khiêm tốn với chủ trương “Ḥa quang đồng trần” (Ḥa ánh sáng lẫn với thế tục). Người thực sự thông minh lại là người không khoe khoang mà là người không để người khác thấy được tài năng xuất chúng của ḿnh một cách dễ dàng mà là ẩn giấu nó bên trong. Lăo Tử từng chỉ ra người có trí tuệ sáng suốt nhất định phải thủ vững 3 điều này: “thủ ngu”, “thủ tĩnh” và “thủ nhu”.
Thủ ngu: Quân tử đức cao diện mạo như kẻ khờ
“Quân tử thịnh đức dung mạo như ngu” (Người quân tử có đức hạnh đủ lớn nhưng dung mạo như kẻ ngu si đần độn).
Trong tác phẩm Sử Kư có ghi, tuổi trẻ của Khổng Tử đi bái kiến Lăo Tử, Lăo Tử đă nói một câu kinh điển nổi tiếng: “Lương cổ thâm tàng nhược hư, quân tử thịnh đức dung mạo nhược ngu”. Ư rằng bậc cao nhân th́ không khoa trương về bản sự của ḿnh, cũng như một thương nhân giỏi có đầu óc thanh tỉnh th́ luôn biết cất giữ hàng hóa của ḿnh không cho đạo tặc bên ngoài biết. Khoa trương bản thân cũng như khoe khoang hàng hóa của ḿnh sẽ chỉ dẫn đến sự chú ư của người khác, tự rước hoạ vào thân.
Một người quân tử có đầy đủ phẩm hạnh sẽ luôn hiểu được đạo lư, biết ẩn giấu bản sự của ḿnh vào trong. C̣n bề ngoài th́ lại khiến cho người khác giống như một người ngốc nghếch khờ khạo. Nguyên nhân bởi người thông minh thường dễ nhận sự đố kỵ, công kích từ người khác.
Thủ tĩnh: Gặp việc lớn nhất định phải có tĩnh khí
Lăo Tử nói: “Thục năng trọc dĩ trừng? Tĩnh chi từ thanh”. Tạm dịch: Ai có thể làm nước đục trong trở lại ngoài cách tĩnh lại từ từ. Như vậy, mỗi khi đối diện với đại sự ắt phải có tĩnh khí.
Một ly nước vẩn đục chỉ có dựa vào cách lắng đọng lại từ từ th́ mới có thể khiến nó dần trong trở lại. Tâm của con người cũng lại như thế, khi tâm người không tĩnh giống như cốc nước vẩn đục mà quan sát mọi việc th́ sẽ chẳng thể nh́n thấu được vạn sự thế nhân, lư cũng không thuận. Chỉ khi tâm như nước trong suốt, như gương mới soi rọi vạn sự vạn vật, mới thấy rơ mọi sự t́nh.
Trong “Đạo Đức Kinh” viết: “Tĩnh vi táo quân”, ư nói tĩnh chính là chủ thể chỉ huy sự vận động. Tĩnh có thể khắc chế được tính khí nóng nảy, manh động của con người, giúp con người dần dần khôi phục được lư trí của ḿnh. Một người có tính khí trầm tĩnh và một người có tính khí nóng nảy ở với nhau, ắt người có tĩnh khí sẽ luôn chiếm ưu thế thượng phong.
cau-noi-hay-cua-co-nhan
Thủ nhu: Mềm mỏng thắng cương cường
Tương truyền khi mừng thọ Lăo Tử 80 tuổi, có rất nhiều người đến chúc mừng, mọi người đều hồ hởi hỏi bí quyết trường sinh của ông. Lăo Tử không nói lời nào mà chỉ mở to miệng cho mọi người xem, mọi người thấy vậy đều không hiểu hàm ư làm sao? Lăo Tử mới giải thích: “Răng cứng nhưng nay đă chẳng c̣n, mềm mỏng như lưỡi lại c̣n như nguyên. Đây chính là đạo lư mềm mỏng thắng cương cường”.
Nước chảy đá ṃn, nước kia tuy mềm nhưng xuyên thủng được đá. Vậy nên mềm mỏng chính là đại sức mạnh, trên đời này không có thứ ǵ có thể mềm hơn nước và lại có thể mạnh hơn nước, nước có thể khắc chế được những thứ cứng rắn nhất trên đời.
Cuộc sống vốn dĩ rất giản đơn, bậc cao nhân có trí huệ th́ đều biết chọn cho ḿnh một cuộc sống trí huệ đơn giản nhất.
VietBF © sưu tập