Sang năm mới là năm Đinh Dậu, năm con gà th́ có nên cúng gà? Đây là câu hỏi mà rất nhiều người băn khoăn bởi theo truyền thống th́ giao thừa bao giờ cũng có mâm ngoài trời và có cúng gà và xôi. Dưới đây là điều bạn cần biết.
V́ sao gà trống choai được chọn để cúng giao thừa?
Sở dĩ tục lệ này có được là do bắt nguồn từ truyền thuyết từ xa xưa. Theo thần thoại của một số dân tộc Việt Nam, khi Ngọc Hoàng mới sáng tạo ra mặt đất, thấy lạnh lẽo, ẩm thấp, bèn sai mười mặt trời suốt ngày đêm chiếu sáng để sấy khô mặt đất. Nhưng đất đă khô trắng, nứt nẻ rồi mà Ngọc Hoàng quên không thu các mặt trời lại khiến con người và cây cỏ khốn đốn v́ nắng hạn.
Có một chàng dũng sĩ giương cung tên bắn liên tiếp rụng 9 mặt trời. Mặt trời cuối cùng sợ hăi quá bay tít lên cao và trốn biệt không ló ra nữa. Mặt đất lại lạnh lẽo tối tăm. Con người và loài vật rủ nhau đi gọi mặt trời. Chẳng con nào gọi được, cuối cùng chỉ có con gà trống khoẻ mạnh cất tiếng gáy vang lừng khiến mặt trời ṭ ṃ ngó xuống rồi quên cả sợ hăi hạ thấp dần độ cao, khiến mặt đất lại sáng bừng lên.
Đêm giao thừa (trừ tịch) là đêm trời đất tối tăm nhất, người ta bảo đó là lúc mặt trời ẩn ḿnh sâu nhất. Nhà nhà bảo nhau cúng một con gà trống với hi vọng chú gà sẽ đánh thức mặt trời, chiếu sáng cho đủ đầy ánh nắng cả năm, mang lại “mưa thuận gió hoà” của cư dân nông nghiệp. Gà cúng trong đêm giao thừa phải là gà trống hoa, trống mới le te gáy, chưa đạp mái với ư nghĩa khoẻ mạnh, tinh khiết, chưa “vướng bụi trần” th́ lời thỉnh cầu mới linh nghiệm.
Do vậy, con gà là biểu tượng của một nền văn hoá đi liền với tín ngưỡng tôn sùng mặt trời của nền nông nghiệp lúa nước. Lâu dần, cúng gà trống hoa thành phong tục của mọi gia đ́nh Việt Nam vào thời điểm giao thừa.
Tiêu chuẩn chọn gà cúng giao thừa
Gà để chọn cúng giao thừa phải là gà trống choai
Theo quan niệm dân gian, con gà trống hội tụ đủ 5 đức tính mẫu mực của một con người mà đặc biệt là người đàn ông cần có. Họ cúng gà trống là cầu mong con cháu sau này được hưởng những đức tính đó:
1. Văn: con gà trống có mào ở trên đỉnh đầu và hai cái mào ở dưới nh́n như mũ cánh chuồn của ông tiến sĩ ,biểu tượng cho văn.
2. Vơ : cựa gà trống là vũ khí, biểu tượng cho vơ.
3. Dũng : con gà trống chuồng luôn sẵn sàng đánh nhau để bảo vệ đàn của ḿnh và sẵn sàng chí tử, biểu tượng cho dũng khí.
4. Nhân : con gà trống đầu đàn mỗi khi được cho ăn th́ luôn gọi bầy của ḿnh đến rồi mới thủng thẳng ăn cùng mà không bao giờ ăn một ḿnh, biểu tượng cho nhân.
5. Tín : con gà trống luôn gáy đúng theo canh giờ bất kể bốn mùa, biểu tượng cho tín.
Đó là ư nghĩa của việc tại sao ngày xưa các cụ chọn gà trống để cúng chứ không bao giờ chọn gà mái.
Gà cúng trong đêm giao thừa phải là gà trống hoa, trống mới le te gáy, không tật lỗi, lông màu đỏ hay vàng đỏ, mào đơn thẳng đứng, mỏ vàng, chân vàng và đặc biệt phải chưa đạp mái…tượng trưng với ư nghĩa khoẻ mạnh, tinh khiết. Đó chính là ước mong “mưa thuận gió hoà” của cư dân nông nghiệp.
Năm Dậu có cúng gà hay thịt gà nữa không?
Nếu thay gà bằng những vật khác th́ nó không c̣n mang ư nghĩa văn hóa
Hiện nay nhiều gia đ́nh Việt Nam đă không làm nông nghiệp, câu chuyện gà gọi mặt trời không c̣n được nhiều người biết đến, mă văn hoá ấy bị mờ dần khiến cho người không hiểu. Thay v́ cúng gà, người ta cúng bằng một khổ thịt vai hay một cái chân gị.
Thậm chí, người ta c̣n dùng tư duy tư biện hiện đại để suy diễn rằng năm Tỵ th́ không cúng gà v́ rắn vồ gà, năm Dậu cũng không cúng gà v́ đă là năm gà th́ không cúng gà nữa.
Theo những nhà nghiên cứu văn hóa giân dan th́ đó là những lí giải tư biện so với nghi lễ xưa. Những thứ cúng thay thế như miếng thịt lợn hay chân gị chỉ có ư nghĩa vật cúng mà không mang ư nghĩa văn hoá.
Cúng gà đêm giao thừa là một nét đẹp trong văn hoá Việt Nam, những thế hệ sau cần phải ǵn giữ truyền thống có từ lâu đời này, không nên v́ ảnh hưởng của thời cuộc làm mai một đi một nét đẹp trong phong tục dân tộc của Việt Nam.
Therealtz © VietBF