Hàng ngàn người tụ họp để tiễn đưa ông Alexei Navalny lần cuối ở Moscow

[trungthuc]

MOSCOW, Nga

Hàng ngàn người đã tụ họp tại một khu phố ngoại ô Moscow hôm nay thứ Sáu, 1 tháng Ba, trong đó có vài người đem bông hoa tiển biệt và hô vang, "Hãy nói KHÔNG với chiến tranh!", trong lúc họ nhướng mắt theo dõi buổi tang lễ đưa tiễn ông Alexei A. Navalny. Giọt nước tràn ly đã biến những giây phút cuối cùng của nhân vật đứng đầu phe đối lập trở thành một buổi tuần hành thể hiện ra sự bất đồng chính kiến và gây ra sự chú ý lớn ở Nga vào thời điểm mà công chúng đang bị đàn áp dữ dội, theo tin phóng sự do The New York Times ghi nhận được.

Buổi tang lễ diễn ra trong sự theo dõi thật nghiêm ngặt của giới cầm quyền Nga, vốn đã từng cho bắt giữ hàng trăm người đến đặt vòng hoa tại các khu tưởng niệm từ lúc ông Navalny đã qua đời. Cảnh sát chống bạo động hiện diện dày đặc chung quanh khu nhà thờ, nơi mà cuộc tang lễ đã diễn ra ngay sau 2 giờ chiều theo giờ địa phương, nhưng không có sự ghi nhận nào về các vụ bắt bớ trên bình diện rộng tính cho đến đầu giờ chiều.

Sau nghi lễ đưa thi hài về chôn cất ở nghĩa trang, quan tài của ông Navalny được đặt kế bên ngôi mộ vừa mới đào dành cho ông. Đoạn phim phát trực tiếp cho thấy thân nhân trong gia đình ông và theo sau đó là những người đưa tang khác hôn tiễn biệt ông Navalny lần cuối. Tiếp theo, khuôn mặt Navalny đã được phủ một tấm vải trắng và quan tài được hạ huyệt kèm theo ca khúc "My Way" của Frank Sinatra và bản nhạc cuối cùng được xướng lên là bài hát trong phim "Terminator 2", vốn được ông Navalny xem là "tựa phim hay nhất trên cõi đời".

Hàng ngàn người kéo đến tiễn đưa nhân vật đứng đầu phe đối lập Alexei Navalny về nơi an nghỉ cuối cùng tại nghĩa trang Borisovo ở Moscow hôm 1 Tháng Ba, 2024. (Hình: OLGA MALTSEVA/AFP/Getty Images)

Công chúng đã tung hô họ của ông Navalny trước đó khi quan tài của ông được đưa vào Nhà Thờ Biểu Tượng Đức Mẹ Thiên Chúa Xoa Dịu Nỗi U Sầu, một giáo đường Chính Thống Nga tọa lạc ở phía Nam Moscow. Hình ảnh trên mạng xã hội cho thấy những người tham dự đang đứng xếp hàng, còn có máy quay an ninh mà các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin vừa được trang bị cùng các bảng báo cấm người đến đưa tang không được chụp hình hay quay phim trong nhà thờ.

Một tấm hình chụp bên trong nhà thờ và đăng trên kênh YouTube của ông Navalny cho thấy ông nằm trong quan tài được mở nắp, dáng vẻ yên nghỉ với những bông hoa đỏ thắm và trắng ngời ở trên thi hài. Song thân ông Navalny cầm đèn cầy thắp sáng, còn người vợ góa của ông, bà Yulia Navalnaya, cho biết sẽ tiếp tục các sứ mạng chính trị của ông, và chăm sóc các con ông, Daria và Zakhar, vốn không sống ở Nga, và dường như cũng không có mặt trong tang lễ này.

Hình chụp từ Youtube của nhóm ủng hộ ông Navalny cho thấy thi hài ông trong quan tài trong Nhà Thờ Biểu Tượng Đức Mẹ Thiên Chúa Xoa Dịu Nỗi U Sầu, một giáo đường Chính Thống Nga ở phía Nam Moscow trong buổi tang lễ ngày 1 tháng Ba, 2024 (Hình: Aleksei Navalny YouTube)

Khi tang lễ sắp trôi qua, bà Navalnaya viết một bài đăng trên mạng xã hội X, (từng là Twitter), dành tặng cho chồng mình.

"Lyosha, cảm ơn anh vì 26 năm hạnh phúc viên mãn", bà viết, sử dụng biệt danh của Navalny. "Đúng vậy, kể cả trong ba năm hạnh phúc vừa qua", bà nói, khi ám chỉ khoảng thời gian ông Navalny bị cầm tù. "Em chẳng biết phải sống như thế nào nếu thiếu vắng anh, nhưng em sẽ cố gắng làm cho anh mỉm cười khi nhớ về em trên thiên đàng và luôn tự hào về em".

Ở bên ngoài nhà thờ, công chúng hô vang "Cám ơn Alexei", và "Tình yêu sẽ chiến thắng nỗi sợ hãi", băng thu hình từ tang lễ cho thấy. Khi những người đưa tang tiến về phía nghĩa trang, họ cất lời trong nước mắt, "Nước Nga sẽ tự do!" Một quan sát viên, là phóng viên Elena Milashina của Novaya Gazeta, cho biết trong một bài viết trên Facebook rằng, bà tin "có hàng chục ngàn người đã có mặt". Nhưng không có cách nào để kiểm chứng về con số đó.

Khoảng 3 giờ 15 chiều, đoạn phim cho thấy công chúng bỏ hoa xuống đường khi đoàn xe tang bắt đầu rời nhà thờ để chạy đến nghĩa trang.

Gần 270,000 người theo dõi buổi phát trực tiếp tang lễ do các nhân vật thân tín của ông Navalny tổ chức, ngoài ra còn có khoảng 150,000 người xem đài truyền hình độc lập TV Rain đưa tin trên YouTube, theo số liệu do YouTube cung cấp.

Nhóm của ông Navalny cáo buộc nhà cầm quyền đang cố gắng ngăn cản người dân cho lan truyền hình ảnh và các đoạn phim ghi lại buổi tang lễ này. Mikhail Klimaryov, giám đốc một tổ chức tranh đấu cho tự do internet của Nga, Hiệp Hội Bảo Vệ Internet, cho biết các số liệu của nhóm ông cho thấy dịch vụ điện thoại di động trong khu vực tang lễ bị giảm xuống chỉ còn băng thông 3G, chậm hơn và mô tả đây là "hành động cố ý làm cho mạng điện thoại bị ngừng hoạt động".

Các chính trị gia đối lập gồm có Boris Nadezhdin, người từng tìm cách ra tranh cử với Tổng thống Vladimir V. Putin trong cuộc bầu cử sẽ diển ra trong tháng này trên cương lĩnh phản chiến, và Evgeny Roizman thuộc thành phố Yekaterinburg cũng có mặt tham dự, qua các đoạn phim ghi hình của tang lễ cho thấy. Đại sứ Hoa Kỳ tại Nga, bà Lynne M. Tracy, cũng thấy có xuất hiện trong các băng ghi hình quay địa điểm ở bên ngoài nhà thờ.

Hàng ngàn người đến tiễn đưa ông Alexei Navalny tại nghĩa trang Borisovo ở Moscow cho dù hàng rào cảnh sát Nga rất dày đặc ngày 1 tháng Ba, 2024 (Hình: STRINGER/AFP/Getty Images)

Một số người cũng đã lặn lội từ xa đến dự tang lễ. Anastasia, 19 tuổi, bay từ Novosibirsk, cách Moscow 2,800 dặm (4,506 km), để có mặt.

Ở Nga, việc trao tặng người còn sống với số lượng hoa có số chẵn trong một bó hoa được coi là xui xẻo, những bông hoa này chỉ dành cho đám tang. Nhưng cô Anastasia nói rằng, nhiều người đưa tang đã cầm theo những bó hoa có số lẻ, "vì với họ, ông Navalny là người bất tử".

Tang lễ đã không được các hãng thông tấn nhà nước như RIA Novosti hay TASS nhắc đến trong số những bản tin tức hàng đầu.

Tang lễ tiễn đưa ông Navalny được tổ chức trong thời kỳ có sự đàn áp dữ dội, và chưa đầy ba tuần trước khi ông Putin tìm kiếm thêm một nhiệm kỳ sáu năm nữa trong cuộc bầu cử dự trù sẽ diễn ra giữa tháng Ba này.

Ít nhất đã có 400 người bị bắt giam từ lúc ông Navalny tạ thế, theo cơ quan theo dõi nhân quyền OVD-Info, trong đó có một số người chỉ đơn giản là đến đặt vòng hoa tưởng nhớ ở các đài tưởng niệm của ông trên khắp nước Nga. Một vị linh mục tìm cách tổ chức lễ cầu nguyện cho ông Navalny tại St. Petersburg cũng bị bắt bớ khi đang rời khỏi nhà.

Vài giờ trước lúc dự kiến diễn ra tang lễ, gia đình ông Navalny vẫn chưa nhận được thi thể của ông từ nhà xác ở Moscow, một phát ngôn viên cho biết. Nhưng vào giờ chót thì thi thể đã được bàn giao lúc khoảng 12 giờ 30 trưa giờ địa phương, bà nói.

Các nhân vật thân tín của Navalny mô tả các khó khăn trong việc thuyết phục một nhà thờ, nghĩa trang và thậm chí cả xe tang tham gia việc chôn cất, vì chính quyền muốn ra tay ngăn cản tang lễ của ông Navalny do lo ngại nó sẽ trở thành điểm nóng cho những nhân vật bất đồng chính kiến khác có thể mượn cớ lên tiếng phát biểu chống đối ông Putin.

Hôm qua thứ Năm, các thân hửu của ông Navalny, được 47 tuổi khi qua đời, mô tả áp lực xảy ra cho cho tất cả những nơi điều hành xe tang, rằng một số người đồng ý đưa thi thể ông Navalny từ nhà thờ đến nghĩa trang, nhưng đã rút lui vào phút chót, với lý do bị những kẻ nặc danh đe dọa. Nhóm của ông và vợ ông đổ lỗi cho Điện Kremlin và thị trưởng Moscow, Sergei Sobyanin.

Trong khi ông Navalny phản đối quân Nga xâm lược Ukraine thì nhà thờ nơi tổ chức tang lễ cho ông lại cho thấy có sự ủng hộ trước điều này. Những tấm hình đăng trên trang mạng xã hội VK hôm thứ Hai cho thấy các linh mục đứng trước nhà thờ với một chiếc xe Lada được mua cho những người lính tham gia vào cái mà ông Putin gọi là "Chiến Dịch Quân Sự Đặc Biệt".

Điện Kremlin bác bỏ các cáo buộc của gia đình Navalny về sự dính líu của họ và ông Putin cũng chưa có bình luận công khai về cái chết của ông này. Nhưng lãnh tụ Nga ra lệnh thăng chức cho phó giám đốc Cục Nhà Tù Liên Bang Nga, Valery Boyariev, chỉ vỏn vẹn ba ngày sau cái chết của ông Navalny.

Nguyễn Thọ: Còn có một nước Nga khác
Người Việt có nhiều cách nhìn khác nhau về nước Nga, về người Nga. Nhiều người gắn bó với Liên Xô khi xưa vẫn hay nói về "Tâm hồn Nga". Họ kể cho tôi nghe những kỷ niệm thật của họ với các gia đình, bạn bè, với các bà mẹ Nga. Tôi rất tâm đắc với những kỷ niệm đó. Họ tự hào, ngưỡng mộ một cách chính đáng về "Văn hóa Nga". Những đóng góp của âm nhạc, văn học, nghệ thuật, điện ảnh v.v... và cả kỹ nghệ Nga vào kho tri thức nhận loại là điều không thể phủ nhận.
Ngược lại, có những người coi "Nga ngố" là một lũ cục súc, nát rượu, vô văn hóa. Họ lôi các thói xấu của người Nga khi sang du lịch ở Nha Trang, Vũng Tàu để chứng minh điều đó. Người Việt sống bằng nghề chợ ở Nga thường kể về nỗi kinh hoàng mỗi khi gặp cảnh sát OMOH hoặc bọn đầu trọc. Đối với đám này, người Việt hay người Trung Á không đáng là người.
Từ khi cuộc chiến tranh Ukraine xảy ra, cách nhìn nhận của người Việt về nước Nga, dân tộc Nga càng tiến theo hai thái cực này. Có người coi anh hề Ukraine vắt mũi chưa sạch, dắt theo một nhóm lính ăn tiền của Tây sức mấy mà địch lại được quân đội hùng mạnh nhất thế giới, được lãnh đạo bởi một cựu tình báo già đầu, mưu lược. Phía ngược lại thì coi Nga ngố với 1.400 tỷ USD GDP sức mấy mà chịu nổi cấm vận và sức mạnh hỏa lực của cả phương Tây hơn 50.000 tỷ USD. Những người này luôn tô bức tranh màu hồng cho cuộc chiến tranh tự vệ đầy thơ mộng của Ukraine và không quên vẽ ra sự thất bại thảm hại của Nga nay mai trên chiến trường.
Thực tế, sau hai năm chiến tranh khác hẳn với các suy nghĩ đó.
Tôi cũng có nhiều kỷ niệm tốt với các đồng nghiệp và bạn bè Nga. Nhưng cuộc chiến tranh tàn bạo này đã giúp tôi nhìn rõ hơn dân tộc này. Lúc đầu tôi cho là cuộc xâm lăng Ukraine chỉ là cuộc chiến của Putin. Những người Nga tốt bụng của tôi không liên quan đến nó.
Nhưng rồi những tội ác của người Nga gây ra ở Ukraine, sự hậu thuẫn to lớn của xã hội Nga cho Putin, và đáng sợ nhất sự im lặng của những người Nga có hiểu biết, có thông tin trước các tội ác mà thanh niên của họ đang gây ra ở một nước anh em, khiến tôi nhận ra ngững nguy cơ tiềm ẩn trong xã hội này. Đó là sự vắng bóng của các tư tưởng nhân đạo trong cuộc sống, là sự lấn át của tư tưởng nô lệ trước các ý thức dân chủ.
Một sỹ quan Đông Đức từng được đào tạo tại học viện quân sự của Liên Xô cũ, nay mới nhớ ra là việc sử dụng bạo lực thường xuyên trong quân ngũ có liên quan đến chiến thuật "biển người" của Hồng quân xưa kia và quân đội Nga hôm nay. Mạng người trong xã hội đó vốn không đáng giá bao nhiêu.
Nhân phẩm là điều xa xỉ. Quân Nga thường bỏ lại hàng trăm xác binh sỹ của mình khi rút quân, khiến bên Ukraine phải cử các đội đi gom xác chết để vừa bảo vệ môi trường, vừa trao đổi với bên kia. Một phụ nữ gốc Nga ở Kherson kể về việc lính Nga chất xác đồng đội chung với lốp cao su để đốt trước khi tháo chạy. Đa số người Nga dửng dưng với ý kiến sẽ dùng bom nguyên tử ở Ukraine, nếu các vũ khí thông thường thất bại… Tất cả những điều đó làm sứt mẻ niềm tin của tôi về dân tộc này.
Hôm qua, 01.03.24 ở Moskva đã diễn ra đám tang nhà bất đồng chính kiến Navalny. Ông chết một cách bí ẩn hôm 16.02.24 trong một nhà tù ở Bắc cực. Chính quyền Nga đã làm mọi việc để phá đám tang của ông. Bố mẹ ông đã đấu tranh hơn 10 ngày để được nhận xác con trai. Có nghĩa trang đã phải từ chối tang lễ, kể cả người lái xe tang cũng bị đe dọa.
Nhưng đám tang vẫn diễn ra, được thông báo đàng hoàng trước một ngày. Cảnh sát chặn nhiều ngả đường, chính quyền gọi loa đe dọa.
Nhưng ngay từ sau ngày Navalny mất, luôn luôn có đám đông đến đặt vòng hoa, thắp nến tưởng nhớ ông, bất chấp sự hiện diện của cảnh sát và mật vụ. Hàng trăm người đã bị bắt từ hôm 17.02 cho đến ngày đưa tin sẽ có tang lễ.
Tất cả những điều đó không làm cho những người Nga dũng cảm chùn bước. Đám tang của Navalny hôm qua là một minh chứng về lòng dũng cảm, bất khuất, về tâm hồn Nga. Hàng ngàn người đã đến dự. Bất chấp sự hiện diện của lực lượng cảnh sát hùng hậu, họ vẫn hô vang khẩu hiệu chống chế độ độc tài Putin và hàng trăm người đã bị bắt ngay tại tang lễ. Nhiều người vẫn hiên ngang trả lời phóng viên phương Tây. Họ nói rằng, họ chỉ có trách nhiệm với lương tâm là phải đến đây để không là thằng hèn. Nhưng họ không ngờ là có nhiều người nghĩ như họ đến thế.
Hôm nay 02.03, dòng người kéo đến nghĩa trang Borissowskoje để tưởng nhớ Navalny vẫn không dừng.
Thì ra trong lòng nước Nga u tối, mê muội, đớn hèn, đang bị cái ác ngự trị, vẫn còn một nước Nga khác.

Chính khách quá cố Alexei Navalny có hai con, một trai, một gái. Con gái Darya Navalnaya năm nay 22 tuổi, là sinh viên Đại học Stanford. Con trai là Zahar, 16 ruổi. Sau khi bố cô được an táng tại Nghĩa trang Borisovsky ở Moscow, Darya đã đăng một bài trên Instagram.
Chẳng rõ bằng cách nào đó mọi người thường nói “Bố mẹ là tấm gương của tôi”. Mặc dù, trong trường hợp của con, điều đó hoàn toàn đúng.
Bố ơi, bố là tấm gương cho nhiều người trên thế giới. Sự lạc quan và nụ cười chân thành, dễ lây lan của bố. Tính ham hiểu biết và khao khát kiến thức mới của bố. Khả năng tuyệt vời tìm được tiếng nói chung với mọi người của bố. Sự sắc sảo. Tính hài hước. Sự kiên trì. Khả năng lựa chọn từ ngữ vào đúng thời điểm (hoặc một câu nói đùa để giúp mọi người thư giãn trong hoàn cảnh khó khăn). Lòng nhân hậu của bố. Niềm tin vào cái thiện, vào bản thân, vào con người. Từ nhỏ, bố đã dạy con sống theo nguyên tắc. Sống có phẩm giá. Bố đã cống hiến cuộc đời mình cho con, cho mẹ, cho em Zahar, cho nước Nga, và con xin hứa với bố rằng con sẽ sống cuộc đời của mình theo cách bố đã dạy con, để bố tự hào về con, và quan trọng nhất là luôn luôn với nụ cười rạng rỡ trên môi.
Bố đã và sẽ mãi mãi là tấm gương của con. Người hùng của con. Bố của con.
Con yêu bố vô cùng. Bố yên nghỉ nhé.