Vietbf.com - Các tổ chức bắt đầu lo ngại khi có thông tin hàng ngàn người Việt tại Mỹ có thể bị trục xuất về Việt Nam, nhưng nhiều người lại c̣n lo lắng hơn, v́ chưa rơ Tổng thống Mỹ Donald Trump đă gặt hái được kết quả quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam ra sao trong chuyến thăm Việt Nam vừa qua.
Lo lắng là v́ một phần trong việc phát triển quan hệ hai nước, ngoài thương mại, quốc pḥng và giáo dục th́ một vấn đề cũng được Hoa Kỳ quan tâm là người nhập cư ở Mỹ, trong đó có nhiều người Việt, mà phía Mỹ muốn trục xuất về Việt Nam. Họ là những người chưa có quốc tịch Mỹ mà vi phạm pháp luật.
Việc này đă được phía Mỹ nêu lên với đối tác Việt Nam trong chuyến viếng thăm Hoa Kỳ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào tháng Năm vừa qua.
Liên quan đến chính sách trục xuất người Việt từ Mỹ, từ đầu năm năm 2008, sau gần 10 năm thương thảo, hai quốc gia đă kư Biên bản Ghi nhớ (Memorandum of Understanding) đồng ư trao trả người Việt về lại Việt Nam.
Theo giới chức di trú Mỹ, trong quan hệ song phương với các nước th́ việc nhận người bị trục xuất khỏi Mỹ là điều b́nh thường, nhưng Việt Nam, cùng với Trung Quốc và Cuba, là những nước rất ít muốn nhận người bị ṭa di trú Mỹ ra lệnh trục xuất trở lại nguyên quán.
Trong suốt một thập niên qua, có rất ít người Việt bị Mỹ trục xuất đă được Việt Nam nhận.
Một tấm áp phích giới thiệu chương tŕnh tư vấn di trú theo diện DACA cho người Việt ở San Jose, California vào năm 2016
Qua chuyến thăm Mỹ hồi tháng Năm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và chuyến đi Việt Nam vừa qua của Tổng thống Donald Trump, việc nhận người bị Mỹ trục xuất đă được đưa lên bàn thảo luận.
Biên bản Ghi nhớ 12/7/1995: Mốc quan trọng
Theo thỏa thuận hai bên kư vào năm 2008, Việt Nam chỉ đồng ư nhận lại người Việt đă vào Mỹ sau ngày 12/7/1995, là ngày Hoa Kỳ và Việt Nam chính thức nối lại bang giao. Người Việt đến Mỹ trước thời hạn đó không nằm trong diện bị trao trả.
Gần đây, từ sau khi Donald Trump lên làm tổng thống và có những thay đổi trong chính sách di dân, đă có nhiều hành động của chính quyền Mỹ khiến một số người Việt lo lắng và quan tâm.
Số người Việt bị cơ quan ICE (Immigration and Custom Enforcement, tức cơ quan thi hành luật di trú và kiểm soát cửa khẩu) bắt giam trở lại đă gia tăng nhiều trong vài tháng qua. Họ là những người có án h́nh sự và trước đây được ṭa di dân cho tự do tạm để ra đời làm việc hay chăm sóc gia đ́nh.
Theo thông tin của SEARAC (Trung tâm Tác vụ Đông Nam Á), một cơ quan vận động cho quyền lợi người Mỹ gốc Đông Nam Á có trụ ở Thủ đô Washington và văn pḥng ở Thủ phủ Sacramento, bang California th́ trong tài khóa 2016 Hoa Kỳ đă trục xuất 35 người về Việt Nam.
Số người Việt bị cơ quan ICE (Immigration and Custom Enforcement, tức cơ quan thi hành luật di trú và kiểm soát cửa khẩu) bắt giam trở lại đă gia tăng nhiều trong vài tháng qua. Họ là những người có án h́nh sự và trước đây được ṭa di dân cho tự do tạm để ra đời làm việc hay chăm sóc gia đ́nh.
Cũng theo cơ quan này, trong tháng Chín vừa qua Mỹ đă trao cho Hà Nội danh sách 95 người bị trục xuất để yêu cầu Việt Nam tiến hành thủ tục nhận lại trước cuối năm nay. Tuy nhiên cho đến nay Hà Nội vẫn chưa đưa ra b́nh luận nào về sự kiện này.
Chính quyền Trump đă đưa ra nhiều thay đổi trong chính sách di dân, từ xây tường ở biên giới phía nam Hoa Kỳ, cấm dân từ 6 nước đông người Hồi giáo vào Mỹ cho đến việc rút lại sắc lệnh DACA cho trẻ vị thành niên theo cha mẹ nhập cư vào Mỹ được tạm cư hợp pháp, cùng lúc cơ quan ICE gia tăng việc bắt giam những di dân bất hợp pháp hay có tiền án.
Trục xuất hay không?
Theo số liệu của Migration Policy Institute, Viện Nghiên cứu về Chính sách Di dân, th́ trong số 1 triệu 300 ngh́n người gốc Việt tại Mỹ có khoảng 116 ngh́n người cư trú bất hợp pháp.
Con số người Việt trong diện bị trục xuất và hiện bị giam giữ hay đặt dưới sự quản chế của cơ quan di trú Mỹ là gần 8 ngh́n người.
Trong những tuần qua ICE đă đưa vào trại giam trên toàn nước Mỹ khoảng 200 người gốc Việt và Campuchia, là con số mà báo San Jose Mercury News đưa ra hôm 9/11/2017.
Thông tin trên mạng xă hội Facebook do nhóm PIVOT (The Progressive Vietnamese American Organization, Tổ chức Người Mỹ gốc Việt Tiến bộ) đưa ra cho biết hiện có khoảng 40 người Việt bị giam trong nhà tù Stewart, ở thành phố Lumpkin, bang Georgia. Nhiều nhà hoạt động cộng đồng và luật sư gốc Việt đă vào thăm họ, giúp đỡ về pháp lư cũng như về mặt vật chất và tinh thần.
Luật sư Phi Nguyễn, một thành viên của PIVOT, đă vào nhà tù Stewart nhiều lần trong thời gian gần đây và có viết trên FB là cô đă gặp tù nhân qua Mỹ từ năm 1975, tiếng Anh rành hơn tiếng Việt, nhưng chưa có quốc tịch Mỹ.
Khoản 2, Điều 2 trong Biên bản Ghi nhớ năm 2008 ghi người Việt đến Hoa Kỳ trước 12/7/1995 không nằm trong diện bị trục xuất
Trong những bố ráp gần đây, ICE đă bắt giam người có án với ṭa di trú, dù họ đến Mỹ trước hay sau cột mốc thời gian 12/7/1995.
Tất cả những tù nhân đang bị giam trong nhà tù Stewart có phải đối diện với việc bị trục xuất về Việt Nam? Theo luật sư Phi Nguyễn là có.
Với chính sách di dân mới của Tổng thống Trump, và trong viễn cảnh quan hệ Mỹ-Việt ngày càng phát triển nhiều mặt trong chiều hướng tiến đến "đối tác toàn diện", vấn đề di dân Việt ở Mỹ bất hợp pháp hay có án cũng đă được giới chức hai bên bàn luận và đang gây hoang mang.
Theo Luật sư Nguyễn Hoàng Duyên từ San Jose, California th́ chuyến đi của Tổng thống Trump nếu bên trong hậu trường có những thảo luận về chính trị, ngoại giao giữa hai nước như thế nào, kết quả ra sao th́ hiện nay chưa rơ. Nhưng luật về di trú liên quan đến người Việt vẫn không có thay đổi.
Với chính sách di dân mới của Tổng thống Trump, và trong viễn cảnh quan hệ Mỹ-Việt ngày càng phát triển nhiều mặt trong chiều hướng tiến đến "đối tác toàn diện", vấn đề di dân Việt ở Mỹ bất hợp pháp hay có án cũng đă được giới chức hai bên bàn luận và đang gây hoang mang.
Ông nói: "Theo tinh thần của Biên bản Ghi nhớ kư giữa Hoa Kỳ và Việt Nam ngày 22/1/2008 th́ những ai đến Mỹ định cư hợp pháp, như qua diện tị nạn hay diện thẻ xanh trước ngày 12/7/1995 th́ Việt Nam sẽ không nhận về nếu có bị Mỹ trục xuất."
Liên quan đến ICE bắt người gần đây, luật sư Duyên nói những sự kiện đó tạo ra khủng hoảng tâm lí nhiều hơn và chỉ để mọi người biết là Hoa Kỳ dưới sự lănh đạo của Tổng thống Trump đă có những thay đổi trong chính sách di dân.
Về danh sách 95 người cần trục xuất mà Hoa Kỳ mới đưa cho Việt Nam, luật sư Duyên cho biết không thể căn cứ vào đó mà nói là sẽ có hàng ngh́n người Việt sẽ bị trục xuất.
Là một luật sư, ông cho biết: "Nếu tới Mỹ hợp pháp trước ngày 12/7/1995 th́ có bị bắt cũng bị giam vậy thôi, chứ không có việc bị đưa lên máy bay trả về Việt Nam. Bị giam trong nhà tù di trú vài tháng rồi cũng sẽ được thả."
Ông cho biết đến lúc này cũng chưa có thay đổi về luật, bản thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Việt Nam năm 2008 vẫn c̣n giá trị.
Những ai đến Mỹ sau ngày 12/7/1995, nếu bị bắt th́ nên nhờ luật sư lo hồ sơ. Theo luật sư Duyên, v́ ngay trong thỏa thuận đó cũng có những khoản khoan hồng để khỏi bị trục xuất như v́ lí do nhân đạo, gia đ́nh hợp nhất, tư cách tốt trong thời gian được tự do tạm.
C̣n luật sư Nguyễn Quốc Lân từ Quận Cam, California đưa ra nhận định rằng trước sau ǵ Hà Nội cũng nhượng bộ Hoa Kỳ và sẽ nhận những người bị trục xuất, tuy không ào ạt nhưng từ từ.
Cũng theo lời ông: "Trong thỏa thuận năm 2008 không ghi phạm nhân với những tội nào sẽ bị trục xuất. Lệnh trục xuất là quyết định của chánh án di dân và không nhất thiết chỉ có những ai phạm tội như cướp của, giết người mà ngay cả những người với tội bạo hành trong gia đ́nh, hay say rượu lái xe tái phạm nhiều lần cũng có thể bị ṭa ra lệnh trục xuất."
Trong quá khứ Việt Nam đă từng nhận lại những người Việt từ nước ngoài trở về: cuối năm 1975 nhận 1500 người di tản trở về trên con tàu Việt Nam Thương Tín, đầu thập niên 1990 nhận hàng vạn người vượt biển hồi hương từ các trại tị nạn Đông Nam Á.
Ngày nay, số phận của nhiều ngh́n di dân Việt tại Mỹ đang được đem ra thương thảo trong quá tŕnh phát triển quan hệ hai nước, trong lúc có những thay đổi về chính sách di dân của Tổng thống Trump.
Tương lai của họ sẽ ra sao tùy thuộc vào quyết định của Hà Nội trong những ngày tháng tới.