Trở ngại với vòng đàm phán con tin mới nhất giữa Israel-Hamas ở Ai Cập

[trungthuc]

Nỗ lực trong cuộc đàm phán về sự thỏa thuận trao đổi con tin lần thứ hai giữa Israel và Hamas đã gặp phải rào cản lớn vì những sự tính toán về lợi ích và xuất hiện nhiều nhân tố mới.

Giới chức Ai Cập vào ngày 20/12 thông báo bọn khủng bố Hamas đã từ chối đề xuất ngừng bắn một tuần của Israel để đổi lấy thêm 40 con tin gồm chủ yếu là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi. Nỗ lực đàm phán bước đầu rơi vào bế tắc, khi bọn Hamas cùng các đồng bọn của chúng muốn có một sự thỏa thuận đáng giá hơn.

Trước đó, Tel Aviv gửi đề xuất cho bọn Hamas thông qua Qatar, quốc gia đứng ra trung gian đàm phán con tin chủ chốt trong sự thỏa thuận hồi tháng 11 và là nơi mà bọn Hamas đặt văn phòng đại diện. Tuy nhiên, cuộc đàm phán hiện nay đang tập trung ở Ai Cập, nơi tên chóp bu chính trị của bọn Hamas Ismail Haniyeh đến thăm vào ngày 20/12 và thông báo từ chối phương án ngừng bắn do phía Israel đưa ra.

Theo tiết lộ từ giới chức Ai Cập, tên Haniyeh ra yêu sách tương tự như sự thỏa thuận hồi tháng 11, gồm yêu cầu ngừng bắn và tăng viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza. Một giới chức Israel tiết lộ rằng, Hamas lần này đòi hỏi Tel Aviv phải thả thêm "nhiều tù nhân chủ chốt quan trọng hơn lần thỏa thuận trước đó".

Bọn chóp bu Hamas từng tuyên bố chúng chỉ chấp nhận thả thêm con tin nếu phía Israel đồng ý "ngừng bắn lâu dài", song những thông tin được các bên trung gian tiết lộ cho thấy bọn chúng vẫn đang cân nhắc về thỏa thuận ngừng bắn ngắn hạn.

Tuy nhiên, cục diện đàm phán lần này trở nên phức tạp hơn, khi xuất hiện nhân tố mới là nhóm Jihad Hồi giáo Palestine (PIJ), được cho là đồng bọn của Hamas và đã tham gia vào cuộc tấn công thảm sát vào Israel ngày 7/10 cũng như đang còn giam nhiều con tin Israel.

Bọn PIJ đặt ra hai yêu sách phi lý: Chỉ chấp nhận đối thoại nếu Israel ngừng bắn trước, sau đó cân nhắc thả hơn 100 con tin đang có trong tay, đổi lại Israel phải phóng thích toàn bộ số tù nhân Palestine mà họ đang giam, ước tính khoảng 5,000 người.

Bọn Hamas bàn giao một con tin Israel cho Hội Hồng thập tự Quốc tế tại Dải Gaza trong đợt trao đổi ngày 30/11. (Ảnh: Reuters)

Bọn khủng bố Hamas đã nhiều lần tuyên bố chúng không kiểm soát toàn bộ các con tin bị bắt cóc từ Israel và đưa vào Dải Gaza trong cuộc đột kích ngày 7/10.

Khi bọn chúng đến Moscow, Nga vào cuối tháng 10, tên chóp bu của chúng đã thừa nhận với Điện Kremlin chúng cần có thời gian để xác định vị trí của 8 con tin mang hộ chiếu Nga, nhưng cho đến nay mới trả tự do được có ba người vào cuối tháng 11. Lệnh ngừng bắn với Israel đã hết hiệu lực vào ngày 1/12 cũng do bọn Hamas không thể cung cấp thêm cho Israel danh sách con tin theo đúng sự thỏa thuận được gia hạn trước đó.

Giới chức Ai Cập tin rằng nỗ lực đàm phán con tin lần này vẫn chưa sụp đổ hoàn toàn, dù cho bọn Hamas cùng đồng bọn từ chối lời đề xuất ban đầu từ phía Israel. Họ đánh giá cho rằng bọn khủng bố này tại Dải Gaza đang muốn tạo thêm áp lực với chính phủ Israel, nhằm tìm kiếm thêm sự nhượng bộ từ đối phương trên bàn đàm phán.

Một giới chức Israel thừa nhận đại diện hai phe khó tìm được tiếng nói chung trong tương lai gần và mỗi bên vẫn cân nhắc những lựa chọn của riêng mình. Dù vậy, việc các bên chấp nhận đối thoại đã là tín hiệu lạc quan.

"Bọn Hamas đang cố tạo ra áp lực tâm lý và khai thác điểm yếu của Israel", Ilan Lotan, cựu giới chức cơ quan tình báo Shin Bet tại Tel Aviv, đưa ranhận định. "Chúng dường như đang đặt ra những điều kiện mà Israel khó lòng chấp thuận".

Chính bọn Hamas cũng đang chịu áp lực rất lớn từ chiến dịch tấn công trên bộ của Israel ở Gaza. Quân đội Israel đã đẩy mạnh mũi tiến công ở phía Nam dải đất này, với trọng tâm là Khan Younis, thành phố lớn thứ hai trong khu vực. Thủ tướng Benjamin Netanyahu vẫn cho rằng áp lực quân sự là yếu tố cần thiết để buộc bọn Hamas thả thêm con tin, tương tự như lần thỏa thuận hồi tháng trước.

Giới chức Israel nhiều lần khẳng định họ không từ bỏ mục tiêu tối thượng là xóa sổ hoàn toàn bọn khủng bố Hamas cùng các nhóm vũ trang thù địch trên Dải Gaza. Quân đội Israel đang chạy đua với thời gian để khép vòng vây Khan Younis, nơi được cho là "căn cứ địa" trọng yếu của đối thủ và tên chóp bu Hamas Yahya Sinwar đang còn ẩn náu dưới hầm ngầm.

Quân đội Israel đã tuyên bố sẽ quyết truy tìm và hạ tên Sinwar, kẻ được coi là lên kế hoạch đột kích tàn sát hôm 7/10 vừa qua. Họ lo ngại sẽ vuột mất cơ hội bắt tên chóp bu Hamas nếu thỏa thuận ngừng bắn được kéo dài.

"Khi quân đội Israel bao vây Khan Younis, các tên chóp bu Hamas có thể chạy về thành phố Rafah. Khi đó, chúng có thể thực hiện kế hoạch tẩu thoát sang Ai Cập qua hệ thống địa đạo", Jacon Nagel, cựu cố vấn an ninh quốc gia Israel, có nhận định.

Giới chức Israel ước tính còn khoảng 128 con tin bị các nhóm khủng bố giam giữ tại Dải Gaza, trong đó chưa rõ con số cụ thể các con tin còn sống sót. Quân đội Israel giải cứu được một con tin và tìm thấy 8 thi thể trong hơn hai tháng hành quân toàn diện tại Dải Gaza. Ba con tin thiệt mạng ở Gaza City do bi bắn lầm của binh sĩ Israel vào giữa tháng này.

Bọn Hamas đã thả ra 109 người, để đổi lấy việc Israel phóng thích 240 tù nhân Palestine, phần lớn là phụ nữ và trẻ vị thành niên, với nhiều trường hợp bị giam trong nhiều tháng không qua xét xử.

Theo Beth Sanner, cựu phó giám đốc cơ quan an ninh quốc gia Mỹ, hiện là chuyên gia phân tích tình báo cho CNN, bọn Hamas cùng đồng bọn đang có nhiều lợi thế hơn Israel trong cuộc đàm phán này. Chúng sẽ thu được nhiều lợi ích hơn nếu tiếp tục trì hoãn thỏa thuận trao trả các con tin trong thời gian nhất định, vì điều đó sẽ làm tăng thêm sự chỉ trích của cộng đồng quốc tế nhắm vào Israel và khiến cho dư luận ở nước này bị chia rẽ thêm sâu sắc.

"Các cuộc biểu tình đòi chính phủ Israel ưu tiên giải cứu con tin giờ đây diễn ra hàng ngày ở Tel Aviv. Áp lực quốc tế lên chính phủ của ông Netanyahu đang cao nhất từ trước đến nay", bà này đưa ra nhận định.