Vụ án hối lộ rung chuyển ở Simandou

Nghe tin BSG Resources nhượng lại một nửa quyền khai thác mỏ tại Simandou với giá 2,5 tỷ USD, một nhà khai mỏ lão luyện của châu Phi nói rằng Beny Steinmetz “trúng số”. Nhưng ông trùm viễn thông Phi châu Mo Ibrahim tuyên bố thẳng toẹt: “Mấy gã người Giunea ký cái hợp đồng ấy là những thằng ngu hay là bọn tội phạm, hoặc là cả hai ?”
Tòa án Guinea đã bắt đầu quá trình xét xử hai nhân viên của tập đoàn BSG Resources do nhà tỷ phú Israel Beny Steinmetz kiểm soát về tội đưa hối lộ quan chức nhà nước nhằm giành quyền khai thác mỏ sắt khổng lồ tại Guinea. Một số người khác liên quan tới vụ án này hiện cũng đang bị FBI điều tra và phải ra tòa tại Mỹ trong đó có vợ của cố tổng thống đất nước châu Phi này.

Tỷ phú Beny Steinmetz

Trước đó, vào cuối tháng 4/2013 Ibrahima Sory Touré - Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Quan hệ công chúng của Chi nhánh BSGR Guinea - và Issaga Bangoura - một sĩ quan trong lực lượng quân đội Guinea- đã bị bắt giữ. Cuộc bắt giữ nhằm phục vụ quá trình điều tra liên quan đến những hành vi hối lộ, gian lận trong đấu thầu của Chi nhánh BSG Resources tại Guinea trong quá trình giành hợp đồng khai thác mỏ sắt tại dãy núi Simandou.
Mới đây nhất, hôm 14/5 BSG Resources rốt cục đã thừa nhận có mối liên hệ làm ăn kinh doanh với doanh nhân người Pháp Frederic Cilins bị FBI bắt hồi tháng 4/2013 vì bị tội cản trở cuộc điều tra về hành vi hối lộ trong hoạt động kinh doanh của BSG Resources tại Guinea.
FBI đã dùng máy ghi âm bí mật thu lại các cuộc nói chuyện của Cilins với bà Mamadie Touré - góa phụ của cố Tổng thống Guinea Lansana Conté nhiệm kỳ 1984 - 2008.


Trong cuộc trao đổi, Cilins đề nghị bà Mamadie Touré trao cho ông ta hoặc hủy toàn bộ hồ sơ liên quan đến hợp đồng khai thác mỏ sắt mà BSGR đã giành được vào hồi đầu năm 2008, khi Tổng thống Lansana Conté còn đương chức. Đổi lại, bà Mamadie Touré sẽ nhận được khoảng 5 triệu USD, được chuyển qua bất kỳ tài khoản nào mà bà yêu cầu.
Ngay sau cuộc trao đổi, FBI đã bắt giữ Frédéric Cilins tại sân bay Jacksonville. Cảnh sát thu giữ một số phong bì, bên trong có chứa tổng cộng 20.000 USD tiền mặt dự định đưa trước cho bà Mamadie Touré để làm tin.
Việc bắt giữ Ibrahima Sory Touré – em trai của cựu đệ nhất phu nhân Mamadie Touré – và Frédéric Cilins, người môi giới của BSG, đã giúp các nhà điều tra tìm hiểu những bí mật bẩn thỉu của tỷ phú Beny Steinmetz.
Simandou là một dãy núi dài 110km, thuộc vùng Nzérékoré, Đông Nam Guinea. Khu mỏ nằm trên đỉnh núi này có trữ lượng ước tính 26,5 tỷ tấn quặng thép, chuyên gia phân tích ngành khai mỏ Paul Gait tại Sanford C. Bernstein cho biết. “Đây là vỉa quặng giàu triển vọng và có chất lượng tốt nhất trong các khu mỏ chưa khai thác trên toàn thế giới,” Gait nói.


Năm 1997 Rio Tinto được cấp phép thăm dò quặng sắt tại Simandou. Rio Tinto là một tập đoàn đa quốc gia khai mỏ và luyện kim được thành lập năm 1873 do một nhóm các nhà đầu tư quốc tế mua lại khu mỏ Rio Tinto của chính phủ Tây Ban Nha. Rio Tinto dự trù việc khai thác mỏ quặng sắt có thể được tiến hành trước năm 2015 và sử dụng xe tải để vận chuyển quặng ra cảng. Trong kế hoạch, dự án sẽ xây dựng 650 km đường sắt với số vốn đầu tư 1 tỷ USD nối liền khu vực mỏ phía bắc tới vùng biển phía tây của Vịnh Guinea.
Trước cuối năm 2008, toàn bộ quyền khai thác quặng sắt tại thuộc về Rio Tinto. Nhưng chỉ vài tháng trước khi qua đời, với lý do tiến độ triển khai dự án khai thác khu mỏ của Rio Tinto quá chậm, Tổng thống Lansana Conté đã ký giấy tước đi một nửa quyền lợi của người khổng lồ Anh – Áo. Những người này đang hoạt động trên cả 6 lục địa với tổng tài sản lên tới hơn 81 tỷ USD thông qua một hệ thống các công ty con phức tạp.
BSG Resources chính thức nhảy vào Simandou. Tập đoàn này nhận được ơn huệ cuối cùng của nhà độc tài với hơn 24 năm cai trị đất nước bằng lời hứa sẽ đầu tư ngay 165 triệu USD xây dựng một “dự án khai mỏ tổng hợp tầm cỡ thế giới”.

Cựu đệ nhất phu nhân Guinea Mamadie Toure

Tháng 4/2010, ông chủ Beny Steinmetz của BSG Resources thương lượng bán 51% phần của mình trong khu mỏ Simadou cho Vale của Brazil – nhà khai thác quặng sắt lớn nhất thế giới hiện tại – và hình thành công ty liên doanh VBG với sản lượng dự kiến là 2 triệu tấn quặng sắt tinh mỗi năm.
Nhưng điều khiến cho giới khai mỏ phải ngạc nhiên và ghen tị trong thương vụ Simadou là cái giá tái nhượng quyền 2,5 tỷ USD mà Vale trả cho Beny Steinmetz. Mặc dù số tiền mặt đưa trước chỉ là 500 triệu USD. Khi nghe tin này, một nhà khai mỏ lão luyện của châu Phi đã buột miệng với báo giới rằng Beny Steinmetz “trúng số”.
Còn tờ tạp chí Forbes ước lượng ngay rằng tài sản của nhà tỷ phú Israel lục tuần đã tăng thêm 4 tỷ USD. Tuy nhiên, một tỷ phú Phi châu khác, ông trùm viễn thông Mo Ibrahim, tuyên bố thẳng toẹt: “Mấy gã người Giunea ký cái hợp đồng ấy là những thằng ngu hay là bọn tội phạm, hoặc là cả hai ?”


Thương vụ mua bán chấn động này đã cho thấy một thực tế, phần lớn những mỏ sắt của Guinea, dưới hình thức mua đi bán lại với giá chênh lệch cực lớn, đã rơi vào tay nhiều tập đoàn khai khoáng của nước ngoài. Nguồn tài nguyên của Guinea đang bị khai thác một cách tối đa, trong khi nguồn tài chính mà Chính phủ Guinea nhận được không đáng là bao.
Sau cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên tại Guinea năm 2010, chính quyền của tân Tổng thống Alpha Condé bắt đầu soi lại một số giấy phép nhượng quyền khai thác mỏ được ký dưới thời Lansana Conté, trong đó khu mỏ Simadou rơi vào tầm ngắm đặc biệt. Những cuộc điều tra với sự trợ giúp của tỷ phú George Soros đã lôi ra trước ánh sáng nhiều uẩn khúc liên quan tới thương vụ Simadou của Beny Steinmetz.
Đã có những báo cáo chỉ ra rằng nhiều món quà đắt giá và những khoản tiền mặt được “tặng” cho người thân, bạn bè và thuộc cấp của Lansana Conté cũng như các quan chức chính quyền quân sự độc tài tồn tại một năm sau khi ông Conté chết.


Trong số đó, có một mô hình xe đua bằng vàng khảm kim cương tặng cho một vị bộ trưởng hay một chiếc đồng hồ vàng và 2,5 triệu USD “làm qùa” cho cựu đệ nhất phu nhân Mamadie Toure.
Các nhà điều tra của FBI cho rằng Frederic Cilins đã chi 12 triệu USD tiền “lót tay” trong quá trình vận động để BSG Resources giành được quyền khai thác khu mỏ Simadou.

Dải núi Simandou

Mặc dù BSG Resources tuyên bố chưa từng tiếp cận cựu đệ nhất phu nhân Mamadie Toure về vấn đề nhượng quyền mỏ, nhưng có nhiều chứng cứ cho thấy ngược lại. Chẳng hạn có băng video quay lại cuộc gặp hôm 19/9/2006, trong đó bà Mamadie Toure đi cùng với FrederiCilins đã gặp Asher Avidan, Giám đốc kinh doanh của BSG Resources tại Guinea.
Bà Toure cũng từng xác nhận đã thay mặt cho công ty Matinda nhận 2,4 triệu USD trả cho “hợp đồng cộng tác” năm 2005 ký với Pentler Holdings Ltd, mà công ty này lại là công ty con của Mossack Fonseca & Co. đang nắm giữ 17.65% vốn của chi nhánh BSG Resources tại Guinea.


Đáng chú ý là có một hợp đồng ký ngày 27/2/2008 do Asher Avidan thay mặt Chi nhánh BSG Resources tại Guinea với bà Touré thay mặt cho Công ty Matinda trong đó ghi BSG Resources sẽ trả 4 triệu USD tiềnhoa hồng để giành quyền khai thác khu mỏ Simadou 1 và 2. Số tiền 4 triệu USD được quy định trả 2 triệu cho bà Toure, 2 triệu cho “những người có thiện chí đóng góp vào việc cấp phép các khu mỏ nói trên”.
Sau khi chồng chết, bà Mamadie Toure qua Mỹ sống tại Jacksonville, Florida. Căn nhà của bà ở đây do bà đứng tên một nửa, nửa kia thuộc về Công ty Matinda and Co. LLC của bà. Thế nhưng người đại diện ban đầu của công ty này là luật sư Adam R. Schiffman. Chuyện không đáng nói nếu cũng chính vị luật sư này là đại diện cho ít nhất 2 công ty khác mà chủ của chúng là Avraham Lev Ran và Frederic Cilins đều có “dây mơ rễ má” với BSG Resources.
Theo các nguồn tin, bà Toure đã đồng ý nhận tội và chấp nhận hợp tác với FBI do đó dẫn tới vụ theo dõi và bắt giữ Frederic Cilins.
Do ảnh hưởng của cuộc điều tra tại Guinea và Mỹ, quyền kiểm soát của BSG Resources đối với Simadou đang lung lay. Chính phủ mới ở Guinea tuyên bố có thể sẽ tước giấy phép của Steinmetz . Tại cuộc đàm phán ba bên mới đây giữa BSG Resources, Vale và chính quyền Guinea, chủ tịch BSG Resources bị tuyên bố cấm cửa tới cựu thuộc địa Pháp này còn Vale thông báo tin buồn với đối tác của mình rằng họ sẽ không thanh toán nốt 2 tỷ USD còn lại theo như thỏa thuận trước đây.
Vũ Anh