Trung Quốc luôn luôn là kẻ không bao giờ đội trời chung cùng Mỹ, bởi hai luồng tư duy khác biệt. Trong các đời Tổng thống Mỹ, Trung Quốc luôn muốn thử thách họ. Nhưng có lẽ đây là thời điểm thích hợp nhất để họ bắt đầu thực hiện điều này sớm hơn và mạnh tay hơn, chẳng hạn thiết lập một vùng nhận dạng pḥng không ở Biển Đông vào thời điểm này, chuyên gia Harry J. Kazianis cảnh báo trên National Interest ngày 1/2.
Tên lửa pḥng không tầm xa HQ-9 đă được Trung Quốc triển khai trái phép ở đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa
Nghiên cứu gần đây đă ủng hộ cho lập luận trên. Chuyên gia Andrew Erickson của Đại học hải chiến Mỹ mới đây đă chỉ ra rằng Trung Quốc đă tiến hành 44 lần ngăn chặn và cuối cùng dẫn đến vụ EP-3 năm 2001, chỉ 77 ngày sau khi tổng thống George W.Bush bước chân vào Nhà Trắng. Cuộc khủng hoảng này, theo ông Erickson, chỉ để “có ư thử thách những ư đồ của ông Bush và thuyết phục ông t́m đến cách tiếp cận ḥa giải hơn với Trung Quốc”.
Tổng thống Obama cũng bị Trung Quốc thách thức chỉ 44 ngày sau khi ông nhậm chức, sự cố này liên quan đến tàu USS Impeccable. Theo ông Erickson, động thái này là một phần của những nỗ lực của Trung Quốc nhằm thử khí phách của ông Obama và xem liệu ông có thể bị tác động để giảm bớt các hoạt động giám sát và trinh sát hợp pháp của Mỹ trong vùng biển và không phận quốc tế hay không”.
Ông Kazianis đặt câu hỏi vậy Trung Quốc sẽ làm ǵ với ông Donald Trump? Hăy bớt tập trung vào những điều Trung Quốc sẽ làm mà thay vào đó là khi nào Trung Quốc sẽ hành động. Có thể sẽ rất sớm thôi, ngay thời điểm bây giờ chẳng hạn.
Hiện nay Mỹ đang bị sao nhăng bởi các vấn đề trong nước, cánh cửa đang rộng mở với nhiều nước như Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên để tự do thực hiện các bước đi của ḿnh. Theo nguồn thông tin mật, Lầu Năm Góc đang thật sự lo sợ Trung Quốc có thể tung ra một đ̣n chớp nhoáng nào đó.
Từ góc nh́n của Trung Quốc th́ không có thời điểm nào phù hợp hơn để thử thách chính quyền ông Trump. Thực tế theo ông Kazianis, trong một vài năm tới không có thời điểm nào đẹp hơn để chơi khăm Mỹ ở một trong những khu vực chiến lược mà Bắc Kinh coi là “lợi ích cốt lơi” và giành được nhiều ưu thế hơn Mỹ như Biển Đông hiện nay.
Trung Quốc xây dựng cụm tác chiến tàu sân bay theo mô h́nh Mỹ
Hăy xem xét nền chính trị nước Mỹ hiện nay, thật là một mớ hỗn độn. Chính quyền mới hiện nay đang phải liên tục giải quyết các cuộc khủng hoảng nhỏ. Dù cho đó là cuộc tranh luận không cần thiết về số lượng người đón xem buổi lệ nhậm chức, những thông tin nóng hổi gần như hàng giờ về các ḍng tweet mới nhất của ông Trump trên trang Twitter, và bây giờ là thách thức mới với hành động của ông Trump đối với người nhập cư, chính sách đối ngoại không phải là trọng tâm ở Mỹ trong những ngày này.
Và theo chuyên gia Kazianis, mọi việc thậm chí c̣n trở nên tồi tệ hơn. Thậm chí c̣n không có đủ nhân viên trong các cơ quan quan trọng của liên bang để đối phó với cuộc khủng hoảng. Cộng với thực tế rằng nhiều vị trí quan trọng nhất trong các bộ máy công lực của Mỹ c̣n đang bỏ trống, cùng với việc Hội đồng An ninh quốc gia vừa mất đi hai trong số những thành viên cốt cán nhất là chủ tịch hội đồng tham mưu trưởng liên quân và giám đốc cơ quan t́nh báo quốc gia, đây là khoảng trống quá rơ ràng và chín muồi để tận dụng.
Do đó, nếu Trung Quốc quyết định hành động mau lẹ và đặc biệt là trên Biển Đông, liệu Trung Quốc sẽ làm ǵ? Có thể Trung Quốc sẽ ra tay một cách táo bạo nhằm củng cố các tuyên bố chủ quyền phi pháp của ḿnh ở đây, và quan trọng nhất là sẽ không dễ để trả đũa lại nước này, ông Kazianis nhận định.
Đá Subi đă bị Trung Quốc bồi lấp trái phép thành đảo nhân tạo với đường băng và các công tŕnh quân sự kiên cố, được so sánh với căn cứ Trân Châu Cảng của Mỹ
Hành động tạo báo nhất mà ông Tập Cận B́nh có thể thực hiện để thử thách chính quyền mới và ngồi xem ông Trump chống đỡ sẽ là tuyên bố vùng nhận dạng pḥng không (ADIZ) trên Biển Đông.
Hiện nay, động thái này có vẻ như là hành động leo thang quá mức và không tương xứng với các hành động khác của Trung Quốc nhằm thử thách ông Bush hay ông Obama trước đây. Tuy nhiên, giờ đây lợi ích ở châu Á đă lớn hơn trước, và những tuyên bố của ông Trump về Biển Đông và Đài Loan có phần táo bạo hơn các chính quyền Mỹ trước đây, Trung Quốc có thể sẽ nhanh chóng quyết định rằng nước này cần phải thử xem liệu thực tế ông Trump sẽ làm được đến đâu. Và không có cách nào tốt hơn là thiết lập ADIZ trên Biển Đông, chuyên gia Kazianis lo ngại.
Vậy Trung Quốc có thể thực hiện điều này bằng cách nào? Năm 2013 Trung Quốc đă thiết lập ADIZ trên Biển Hoa Đông.
Trung Quốc có thể không có khả năng kiểm soát an ninh trên biển nếu Mỹ hay Nhật Bản thực sự quyết định đẩy vấn đề này đi xa, và trên thực tế, đến tận hôm nay, Trung Quốc vẫn chưa thực thi các tuyên bố của ḿnh một cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, bốn năm trước, Trung Quốc thật sự đă có thể thiết lập một khu vực quan trọng trên Biển Hoa Đông chống lại Nhật Bản.
Trên Biển Đông, Trung Quốc có thể không đủ khả năng để thực thi khu nhận diện pḥng phông này trên cả khu vực nằm trong cái gọi là “đường chín đoạn” phi pháp rộng lớn, nhưng Trung Quốc vẫn có thể tạo ra một khu vực răn đe quân sự dựa trên nền tảng hệ thống tên lửa pḥng không tầm xa HQ-9 và các máy bay chiến đấu tiên tiến triển khai trên các ḥn đảo nhân tạo của nước này để thiết lập khu vực răn đe chỉ trong một thời gian ngắn.
Trung Quốc đă triển khai nhiều vũ khí, thiết bị quân sự trên Đá Gạc Ma ở quần đảo Trường Sa
Quân đội Trung Quốc đă triển khai chiến đấu cơ J-11, tên lửa pḥng không HQ-9, chiến đấu cơ J-11B và tên lửa HQ-9 tại đảo Phú Lâm ở quần đảo Hoàng Sa
Vậy chính quyền ông Trump sẽ đáp trả ra sao nếu Trung Quốc thực sự hành động như vậy? Giống như ông Obama từng làm, ông Trump có thể điều các máy bay ném bom tiên tiến đến bay ở khu vực này ngay sau khi Trung Quốc tuyên bố thiết lập. Ông Trump cũng có thể yêu cầu biện pháp đáp trả hải quân, thực hiện các hoạt động tự do hàng hải để tuyên bố rơ ràng rằng Mỹ hoàn toàn không chấp nhận các hành vi khiêu khích của Trung Quốc.
Tuy nhiên, nếu thiết lập một vùng ADIZ trên Biển Đông, sẽ không chỉ có Trung Quốc, Mỹ và các đồng minh của Mỹ, những nước có tiếng nói cuối cùng phải nói đến sự thành công hay thất bại. Các hăng hàng không bay qua khu vực này sẽ không mạo hiểm tính mạng các hành khách của ḿnh nếu không tuân thủ lệnh khai báo hoặc bất ngờ có xảy ra vụ bắn hạ trong trường hợp máy bay không được nhận dạng, do đó các hăng hàng không này tất nhiên sẽ gửi các kế hoạch bay đến Trung Quốc, và bỗng dưng hành động này biến khu vực nhận diện pḥng không này trở thành hiện thực.