Khi chạy đua vào chức tổng thống ngài Trump đă có một kế hoạch xây tường thành biên giới giữa Hoa Kỳ và Mexico. Tường thành dài hàng ngàn cây số được ví von là "Vạn Lư Trường Thành" của Trump. Nếu xưa kia người Hoa xây tường thành để chống giặc Hung Nô th́ bức tường của ngài Trump nhằm chặn ḍng di dân bất hợp pháp từ phía Mexico.
Vạn lư trường thành có những thông số sau:
Chiều dài biên giới Mỹ và Mexico là 3200km, tường thành đề xuất là 1600km và tường gai thép là 1600km.
Chiều cao là 10.65m tới 27.4m
Tường thành cần tới 10 triệu m3 bê tông.
Sẽ có ít nhất 40.000 công nhân xây dựng.
Thời gian hoàn thành là 4 năm.
Chi phí có thể lên tới 25 tỷ USD.
Duy tŕ và thuê 21.000 nhân viên tuần tra biên giới cũng sẽ tiêu tốn thêm 2,1 tỷ USD mỗi năm.
Trước khi ông Trump thắng cử tổng thống Mỹ, một nhà báo chiến trường người Mỹ JOHN RICHARDSON đă có một chuyến đi tới biên giới t́m hiểu. Sau đây là bản dịch:
Xây bức tường biên giới kiên cố giữa Mỹ và Mexico là đề nghị thực hiện trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng của ứng cử viên đảng Cộng Ḥa, tỷ phú Donald Trump.
Trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng, ứng cử viên đảng Cộng Ḥa, tỷ phú Donald Trump, đă đưa ra nhiều chính sách, kế hoạch hành động để thu hút sự ủng hộ của công chúng Mỹ. Trong kế hoạch thắt chặt an ninh và kiểm soát người nhập cư bất hợp pháp từ Mexico, ông đề nghị xây một bức tường biên giới kiên cố dọc theo ranh phận hai nước.
Kế hoạch của ông Donal Trump rất có lư. Chúng ta phải xây bức tường dọc biên giới. Tôi nói với tư cách một nhà báo tự do cổ điển từng nhận giải thưởng của tổ chức Planned Parenthood và tổ chức Sidney Hillman Foundation. Như nhiều người khác, ban đầu tôi thấy kế hoạch của ông ta thật kinh tởm. Nó đi ngược với giá trị tinh thần của nước Mỹ!
Rồi tôi lái xe đến vùng biên giới. Trong bảy ngày, bảy đêm, tôi rong ruổi trong sa mạc, tṛ chuyện với người dân ở các thị trấn vùng biên giới. Tôi băng qua vùng giới tuyến quốc tế đầy chết chóc giữa hai nước. Suốt chuyến đi, bức tường như một thứ vi-rút gây bệnh ám ảnh tâm trí tôi. Dù chỉ mới là kế hoạch trên giấy, bức tường đă làm tổn hại mối quan hệ giữa các nước đồng minh và những vấn đề cũ chưa được giải quyết ổn thỏa. Phải chăng nó được khơi dậy từ sự toàn cầu hoá? Mậu dịch tự do? Chủ nghĩa tư bản? Sự phân biệt chủng tộc? Thuốc ngủ được kê đơn? Hay kênh tin tức Fox News? Liệu đảng Cộng Hoà sẽ tồn tại được chăng? Tổ chức NATO th́ sao? C̣n hăng tin Breitbart? Các trang blog đang bàn luận điều ǵ? Càng đi xa, tôi thấy mọi thứ càng khó hiểu. Vào ngày thứ bảy của hành tŕnh, khi đang phóng xe với vận tốc 120km/h đến bang Texas, cửa sổ hạ xuống, nữ ca sỹ Pat Benatar đang hát đoạn điệp khúc tuyệt đỉnh của ca khúc Hit Me with Your Best Shot trên radio, tôi chợt hiểu được giá trị thực sự của bức tường biên giới và thấy nó rất tốt cho nước Mỹ.
Tôi khởi hành ở một thị trấn biên giới để tiếp cận người dân một cách ngẫu nhiên nhằm thu thập những ư kiến khách quan nhất có thể, đặc biệt là trong giai đoạn nhạy cảm giữa các đảng phái này. Người đầu tiên tôi gặp là Mike Pommerenke, một cụ ông đang đi bộ nước rút trên một con đường ở thị trấn Amado (tiểu bang Arizona) cách biên giới với Mexico khoảng 48km. Khi được hỏi, ông liền trả lời như thể đă phải kiềm nén bấy lâu nay: “Tôi nhất trí với việc xây bức tường biên giới. Chính quyền nên ngưng việc kiểm tra bọn nhập cư để xem chúng có phải là tội phạm hay không rồi cuối cùng cũng để chúng đi. Điều đó quá sức nhảm nhí! Bọn chúng vượt biên sang đây th́ đă là tội phạm rồi. Tôi thấy chẳng có ǵ phải bàn căi nữa hết. Cứ xây tường cao lên, tống khứ lũ chúng nó về quê hết. Tôi ủng hộ Donal Trump tuyệt đối. Nếu ông ta không thắng, tôi dẹp luôn chuyện bầu bán”.
Người phụ nữ tên Kathy Kingsrud đi cùng Mike là d́ ông. Nếu bỏ áo khoác của lực lượng không quân ra, trông bà sẽ giống một giáo viên về hưu. Bà đồng t́nh với cháu ḿnh: “Chúng ta phải dọn sạch đống hổ lốn này ngay. Tôi không thích mấy kẻ đó tự dưng xuất hiện và hưởng thành quả từ hệ thống phúc lợi xă hội mà chúng ta đă khổ công xây dựng”.
Cách thành phố Columbus (tiểu bang New Mexico) khoảng 418km về phía Đông, tôi có cảm giác như vùng biên giới đă quay ngược về thời điểm diễn ra cuộc đột kích của lực lượng cách mạng Mexico do Pancho Villa chỉ huy vào năm 1916. Tại trạm xe lửa cũ, có một người đàn ông đứng ở quầy giao dịch của hội lịch sử địa phương tên Jack, chiếc mũ cao bồi cũ không che được hết mái tóc hoa râm của ông. Pḥng bên cạnh có một chiếc két sắt đầy lỗ đạn do người Mexico gây ra và một mô h́nh phối cảnh của thị trấn cũ nát này. “Tôi có ủng hộ Donald Trump không à? Tất nhiên. Tôi theo phe ông ấy mà. Tôi nghĩ Donald sẽ rất có ích cho đất nước”, Jack nói. “Mấy dăy hàng rào biên giới hiện giờ chỉ là đồ chơi con nít. Biên giới vùng El Paso ở bang Texas chẳng có rào chắn ǵ cả. Tôi chẳng quan tâm lăo Rick Perry, cựu thống đốc bang Texas, nói ǵ, chỉ biết chính lăo đă cho phép chuyện đó. Mấy tay chính trị gia đều “cá mè một lứa” hết, kể cả Ted Cruz. Đường biên giới luôn có “lỗ hổng” mà ai cũng có thể qua lại dễ dàng”, Jack nhận định. Ông bổ sung thêm: Phải chấm dứt chuyện bắt bọn vượt biên rồi lại thả. Chúng phải được trả về nước ngay. Các thành phố biên giới cần ngừng làm trái pháp luật, cắt trợ cấp y tế, giáo dục và lương thực cho đám nhập cư trái phép. “Phải cắt sạch trợ cấp cho bọn người ấy. Không phải dân Mỹ th́ không được nhận phúc lợi của người Mỹ”, Jack kết luận. Những trường hợp vừa rồi đều là dân da trắng có tuổi. Những người đă sinh sống ở vùng này lâu đời hơn sẽ nghĩ ǵ? C̣n dân da nâu th́ sao?
Tôi lái xe đến Nogales (tiểu bang Arizona), thị trấn nhỏ thanh b́nh trải dài theo những ngọn đồi hoang vắng gần biên giới. Đường dẫn đến một dăy hàng rào cao khoảng 5,5m và một cái cổng gợi nhớ thời hoàng kim của kiến trúc Xô Viết ở châu Phi. Dăy hàng rào nhấp nhô theo sườn đồi trông như một bức tranh do nhà văn Dr. Seuss vẽ trong trường hợp ông là một lăo già sầu thảm bệnh tật v́ bị Stalin hành hạ từ thuở bé. Hăy làm quen với Chris Jimenez, một người đă sống ở Mỹ cả đời: sinh ra ở Mỹ, c̣n trẻ, luộm thuộm và phóng khoáng, chắc chắn ủng hộ Bernie Sanders. Cậu ta nghĩ ǵ về những người vượt biên?
“Họ cướp hết việc làm của chúng tôi”, cậu nói.
Chẳng phải dân nhập cư chỉ làm những công việc thấp kém mà người Mỹ không thèm làm sao?
“Ở Nogales, chúng tôi sản xuất nông sản. Dân Mễ mang trái cây hoặc rau củ từ bên kia biên giới sang và đóng gói trên đất Mỹ. Nhiều người Mễ có visa nhập cảnh nhưng không được phép làm việc. Những xưởng đóng gói nông sản thích thuê mấy người này v́ chỉ cần trả khoảng 4 đô-la/giờ, chỉ bằng 50% mức lương của người Mỹ. Nếu chúng tôi đến đó xin việc, mấy tay quản lư sẽ bảo họ không cần thêm nhân công”, Chris giải thích. Chắc chắn là dân ở đây rất tức giận v́ điều đó. “Gần như tất cả mọi người”, anh nói. Nhưng Chris lại là một trường hợp ngoại lệ.
Bên ngoài cửa khẩu có một người đàn ông gốc Latin khoảng hơn 50 tuổi tên Javier Velez. Ông đă sống cả đời ở đây nhưng chỉ mới chính thức thành dân Mỹ được 10 năm. Chắc ông sẽ hiểu được hoàn cảnh của những người không có giấy tờ hợp pháp. Ư kiến của ông về bức tường thế nào?
“Tôi nghĩ nó sẽ có ích. Bạn sẽ phân chia rơ ràng ranh giới giữa Mỹ và Mexico”, Javier nói.
Ông nhận xét về vấn đề việc làm: “Chẳng công bằng ǵ cả. Tôi nghĩ nó không công bằng”.
Ông cũng có vẻ thích Donald Trump: “Tôi không chắc ḿnh có thích Donald không nhưng ông ta nói ra sự thật”.
Đó là suy nghĩ chung của những người dân sống dọc theo đường biên giới Mỹ – Mexico. Trong khi dân Bắc Mỹ da trắng thường tỏ ra cảm thông và thương xót cho hoàn cảnh của những người vượt biên th́ 70% dân Mỹ gốc Latin lại muốn chính quyền xử lư mạnh tay hơn, cả những người thậm chí c̣n không nói được tiếng Anh. Arturo Vargas, một công dân Mỹ 50 tuổi, bối rối khi nghe thứ tiếng Tây Ban Nha thảm hại của tôi. Cuối cùng, ông cũng hiểu được điều tôi đề cập và đáp: “Sí, la barda” (À! Bức tường).
Tôi hỏi: “Qué piensa usted?” (Ông nghĩ ǵ về nó?).
Sau một thoáng đăm chiêu, Arturo cho rằng ư tưởng xây bức tường biên giới có phần phân biệt chủng tộc và ông hoàn toàn hiểu điều đó. Nhưng vấn đề thực sự là chính phủ phải chấm dứt t́nh trạng nhập cư trái phép. Ông tỏ ra rất bức xúc và xổ ra một tràng tiếng Tây Ban Nha. Đại ư là: “Bọn vượt biên chết tiệt. Lập lại trật tự biên giới đi”.
Bức tường như thế nào mới có thể làm dịu t́nh trạng bất ổn ở vùng biên giới? Javier Velez nói rằng dăy hàng rào ở Nogales hiện nay tiêu tốn 4,21 triệu đô-la mỗi dặm và rất dễ leo qua. Nó được làm bằng những ống kim loại cao khoảng 5,5m nên người ta có thể bám vào mấy cái ống rồi trèo qua. Một cách khác là đào hầm bên dưới phần móng hàng rào làm từ xi măng dày khoảng 1,5m. Lực lượng biên pḥng đă khám phá khoảng 50 đường hầm, vài cái trong số đó có đường giao thông và ray đường sắt. Ở thành phố Tijuana (Mexico), người ta đi qua một hệ thống cống thoát nước chằng chịt để đến Mỹ.
Suốt hàng chục năm qua, việc triển khai hệ thống hàng rào biên giới cũng gặp nhiều khó khăn. Dự án khởi công từ năm 1990 với khoảng 22,5km hàng rào xây dọc theo bờ biển ở California. Nó giúp giảm t́nh trạng vượt biên ở California nhưng lại đẩy lượng người nhập cư tại khu vực hiểm trở ở bang Arizona tăng vọt đến 600%, làm dấy lên báo động về số người vượt biên tử vong. Cựu tổng thống George W. Bush từng hứa hẹn xây dựng khoảng 1126,5km hàng rào hai lớp siêu cấp trong Đạo luật Hàng rào An ninh năm 2006, bỏ qua hàng loạt đạo luật về nước sạch, không khí sạch, bảo tồn lịch sử quốc gia, động vật có nguy cơ tuyệt chủng, chính sách môi trường quốc gia, quản lư vùng bờ biển và hiệp ước chim di trú. Điều này cho người dân cảm giác rằng ai vượt biên cũng sẽ phải đối mặt với một rào cản pháp lư. Thế nhưng đến khi măn nhiệm, ông Bush chỉ xây được khoảng 51,5km hàng rào, phần lớn ở hạt Yuma (bang Arizona). Dân Mexico vẫn vượt qua dăy hàng rào siêu cấp đó để t́m việc ở Mỹ và t́nh trạng này vẫn c̣n tiếp diễn.
Hiện nay, nhiều người thậm chí cho rằng chỉ việc tưởng tượng h́nh dạng của bức tường th́ cũng không thể chấp nhận được. Khi một tập đoàn kiến trúc kêu gọi tổ chức cuộc thi thiết kế bức tường, người dân liền phản đối với lư do chỉ bản phác thảo thiết kế thôi cũng đă đủ biến khu vực xung quanh bức tường thành đại diện cho nạn diệt chủng của quân phát xít khi xưa. Một người dân phát biểu: “Tổ chức thi thiết kế bức tường chẳng khác ǵ họ đang cố thiết kế một cái máy chém giữa thời cách mạng Pháp. Chúng ta không thể tiếp tay cho kế hoạch ngu xuẩn này”. Nữ giám sát thi công nhà cao tầng đầu tiên ở New York Barbara Res, người xây ṭa nhà Trump Tower, từ chối phân tích thêm về kế hoạch của ông tỷ phú. “Toàn bộ kế hoạch là một tṛ hề. Ông ta biết nó rất phi lư, bất khả thi nhưng vẫn khoác lác”, bà nói.
Đó là cách làm ăn của Donald. Dù trong tay chẳng có miếng thịt ḅ nào nhưng ông ta vẫn chào mời mọi người mua hàng bằng âm thanh x́ xèo như đang nướng thịt ḅ trên bếp. Donald nhập thịt ḅ từ các đầu mối cung cấp, rồi cứ thế dán thương hiệu Trump Steaks của ḿnh lên. Khi đang xây toà nhà Trump SoHo, ông ta liên tục “chém gió” về sự hoành tráng của ṭa nhà, về việc hàng ngh́n người xếp hàng để mua nhà nhằm tạo cơn sốt giá ảo. Cuối cùng ông ta bị người mua kiện ra toà v́ tội lừa đảo.
Thế nhưng ứng viên tổng thống của đảng Cộng Hoà đă đưa ra khá nhiều thông tin chi tiết cho kế hoạch của ḿnh. Ông sẽ thay dăy hàng rào cũ bằng một bức tường hoành tráng: “Bức tường được làm từ những tấm bê tông cao khoảng 10,6 – 12m và có thể sẽ cao đến hơn 27m. Một bức tường dĩ nhiên sẽ tốt hơn hàng rào v́ nó vững chăi, an toàn và cao hơn”. Ông cho rằng chỉ cần xây khoảng 1.609km tường v́ không cần phải xây ở khu vực núi cao và ven biển. Tuy nhiên, Donald vẫn c̣n mập mờ về thông tin liệu ông có xóa sổ dăy hàng rào hiện có hay không và cả kế hoạch triển khai bức tường ở những vùng xa xôi hiểm trở.
“Những tấm bê tông đang dùng làm hàng rào chắn tiếng ồn trên đường cao tốc chỉ dày vài inch. Nếu bức tường của ông ta chỉ mỏng như thế th́ dân vượt biên chỉ cần dùng thang để leo qua. Họ phải làm một con đường trên đó như kiểu Vạn Lư Trường Thành ở Trung Quốc”, Barbara nhận định.
Trường Thành dài khoảng 20921,5km và cao khoảng 7,6m, đă bảo vệ nhiều triều đại Trung Hoa cổ suốt 500 năm. Đó là nguồn cảm hứng cho kế hoạch vĩ cuồng của người có thể là tổng-thống-tương-lai. Bức tường phải thật hoành tráng và vững chắc để răn đe những kẻ vượt biên trái phép như Donald tuyên bố.
Khi ông Bush triển khai hệ thống hàng rào biên giới vào năm 2007, dân Mexico đă dùng súng và bom xăng tấn công lực lượng biên pḥng. Ở một số khu vực, bọn buôn ma túy và đưa lậu người sang biên giới cho cả chục chiếc xe hơi tông thẳng vào hàng rào để mở lối đi sang Mỹ. Ở những vùng khác, những kẻ buôn lậu ngang nhiên cưa đứt hàng rào kim loại giữa thanh thiên bạch nhật. Theo một số đánh giá, đưa lậu người sang biên giới là ngành kinh doanh phi pháp lớn thứ hai ở Mexico.
Ngài ứng viên tổng thống sẽ phải xây rất nhiều tháp canh trên bức tường biên giới của ḿnh.
Từ El Paso, tôi lái xe về hướng Đông, đi qua con lộ nằm dưới những cây cầu trên cao ở cửa khẩu, chạy thêm khoảng 16km đường cao tốc bốn làn xe nằm giữa vùng hoang vu không người, chỉ toàn kẽm gai và đường ray xe lửa. Khi đường cao tốc ngoặt sang hướng Bắc, tôi rẽ vào con đường dẫn đến thị trấn chạy ngang qua một dăy cửa hàng bán khăn choàng cổ và nhà trẻ với những cái tên như Los Tres Mosqueteros. Những thị trấn trong vùng này có tên Socorro, San Elizario, Tornillo. Dường như màu xanh ngọc và đỏ của lớp sơn ngoại thất trên những ngôi nhà phía bên kia biên giới và văn hóa Mexico lan sang cả nơi đất Mỹ này. Bên ngoài cửa sổ ở ghế hành khách, dăy hàng rào biên giới chạy dọc theo những hàng cây, nhà cửa và chợt kết thúc ở phía bên kia rừng cây hồ đào nhỏ. Ở nơi cách El Paso khoảng 63km, thứ duy nhất ngăn cách Mexico và Mỹ là một mương dẫn nước. Một quư ông lớn tuổi tên Marty Martinez xuất hiện. Ông đă sống gần trọn đời trong một căn nhà gỗ nhỏ ở khu vực dân cư này. “Tôi đă thu được rất nhiều cần sa ở ngay đằng kia. Có ba người chở theo nhiều túi hàng và tôi nghĩ có một chuyến hàng đang đi vào Mỹ”, ông nói.
Marty đă làm ǵ? “Gọi lực lượng biên pḥng”, ông đáp.
Nếu bọn buôn ma túy quay lại trả thù th́ sao? “Thách chúng có gan trời! Tôi sẽ tẩn cho chúng một trận ra tṛ”, ông nói.
Marty từng là lính thủy quân lục chiến và từng là nhân viên hải quan. Ông sở hữu một khẩu súng trường và đặt thêm khẩu súng lục tự động dưới gối khi đi ngủ. Ông không có chút bực bội với những ǵ đang diễn ra mà c̣n thấy vui thú. Marty kể rằng suốt nhiều năm qua, những người nhập cư gơ cửa nhà mẹ ông để xin thức ăn và nước uống. Thỉnh thoảng, ông bắt gặp họ ngủ trong xe tải của ḿnh. Mỗi khi ông đốt lửa ngoài sân, họ đến xin sưởi ấm. Những người nhập cư có một điểm tập kết gần cây tuyết tùng ở đằng xa và thường lẩn trốn khi chờ xe đến đón. Mẹ Marty rất tốt bụng và thường cho những người này ăn. C̣n Marty làm ǵ? “Gọi cảnh sát chứ sao”, ông trả lời.
Marty Martinez đội mũ rộng vành, đứng cạnh mương dẫn nước và tựa người vào một cái cuốc. Ông hướng mắt nh́n về phía những ngọn đồi rồi đến những bóng núi màu xanh ở đằng xa và ngừng lại một chốc, đúng kiểu dân miền Viễn Tây, như thể đang cố ghi nhớ khung cảnh thiên nhiên bao la. “Từ nhiều năm trước, nơi này luôn là một trong những địa bàn hoạt động yêu thích của bọn buôn lậu. Vào thập niên 1930, người ta thường buôn lậu canela. Nó là ǵ trong tiếng Anh nhỉ? À cây quế. Lúc bấy giờ, nó bị cấm ở Mexico. Ông nội tôi cũng có tham gia. Trong thời kỳ cấm rượu ở Mỹ, dân chúng đi buôn lậu rượu mạnh”, Marty nhớ lại.
Ông nói rằng mọi thứ trở nên ổn định hơn từ năm 2015 do chính phủ mở rộng hàng rào biên giới và tăng cường lực lượng biên pḥng. Dù vậy, những băng nhóm buôn ma túy vẫn trữ “hàng” trong các nhà kho nằm ngay bên kia cánh đồng. Có khi Marty nghe tiếng súng tự động AK-47 mà cũng có thể là AR-15 vang lên trong đêm. Bọn chúng thường vứt xác chết xuống hẻm núi gần đó. Marty Martinez chẳng lo ngại những b́nh luận gây hiềm khích về người Mexico của Donald Trump: “Chính phủ Mexico không đời nào để dân của họ đến những khu vực biên giới và thích sống ở đâu th́ sống. Có lẽ dân bên đó c̣n phân biệt chủng tộc kinh khủng hơn chúng ta nữa”. Ông cũng ủng hộ kế hoạch xây dựng bức tường biên giới của Donald Trump và đặt cho nó một cái tên tŕu mến: Tấm màn bánh ngô Tortilla. “Hăy dựng bức tường cao 15m như Donald tuyên bố. Xây càng cao càng tốt”, Marty kết luận.
Phải rồi! Xây bức tường biên giới đi! Phải xây nó đi! Mấy hôm trước, một nhóm phóng viên truyền h́nh Mexico bắt gặp bọn buôn lậu đeo ba-lô chứa đầy ma túy vượt qua hàng rào biên giới. Bọn buôn lậu nổi khùng lên v́ hoạt động hàng ngày của chúng bị một đám phóng viên chết tiệt phá đám: “Lũ truyền thông ngu ngốc kia. Ngừng quay ngay nếu chúng mày c̣n muốn sống”. Bây giờ chúng ta cần t́m hiểu sâu hơn vấn đề này. Lái xe thêm khoảng 32km trên con đường nhựa hai làn xe qua một trạm kiểm soát, bạn sẽ đến thị trấn Sasabe (tiểu bang Arizona). Nơi này chỉ có 10 hoặc 20 căn nhà trát vữa màu nâu đất như màu cát sa mạc. Nằm hai bên cửa khẩu biên giới là một hào nước và một con dốc cao, làm nó trông như có một sở cảnh sát nằm giữa đường. Hàng rào biên giới lấn sâu vào vùng sa mạc thêm khoảng 4,8km mỗi hướng. Lính canh cho biết khu vực này đă ổn định rồi. Một chiếc trực thăng của lực lượng biên pḥng bay từ dăy núi Baboquivari ngang qua chỗ chúng tôi đứng. Ở cửa hàng duy nhất của thị trấn, một phụ nữ tên Deborah Grider, dáng người thẳng thanh lịch, đứng ở quầy thâu ngân.Cô là thế hệ cư dân thứ tư ở thị trấn Sasaban và khá đề pḥng người lạ mặt. “Nếu khách hàng đến, tôi chỉ việc lấy tiền. Không cần hỏi họ ǵ hết”, Deborah nói.
Vùng này có nguy hiểm không? “Anh có thấy nguy hiểm không?”, cô hỏi ngược lại.
Deborah nghĩ ǵ về bức tường của Donald Trump? “Tôi chẳng biết nó là ǵ nữa. Mà chính xác là lăo ta muốn ǵ?”, cô nói.
Deborah nói cô chưa bao giờ gặp một vấn đề nào cả. Cũng có nhiều người đến đây xin nước uống. Họ bị bỏ rơi trong sa mạc và nh́n thấy ánh đèn duy nhất trong cả vùng rộng lớn. Thỉnh thoảng, có người đă không ăn ǵ suốt bốn, năm ngày. Họ nghĩ ḿnh chỉ c̣n cách thành phố Phoenix khoảng 4,8km, nghe lời dụ dỗ của bọn tổ chức vượt biên. Đến nước đó rồi, họ sẵn sàng buông xuôi tất cả. Deborah phải gọi lực lượng biên pḥng, gọi cho gia đ́nh của những người nhập cư để báo tin và cho họ ăn. Cô hất mặt về phía chiếc hũ đựng tiền típ đặt trên quầy. Cô dành dụm tiền v́ một mục đích nào đó. Trên thành hũ có gắn một huy hiệu với ḍng chữ: NO MAS MUERTES. (Ai mà biết ḍng chữ tiếng Tây Ban Nha đó có nghĩa ǵ!).
Deborah không phải người duy nhất làm như vậy. Ít nhất một nửa số người dân sống dọc đường biên giới đồng cảm với hoàn cảnh của những người vượt biên. Vài người trong số họ có tư tưởng phóng khoáng bẩm sinh. “Tôi nghĩ rằng đảng Cộng Ḥa luôn bày ra những chuyện điên rồ v́ phần lớn người dân hưởng lợi từ những chính sách của đảng Dân Chủ”, nữ phục vụ bàn trong nhà hàng cao cấp ở El Paso tên Milan Plecas nhận xét. Song ngay cả những người ủng hộ kế hoạch xây bức tường biên giới cũng đồng cảm với người nhập cư. Kathy Kingsrub chia sẻ vào ngày tôi gặp bà tập môn đi bộ nước rút ở Amado: “Tôi ủng việc xây bức tường biên giới nhưng tôi cũng thương cảm cho những người nhập cư trái phép đang sống ở Mỹ”. Việc Kathy không đồng t́nh với chính sách trục xuất người nhập cư hàng loạt đă gần như biến bà thành người ủng hộ đảng Dân Chủ. Bà lặp đi lặp lại những cụm từ như “Những người lao động chăm chỉ để có một cuộc sống tốt đẹp hơn” hay “đang cố thoát ra khỏi một t́nh cảnh tồi tệ”.
C̣n ở Nogales, Chris Jimenez không chỉ dừng lại ở chuyện trách móc người Mexico cướp mất công việc của người Mỹ và làm giảm mức tiền lương. Anh kể rằng ḿnh đă làm việc ở một nhà mai táng địa phương khi không t́m được việc ở xưởng đóng gói rau quả. Một trong những công việc của Chris ở nhà mai táng là thu gom xác những người nhập cư chết trong sa mạc và anh đă nhặt được khoảng 25 cái xác. Khi đó, tôi chợt nghĩ: “Trời ơi! Những người tội nghiệp này đă cố gắng vượt biên để t́m một cuộc sống mới. Họ đă liều đánh đổi mạng sống và tất cả những ǵ họ có”, Chris tâm sự. Cả Marty Martinez cũng ủng hộ việc tái định cư cho người vượt biên. Ông nói: “Chúng ta đă hất cẳng nhiều thành viên chính phủ ở nước họ”.
Tinh thần chia sẻ này đă ăn sâu vào văn hóa của những cộng đồng vùng biên giới và khát khao với việc xây dựng tường rào dọc biên giới cũng mạnh mẽ như vậy. Có nhiều nhóm hoạt động xă hội giúp đỡ người nhập cư như Border Patrol Victims Network. Tuần này, tờ báo lớn nhất ở thành phố Tucson (bang Arizona) viết về chủ đề biên giới và những kẻ chống đối. Số báo này đầy những bài viết có nội dung như “những loài chó hoang vùng biên giới bạn đang nuôi sẽ cắn chết trẻ con ngay trong căn nhà của bạn”. Cựu thị trưởng thành phố Laredo (bang Texas) cho rằng bức tường sẽ giết chết thành phố này khi cấm cửa những người Mexico, lực lượng đóng góp 40% nền kinh tế địa phương. Sinh viên trường Đại học Brownsville ở Texas phản đối việc dựng một hàng rào chắn ngang chia đôi khuôn viên trường đại học của họ và trưng biểu ngữ: “Chúng tôi sẽ phải đóng sập cửa trước mặt người Mexico và xây tường chắn sao?”. Đến cả thượng nghị sỹ Ted Cruz, một ứng viên tổng thống khác của đảng Cộng Ḥa, cũng kêu gọi người dân giúp nuôi trẻ em nhập cư v́ “những hành động nhân ái làm nên giá trị tinh thần của nước Mỹ”. Quan niệm về một nước Mỹ thân thiện hơn đă trở thành một phần câu chuyện về miền Viễn Tây và người dân ở đây sẵn sàng đấu tranh v́ điều đó.
Vấn đề có thể không nằm ở những thành phố biên giới nhạy cảm mà chính là ở công dân của những thành phố ấy. Chúng ta có thể sẽ phải cấm cửa người dân ở đó luôn một thể.
Càng đi xa hơn, mọi thứ càng trở nên phức tạp hơn và nơi này luôn có một sự thôi thúc mạnh mẽ phải loại bỏ những kẻ không phù hợp ra khỏi xă hội. Jeanine Whittaker, người đang đứng nghỉ ở trên đường cao tốc cách thị trấn Palomas của người Mexico khoảng 40km, là một ví dụ điển h́nh.Cô đi nhặt vỏ lon để kiếm tiền trả chi phí xăng dầu. Cô đă phải bỏ công việc ở siêu thị Walmart v́ chứng thoát vị đĩa đệm cột sống. Jeanine sinh ra ở Michigan, sau đó chuyển đến thành phố Socorro ở bang New Mexico và đă sống ở Palomas được 10 năm. Gương mặt hiền lành của cô có vài nếp nhăn và không phải là người ủng hộ Donald Trump. “Ông ta là một thảm họa của nước Mỹ”, Jeanine nhận xét. Cô thương cảm cho những người nhập cư, mà phần lớn là các gia đ́nh và người lao động t́m việc. Khi đi t́m khoáng chất carnelian và hematite trong một chuyến thu thập mẫu đá ở dăy núi Three Sisters, cô bắt gặp những người nhập cư ở đó và luôn thấy họ cùng với túi đựng quần áo và những đứa trẻ mệt mỏi. Khi họ hỏi xin nước uống, cô liền cho họ nước.
Nhưng bọn buôn lậu ma túy lại là vấn đề lớn của xă hội. Số vụ trộm xe tăng cao. Tŕnh trạng trộm cắp tài sản cũng tương tự, đặc biệt là trên đường cao tốc, và bạn có thể nhận ra được bọn tội phạm v́ chúng thường mang theo súng. Ngay cả học sinh cũng bị kéo vào các hoạt động phi pháp của chúng. Nhiều năm qua, xe buưt của trường học địa phương vẫn đưa các học sinh người Mexico qua lại biên giới an toàn nhưng gần đây, một nam sinh bị phát hiện mang theo một bánh cần sa trong ba lô. “Có lẽ là vào năm trước, có vài trường hợp bọn tội phạm đi lên xe buưt chở học sinh và tài xế sợ đến mức không nói được lời nào, chở chúng thẳng vào thị trấn”, Jeanine kể. Tội nhất là những chủ trang trại dọc biên giới. “Họ sợ chết điếng. Phải có một giải pháp cho chuyện này chứ”, cô nhận xét. Liệu bức tường có phải là giải pháp tốt không? “À, theo tôi, có lẽ nó sẽ có tác dụng”, Jeanine nói.
Trong băi đậu xe của một cửa hàng McDonald ở Nogales, tôi gặp người đàn ông da trắng 64 tuổi tên Bob Howger, người tuyên bố sẽ bầu cho Donald Trump. “Mấy tay chính trị gia chỉ giỏi bốc phét. Tôi phát bệnh v́ mấy chuyện chính trị rồi. Mà hầu hết dân Mỹ cũng thế. Có lẽ cuối cùng đă đến lúc chúng ta không phải chịu đựng những chuyện tào lao như thế nữa”, Bob nhận định.
Dù nói sẽ bầu cho Donald Trump nhưng Bob cũng chẳng ưa cái ư tưởng xây tường. “Đường biên giới phải mở. Tại sao người ta cần hàng rào để giữ họ ở bên trong hay ngoài chứ? Tôi là công dân địa cầu và tôi muốn đi đâu th́ cứ đi thôi. Sao chúng ta cứ để cho chính quyền chỉ bảo ḿnh có thể và không thể làm điều ǵ măi vậy? Hầu hết bọn họ c̣n chẳng biết cách sống cho ra hồn nữa là. Làm ơn tha tôi đi”, ông tỏ ra bức xúc.
Những người này đại diện cho nhóm người Mỹ xấu tính theo chủ nghĩa cá nhân. Họ không có lập trường rơ ràng và luôn tỏ ra nghi ngờ mọi thứ bên ngoài xă hội. Những năm học phổ thông, Bob sống cách khu vực phi quân sự DMZ (Demilitarized Zone) giữa Hàn Quốc và Triều Tiên khoảng 27km và liên tưởng dân vượt biên cũng giống như những người tị nạn tuyệt vọng lao người qua hàng rào dây thép gai. Năm 18 tuổi, ông dẫn một tay hippie người Mexico qua biên giới và lái xe hơi đưa người này đến Los Angeles như một hành động thân thiện. Suốt nhiều năm, Bob thuê một người Guatemala cắt cỏ trong vườn và không bao giờ kiểm tra giấy tờ tùy thân của anh, một hành động có phần khiếm nhă. Thêm một chi tiết nhỏ nữa là chính quyền Mỹ đă lật đổ người lănh đạo có tư tưởng tiến bộ ở quê hương anh làm vườn và đẩy đất nước này vào t́nh trạng tan nát thảm hại.
Sử gia Jack nói: “Ở Mexico, tôi được tự do hơn hơn ở Mỹ. Tôi có thể ra phố, vào quán bar vừa hút thuốc vừa uống bia. Nhưng không thể làm vậy ở đây. Ở Mexico, tôi chẳng cần phải cài dây an toàn khi lái xe. C̣n cảnh sát Mỹ th́ th́nh ĺnh xuất hiện và ghi giấy phạt. Tôi chẳng thích nổi mấy tay cớm. Tôi không thích bị chặn khi c̣n cách biên giới 48km về phía Bắc và luôn thấy bực bội mỗi khi ai đó hỏi quốc tịch của tôi là ǵ”.
Dần dần, một h́nh mẫu mới lạ nổi lên. Những ai không chú ư đến người như Jeanine Whittakers và Bob Howgers sẽ không bao giờ nh́n thấy h́nh mẫu này nhưng Donald Trump lại thấy. Hoặc giả ông cảm nhận được sự rung động của nó truyền đến ḿnh qua đám đông. Đó là một trong những điều biến Donald thành một người có tầm nh́n. Một người lính biên pḥng công tác tại biên giới trong địa phận Nogales bộc bạch: “Tôi là công dân Mỹ. Tôi cần phải nói ư kiến của ḿnh. Đừng bắn nhé nhưng tôi thật sự thích Donald Trump”. Nhưng anh lính này lại không thích bức tường: “Nó chẳng làm nên tṛ trống ǵ đâu. Giải pháp duy nhất là xây hàng loạt trạm kiểm soát cách nhau khoảng 30m kéo dài từ California đến Brownsville. Hăy nghe ư kiến của Marty Martinez: “Ông ta cứ nghĩ ḿnh sẽ xây được bức tường biên giới nhưng nó tốn quá nhiều tiền và kế hoạch xây dựng c̣n phải được Quốc hội thông qua nữa. Đó là chưa kể đến các con sông, những khu vực dành riêng cho người da đỏ, hàng loạt núi đồi và vô số rắn rết”.
Ngày càng nhiều người tinh ư nhận ra rằng bản thân Donald Trump cũng không mấy tin vào sự thành công của bức tường biên giới. “Những phát ngôn của Donald Trump không đúng mà cũng chẳng sai. Chúng không được dùng để đại diện cho những ǵ ông ta tin tưởng”, tờ National Review nhận xét. Tờ Salon th́ cho rằng ngài ứng cử viên tổng thống lừa phỉnh người dân bằng một kế hoạch nhảm nhí ẩn dưới vỏ bọc diễn văn chính trị hợp pháp. Sau khi Donald công khai ủng hộ việc tra tấn tù nhân, một trong những chuyên gia tư vấn chiến lược tranh cử của chính ông đă bác bỏ phát ngôn này v́ lư do chính trị. H́nh mẫu này cũng xuất hiện trong những đề xuất của ứng viên tổng thống này. Chính sách chăm sóc y tế được cho là sẽ vượt trội so với chính sách Obamacare hiện nay. Nhưng đó chỉ là chiêu tṛ “b́nh mới rượu cũ” của đảng thủ cựu với phần lớn nội dung “đạo” từ luật bảo hiểm liên bang. Sự cảm thông với tầng lớp lao động tắt ngóm khi chính sách giảm thuế bất thường được áp dụng cho giới nhà giàu. Với 50% người nhập cư không được ghi nhận ở Mỹ thuộc diện ở quá hạn thị thực cho phép th́ có xây bức tường cao đến đâu cũng không giải quyết được ǵ. Tuy nhiên, những thông tin trên dành cho những kẻ thích “vạch lá t́m sâu, bới lông t́m vết”.
Ngài ứng viên tổng thống của đảng Cộng Ḥa đă vượt qua tất cả những điều tiếng đó và đang chinh phục nước Mỹ. Ông ta làm việc điên cuồng. Trong giai đoạn đầy lo âu ấy, ông đă mở ra một tầm nh́n mới mẻ và táo bạo. Bức tường của Donald Trump cũng mang ư nghĩa như những h́nh ảnh thuần chất Mỹ được cắt từ những bộ phim do Cecil B. DeMille thực hiện như diễn viên Marilyn Monroe đứng trên tấm vỉ sắt, chuyến đi săn cá voi Moby Dick, nam diễn viên Marlon Brando ngồi trên mô-tô. Đó là bản tuyên ngôn xúc tích, một ư tưởng thuần khiết. Và đă lâu lắm rồi nước Mỹ mới có một ư tưởng thuần khiết như vậy.
Tỷ phú Donald Trump đă quyết định làm ǵ sau khi tham khảo ư kiến của những người hiểu rơ vấn đề nhất? Bức tường biên giới sẽ trông như thế nào? Câu trả lời tôi nhận được là: Hăy hỏi Sam Sadler. Sam là lính biên pḥng đă về hưu và ông không ngại nói ra điều những tay quản lư cấp thấp không dám. Không ai hiểu rơ biên giới hơn ông. Tôi gặp Sam khi ông đang ngồi trong ga-ra tại nhà ḿnh ở thành phố Deming (tiểu bang New Mexico). Ông là fan thứ thiệt của đội Philladelphia Eagles, lớn lên ở thành phố biên giới Del Rio (tiểu bang Texas), được vú nuôi người Mexico dạy tiếng Tây Ban Nha từ khi c̣n bé, tự nguyện đăng kư đi lính vào năm 17 tuổi, được gọi nhập ngũ năm 19 tuổi và được đưa thẳng ra “chiến trường” Chula Vista (bang California). Vào thời điểm đó, năm 1987, biên chế lính biên pḥng chưa đến 3.000 người và có hàng trăm người tụ tập ở biên giới để cùng vượt biên tập thể theo kiểu cảm tử. Ở Soccer Field, Lalo’s Crossing và Memo Lance nằm trong hẻm núi Moody Canyon, hàng trăm người đă leo xuống vực, đá lở xung quanh họ và họ trở thành những cái xác nát bét ở đáy vực. Có lần, một ḿnh Sam bắt được 80 người vượt biên. Ông gom họ lại một chỗ rồi gọi xe đến đưa đi trước khi một nhóm vượt biên khác ào tới. Khi chiến dịch Operation Gatekeeper được cựu tổng thống Bill Clinton khởi động vào năm 1994, t́nh h́nh ở Chula Vista dịu xuống và dân vượt biên chuyển địa bàn tới Deming. Có 40 lính biên pḥng kiểm soát khoảng 75,6km biên giới nhưng chẳng có thứ ǵ ngăn nổi những người vượt biên, kể cả dây thép gai. Ở bên đất Mexico, người ta c̣n xây khách sạn cho những người chuẩn bị “xuất cảnh”. Sam được điều động đến Deming và thăng lên chức chỉ huy giám sát. Trong năm 2006, đội của ông bắt được 42.600 người vượt biên. Những sự kiện như thế đă làm cho Sam và nhiều lính biên pḥng đồng t́nh với ư tưởng xây dựng bức tường biên giới. “Tường rào tốt th́ hàng xóm tốt”, ông đáp. Sam Sadler hoàn toàn ủng hộ bức tường.
Nhưng đó không phải bức tường bê tông thực thụ v́ nó không thực tế. “Nếu bức tường cao trăm mét, dân vượt biên sẽ đào hầm ở bên dưới. Nếu nó sâu trăm mét dưới ḷng đất th́ họ đi ṿng. Nếu nó kéo dài hàng trăm dặm th́ họ sẽ đục lỗ chui qua. Tóm lại, dù xây thế nào đi nữa th́ bức tường cũng chẳng có ích lợi ǵ”, Sam phân tích. Ông đă suy nghĩ về vấn đề này suốt nhiều năm qua và đă có câu trả lời. Hiển nhiên là bức tường sẽ có ích ở một số vùng. Những nơi có mật độ giao thông cao và nhiều nhà cửa nằm sát hàng rào biên giới, chúng ta có thể dùng bất kỳ loại rào chắn nào như hàng rào, tường, những tấm thép đục lỗ, rào lưới mắt cáo, ống kim loại h́nh hộp, đường ray tàu hỏa, cọc bê tông. Nhưng nếu dân vượt biên đào hầm qua biên giới th́ chúng ta phải có cách xác định vị trí những đường hầm ấy. Lúc đó, trách nhiệm thuộc về quân đội. Ở những vùng không có hệ thống điện lưới để vận hành camera giám sát hoặc ở nơi không thể xây hàng rào dọc theo bờ sông, chúng ta có thể sử dụng máy bay không người lái, những cảm biến ngầm dưới mặt đất và dữ liệu h́nh ảnh từ vệ tinh. Trường kỳ chiến đấu là mục tiêu của lực lượng biên pḥng nhưng đó không phải là giải pháp hoàn hảo.
Lực lượng biên pḥng cần mạnh tay trấn áp và xử lư theo pháp luật chứ không phải cứ cho những kẻ vượt biên được tại ngoại rồi hy vọng chúng sẽ phải ra ṭa. Họ cần một hệ thống ra-đa tối tân giống loại Bộ Quốc pḥng từng cho phép lực lượng biên pḥng dù để ngăn sự bùng nổi của những loại máy bay siêu nhẹ hoặc ống nḥm giám sát tầm xa có thể cung cấp vị trí địa lư thực tế. Những công nghệ đó có thể giúp thay đổi cục diện an ninh biên giới nhưng quân đội không đời nào chia sẻ chúng. “Nói thẳng ra là họ không nghĩ t́nh h́nh an ninh biên giới nghiêm trọng đến mức họ phải nhúng tay vào”, Sam nói. Dĩ nhiên là Sam nói đúng. Cho đến khi chính trị gia Donald Trump xuất hiện, cả hai phe bảo thủ và tự do đều cho rằng việc thực thi chính sách không khoan nhượng sẽ tốn rất nhiều tiền. Phe tự do muốn ân xá cho người nhập cư, phe bảo thủ lại không muốn tốn tiền dù luôn mồm nói về vấn đề an ninh biên giới. Những điều này khiến một người chính trực như Sam bực bội. Với ông, luật là luật và không thể bẻ cong. Đừng đùa với Sam về chuyện ông chỉ thả những cô nàng Latin quyến rũ v́ bạn sẽ nhận được một cái trừng mắt đe dọa của ông. “Với lính biên pḥng, người phụ nữ quyết rũ duy nhất trên đời là vợ họ”, Sam tuyên bố.
Tuy nhiên, Sam không chỉ nghĩ đến việc thực thi pháp luật một cách nghiêm minh. Có nhiều lần ông chia sẻ rằng điều răn quan trọng nhất của Chúa là yêu thương người khác như chính ḿnh. Ông cảm thấy đau ḷng khi quan sát tổng thể mọi chuyện đang diễn ra. Khi một quốc gia có chính sách phúc lợi xă hội tốt, người dân đang đói ăn ở những nước nghèo sẵn sàng liều mạng vượt biên đến đó. T́nh h́nh an ninh biên giới phụ thuộc vào Mexio, không phải Mỹ. Khi chính phủ Mexico chăm lo cuộc sống tốt cho người dân ở đó, chúng ta chẳng cần xây tường rào nào cả”, Sam phân tích.
Khi Sam nói đến đây, tôi đánh liều hỏi: “Tôi có nên kiểm tra giấy tờ của anh làm vườn người Guatemala không?”.
“Tôi không biết. Anh là một cá nhân độc lập. Tôi không kiểm tra xem người thợ đang sửa xe tải cho tôi có giấy tờ hợp pháp hay không”, ông đáp.
“C̣n chuyện đưa anh chàng hippie qua biên giới?”, tôi hỏi tiếp.
Sam rạch ṛi nói: “Vụ đó là buôn người. Theo điều 8-U.S.C. (Bộ luật Liên bang Hoa Kỳ)– khoản 1324, tội đó nặng lắm”.
“Nhưng tôi chỉ mới 18 tuổi”, tôi chống chế.
“Với một thanh niên 18 tuổi th́ việc không biết luật pháp là không thể tha thứ”, Sam nh́n tôi với chút chán nản.
Qua nhiều đổi thay sau một năm về hưu, Sam Sadler vẫn c̣n nhiều trăn trở về vấn đề biên giới.
Tiếp tục hành tŕnh dọc theo đường biên giới, tôi phóng xe trên đường cao tốc cũ ở Texas, vượt qua Marfa, Alpine, Marathon để đến công viên quốc gia Big Bend, nơi dăy núi West Texas gặp dăy Rio Grande. Không cảnh quan nơi nào ở Mỹ hoang vu hùng vĩ hơn nơi đây. Không gian bao la gợi lên sự trường tồn và vẻ đẹp không lời nào tả hết. Ở bên đất Mexico, một hẻm núi đá uy nghi màu cam cao khoảng 457m và dài hàng chục cây số trông thật vĩ đại và hiểm trở. Ḍng sông trong hẻm núi đă chảy suốt hàng triệu năm để tạo ra vực sâu như vậy.
Ở đáy vực, dăy Rio Grande như một dải đá dài khoảng 3m. Qua thêm một tảng đá, Rio Grande tiến vào đất Mexico. Tôi đi thuyền xuôi theo ḍng sông chảy qua hẻm núi Santa Elena, rồi dựng lều trên một dải đất rộng, bao bọc hai bên là vách đá cao khoảng 457m. Khi đêm xuống, ngước mắt nh́n lên, bạn sẽ thấy một bầu trời sao. Big Bend cũng là một khu bảo tồn bầu trời đêm, một trong rất ít nơi trên thế giới mà từ đó có thể nh́n thấy được những ngôi sao thời xa xưa. Xây một bức tường men theo hẻm núi sẽ trở thành một tṛ cười cho cả vũ trụ, một cú tát thẳng vào mặt của tạo hóa. Nếu chính phủ vẫn cố gắng xây tường ở chỗ này, những người ủng hộ kế hoạch này có thể là những người đầu tiên phá nát nó. Sẽ không bao giờ có tường rào nào ở đây cả.
Và chúng ta chỉ c̣n một giải pháp khả dĩ: Lấp Big Bend lại! Cho nổ sập dăy núi Baboquivari! Nhượng lại vùng hoang vắng ở Texas cho Mexico! Chúng ta không thể để ḷng tốt và khát khao ḥa nhập ngăn cản bước tiến của kế hoạch vĩ đại kia được. Hăy xây tường lên! Làm đường ở giữa, dựng tháp canh ở mỗi 90m, tậu những máy ḍ chuyển động xịn nhất, xây pḥng gym để lính canh rèn luyện sức khỏe, dát vàng tất cả mọi thứ! Thật tuyệt khi chúng ta có một dự án hoành tráng, một ước mơ tuyệt diệu để chấm dứt t́nh h́nh rối ren hiện nay! Nói lời tạm biệt đường biên giới và chào mừng bức tường đi nào! Hăy để bọn vượt biên run sợ không dám manh động! Hăy để chúng sợ đến bủn rủn tay chân! Hăy tưởng tượng khi những kẻ tị nạn môi trường đổ đến Mỹ trong 20 hay 30 năm tới, chúng ta sẽ hân hoan ngợi ca Tường Thành – Đấng bảo hộ nước Mỹ bằng những ca khúc hùng tráng và ngồi xem trận chiến cuối cùng của những kẻ ngoại bang. Hit me with your best shot!
Ngài ứng viên tổng thống Donal Trump đă cho chúng ta một cái nh́n chân thật về vùng biên giới. Để bảo vệ biên giới, chúng ta phải phá hủy nó. Hoặc chúng ta phải từ bỏ giấc mơ độc lập mà nước Mỹ từng tuyên bố và liên kết chặt chẽ hơn bao giờ hết với thế giới đầy hiểm nguy ngoài kia.
Chúng ta chẳng có sự lựa chọn nào khác cả!
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
