Thảm cảnh của những công dân Mỹ còn bị giam giữ ở TQ

[trungthuc]

Khi Ngoại trưởng Antony Blinken đến thăm TQ trong tuần này, vấn đề quan trọng nhất đối với hàng chục gia đình Mỹ là số phận của những người thân yêu của họ còn bị cầm tù ở nước này.


Nelson Wells Jr. đã bị cầm tù ở TQ gần 10 năm qua

Nelson Wells Jr. đã bị cầm tù gần một thập kỷ ở TQ

Vào tháng 5 năm 2014, một công dân Mỹ đã từ Nhật Bản đến TQ, nơi anh đang sống cùng vợ và ba con, để tìm cách điều trị vết thương ở đầu trong một vụ tai nạn giao thông. Anh ta bị bắt và bị buộc tội tìm cách buôn lậu ma túy ra khỏi đất nước khi anh ta đang rời TQ từ thành phố Trùng Khánh.

Ông Wells, hiện 50 tuổi, ban đầu đã bị kết án tù chung thân, mà ông không có cơ hội kể lại câu chuyện của mình và có rất ít bằng chứng về vụ phạm pháp của mình, theo gia đình ông cho biết trên trang web của mình. Đến năm 2019, bản án của anh ta được giảm xuống còn thời hạn tù là 22 năm, không tính thời gian trước đây ông này đã thụ án.

Trong những cuộc trò chuyện ngắn qua điện thoại, gia đình anh thoáng thấy sức khỏe ngày càng bịsa sút của ông: huyết áp cao, sụt cân nghiêm trọng, các vấn đề về sức khỏe tâm thần và những cơn động kinh mà họ tin rằng có liên quan đến vụ tai nạn giao thông của anh.

Mẹ của Wells, bà Cynthia Wells, 69 tuổi, nói với NBC News trong một cuộc phỏng vấn qua Zoom vào tuần trước từ nhà của gia đình ở Louisiana.

Khi Ngoại trưởng Antony Blinken đến thăm TQ trong tuần này lần thứ hai trong vòng chưa đầy một năm như một phần trong nỗ lực ổn định mối bang giao mong manh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, các gia đình Mỹ như trường hợp của ông Wells có mối quan tâm trước mắt hơn: khi nào, hoặc liệu những người thân yêu của họ bị giam giữ ở TQ có được trở về nhà hay không.

Tình hình của những công dâni Mỹ bị giam giữ ở TQ rất phức tạp do hai nước không có sự thỏa thuận song phương về việc chuyển giao tù nhân.

Gia đình ông Wells có được hi vọng mới khi họ biết về một đạo luật mà TQ cho ban hành ra hồi năm 2018 có quy định về quy trình chuyển tù nhân nước ngoài đến các cơ sở ở nước họ vì lý do y tế, nhân đạo hoặc tùy theo từng trường hợp cụ thể mà không cần thiết phải thông qua một hiệp định song phương.

Cha của ông Wells, Nelson Wells Sr., mô tả luật lệ này là có đầy sự hứa hẹn trong khi người con trai nếu được cho về và vẫn ở trong nhà tù tại Hoa Kỳ, anh ấy sẽ gần gia đình hơn, được tiếp cận các dịch vụ y tế và giáo dục và có lẽ có thể được sớm được mãn hạn tù. Ông Wells Sr. cho biết, tất cả những gì mà gia đình phải làm là thuyết phục chính phủ Mỹ bắt đầu thảo luận về trường hợp của ông này với các giới chức ở TQ.

Hồi đầu tháng trước, ông bà Nelson và Cynthia Wells đã đến Washington để tham dự một loạt cuộc họp với các đại diện Quốc hội của họ, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp và các cơ quan khác, để liệu xem họ có thể làm được điều gì hay không.

"Họ nói, 'Việc này sẽ không có hiệu quả'", ông Wells Sr., 68 tuổi, buồn bả nói.

Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết, "Hoa Kỳ "không có sự ưu tiên nào cao hơn sự an toàn và an ninh của công dân Hoa Kỳ ở nước ngoài". Bộ Ngoại giao chưa xác định rõ liệu ông Wells có bị giam giữ trái pháp luật hay không, nhưng ông này thường xuyên được các viên chức lãnh sự quán Mỹ đến thăm để theo dõi việc điều trị, sức khỏe và sự an toàn của ông, gần đây nhất là vào tháng Giêng năm nay.

Ngoại trưởng Blinken cho biết hôm thứ Sáu rằng, ông đã có nêu ra trường hợp công dân Mỹ bị giam giữ trái phép hoặc bị cấm xuất cảnh trong chuyến đi TQ vào tuần này.

Ông nói với các phóng viên ở Bắc Kinh: "Tổng thống Biden và tôi sẽ không nghỉ ngơi cho đến khi những công dân Mỹ được trở về với gia đình ở Mỹ".

Bộ Tư Pháp nói với NBC News rằng họ có biết về vụ giam giữ của ông Wells nhưng từ chối bình luận về luật pháp ở TQ.

Văn phòng của Thượng nghị sĩ tiểu bang Louisiana Bill Cassidy và John Kennedy cũng như văn phòng của Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, người đại diện cho quận hạt của gia đình ông Wells, đã không trả lời yêu cầu được bình luận.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm thứ Tư cho biết TQ được quản lý bằng pháp quyền, các cơ quan tư pháp của nước này xử lý mọi trường hợp theo luật pháp và rằng "hoàn toàn không có chuyện 'bị giam giữ trái pháp luật'".

Điểm khởi đầu cho sự hợp tác
Peter Humphrey, cựu phóng viên báo chí người Anh, người đã phải ngồi tù hai năm ở TQ sau khi bị kết án về những cáo buộc sai trái về việc thu thập thông tin bất hợp pháp, cho biết dựa trên nghiên cứu của mình, ông ước tính "có khoảng 300 công dân Mỹ đang bị giam giữ hoặc bỏ tù. ở TQ, nhiều người trong số họ vì tội phi báng chông đối chính trị có thể phải chịu mức án nặng hơn nhiều so với ở Hoa Kỳ".

Mặc dù TQ luôn lên tiếng bảo vệ cho hệ thống tư pháp của mình là công bằng và vô tư, ông Humphrey và giới phê bình khác cho rằng, các quyền lợi theo thủ tục tố tụng thường bị vi phạm nặng nề tại các tòa án ở đại lục, do ĐCSTQ cầm quyền chi phối và kiểm soát chặt chẻ.

Trong chuyến thăm Bắc Kinh vào tháng 6 năm ngoái, ông Blinken nói với CBS News rằng Hoa Kỳ và TQ đang tích cực đàm phán về ba công dân Mỹ, đặc biệt là những người mà Washington cho rằng đã bị giam giữ oan ức trái phép trong nhiều năm qua: David Lin, Kai Li và Mark Swidan.

Harrison Li, có người cha là Kai Li, đã bị bỏ tù ở TQ kể từ năm 2016 vì tội gián điệp mà ông này đã phủ nhận, cho biết ông không biết về bất cứ tiến bộ có ý nghĩa nào kể từ chuyến đi TQ lần cuối cùng của ông Blinken và cho rằng, "thách thức lớn nhất mà chúng tôi phải đối mặt với tư cách là các gia đình đang cố gắng bênh vực cho những người thân yêu của mình chỉ là bộ máy quan liêu ở TQ".

Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao từ chối bình luận về những nỗ lực đang diễn ra để đưa ông Li và những công dân Mỹ khác bị coi là bị giam giữ trái phép ở TQ về nước, với lý do tính chất nhạy cảm của các cuộc trò chuyện giữa 2 chính phủ.

Ông James Zimmerman, một luật sư người Mỹ ở Bắc Kinh hơn 25 năm và là người đã cố vấn cho gia đình của ông Wells, cho biết hiện có rất ít sự hợp tác về mặt tư pháp giữa Hoa Kỳ và TQ, nhưng việc chuyển giao các tù nhân như ông Wells là một "lĩnh vực mà Mỹ nên cân nhắc tập trung vào".
Ông nói: "Đây có thể là một cách dễ dàng để khởi động hợp tác về mặt tư pháp giữa hai nước vì rủi ro thấp".

Ông Humphrey, người cũng đang làm việc với gia đình ông Wells, cho biết luật pháp TQ đã được áp dụng thành công trong việc chuyển giao tù nhân từ Pháp về đại lục. Tuy nhiên, ông nói, chính phủ Hoa Kỳ có thể miễn cưỡng sử dụng nó, "vì họ sợ những gì mà phía TQ có thể yêu cầu để trao đổi lại ở phía sau hậu trường".

Ngay cả khi Mỹ và TQ đang vật lộn với một loạt vấn đề khác nhau giữa đôi bên, gia đình Wells và các gia đình Mỹ khác vẫn hy vọng tên của những người thân yêu của họ luôn được nhắc đến trong chuyến đi của Ngoại trưởng Blinken.

"Tôi muốn ông ấy đưa Nelson Wells Jr. trở về nhà", cha của Wells Sr. nói. "Đó là điều tôi rất mong muốn".