Nhiều chuyên gia chính trị và quân sự đă đặt câu hỏi này? Mỹ chịu thua Trung Quốc sau nhiều sự kiện xảy ra gần đây của Bắc Kinh ư? Vấn đề nằm ở đâu?
Sau hàng loạt động thái quân sự hóa ở Trường Sa lẫn Hoàng Sa của Việt Nam do Trung Quốc (TQ) thực hiện.
Hôm qua (27-5) Reuters đưa tin hai tàu chiến Mỹ, gồm tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Higgins và tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường USS Antietam, đă tiến vào khu vực 12 hải lư xung quanh quần đảo Hoàng Sa.
Gần một năm trước, tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Stethem cũng đă đi vào vùng 12 hải lư quanh đảo Tri Tôn ở Hoàng Sa. Các hoạt động này nằm trong nội dung tuần tra “tự do hàng hải” mà Mỹ vẫn thường xuyên thực hiện ở biển Đông nhiều năm qua.
Giới quan sát từ lâu đánh giá hoạt động tuần tra của Mỹ ở biển Đông chỉ mang tính biểu tượng hơn là các biện pháp có thể “ghè chân” TQ. Trong tương quan so sánh mức độ nghiêm trọng mà TQ đang tạo ra một cách phi pháp ở các tiền đồn quân sự đồ sộ giữa biển th́ mức độ can dự của Mỹ thời gian qua là quá yếu ớt.
Tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Higgins. Ảnh: U.S.NAVY
TQ đă quan sát hành động của Mỹ ở biển Đông qua nhiều năm và rút ra nhiều bài học. Đến thời Trump, TQ hiểu rằng Washington không đặt trọng tâm vào biển Đông, chí ít là biển Đông không nằm trong một chiến lược mạch lạc nào. Bắc Kinh xây dựng một lộ tŕnh lấp đầy quyền lực cứng ở biển Đông bằng vũ khí hạng nặng có khả năng đe dọa những hạm đội mạnh nhất của Mỹ trong phạm vi cục bộ. Trung tâm nghiên cứu Rand Corporation, một đơn vị nổi tiếng trong giới nghiên cứu quan hệ quốc tế, khi so sánh tương quan sức mạnh quân sự Mỹ và TQ trong một cuộc chiến giả định, lần đầu tiên đưa ra nhận định không quân TQ đă đạt được ưu thế tương đương với Mỹ trong cuộc xung đột diễn ra gần quốc gia này, bao gồm cả Đài Loan. Sự nguy hiểm của quân đội TQ chắc chắn các quan chức Mỹ đều hiểu rơ.
Vị thế của Mỹ tại khu vực nhiều thập niên qua được đảm bảo không chỉ bởi quân đội của nước này mà c̣n sự hợp tác của các đối tác và đặc biệt của các đồng minh. Nhưng nước Mỹ dưới thời Tổng thống Trump đă không c̣n một hệ thống “trục-nan hoa” hoàn hảo. Mối liên kết với đồng minh ở biển Đông và xung quanh khu vực biển Đông đều trở nên yếu ớt, v́ “đồng minh phải tự ḿnh gánh vác” và Mỹ tấn công kịch liệt mặt trận thương mại. Sự bất lực và phản ứng yếu ớt của Philippines gần đây trước các động thái của TQ như chính tổng thống Philippines thốt lên “chúng ta có thể làm ǵ?” (trước một lực lượng quân đội hùng hậu của TQ có thể tiến vào Manila trong vài phút).
Mỹ không thể đơn phương đối đầu với TQ tại khu vực nhưng nếu vẫn chỉ tuần tra tự do hàng hải và tranh căi qua lại trên truyền thông, chắc chắn TQ sẽ lấn tới. TQ sẽ dè chừng khi dư luận quốc tế đủ ồn ào như phán quyết của Ṭa trọng tài 2016; khi Bắc Kinh cảm thấy Mỹ đặt biển Đông vào trọng tâm chiến lược tại châu Á, được cam kết thực hiện bằng một hệ thống đồng minh và đối tác chặt chẽ trong đó mỗi quốc gia hay tổ chức (như ASEAN) sẽ đóng góp một ưu thế, bao gồm cả kinh tế lẫn quân sự chứ không phải t́nh trạng “không ai là đối thủ” như hiện nay.