Đặng Thái Sơn - một người Việt lớn

[PinaColada]

"Tại sao trước đây chúng ta chưa được nghe về Đặng Thái Sơn? Đặng Thái Sơn quả là một nghệ sĩ piano hoàn hảo với một kỹ thuật và tài năng biểu diễn bậc thầy làm người nghe sửng sốt... Anh chơi liền một mạch, một sự khéo léo tài tình, với một khả năng tưởng chừng vô tận. Sự nhạy cảm, cảm giác tự do và năng lực tinh thần tập trung một cách mãnh liệt là điều mà bất cứ một nghệ sĩ piano chuyên nghiệp nào cũng cần phải có..." - Tờ San Diego Reader (Mỹ) viết, ngày 1-11-2001.

* Chưa bao giờ thôi là người Việt

Trong những cuộc trò chuyện của Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Đặng Thái Sơn với độc giả Việt Nam, không ít người từng hỏi có phải ông đã từ bỏ quốc tịch, không còn là một người Việt nữa? Quả là một nỗi oan, một sự hiểu lầm sâu sắc cho Đặng Thái Sơn, khi mà ông vẫn luôn giữ quốc tịch Việt, luôn nghĩ về Việt Nam, khẳng định mình là một người Việt. Và hơn cả, ông là người đã chơi đàn với một tâm hồn Việt thanh khiết nhất.

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn từng nói: "Chơi piano đánh mạnh rất dễ, nhưng chơi những nốt nhỏ mới khó, không khéo sẽ mất nốt. Những nốt nhỏ gieo vào lòng người nghe những ấn tượng có khi mạnh hơn cả những âm thanh choáng ngợp... Cây đàn piano là của châu Âu, mình là người Á Đông, sức vóc không thể địch lại các bạn châu Âu được. Mình có cách của mình. Người Á Đông sức vóc có hạn, nhưng cảm nhận rất tinh tế, làm những cái tỉ mỉ, tỉa tót thì rất tốt, nhưng làm cái tổng thể, vĩ mô thì hơi yếu".

Sơn vốn là một đứa trẻ thông minh, nhạy cảm và kín đáo từ khi còn nhỏ. Là con của nhà thơ Đặng Đình Hưng và nữ nghệ sĩ dương cầm Thái Thị Liên - một trong những nữ nghệ sĩ dương cầm đầu tiên của Việt Nam tốt nghiệp khoa dương cầm tại Nhạc viện Prague - Tiệp Khắc, cậu bé bắt đầu học piano với mẹ từ năm 4 tuổi. Những năm sơ tán, Sơn thường nghe mẹ chơi đàn dưới ánh đèn dầu những bản nhạc của Chopin. Năm Sơn 12 tuổi (1970), bà Liên trở về từ cuộc thi Chopin (Warszawa - Ba Lan) đã mang theo những đĩa nhạc Chopin hiếm hoi và quý giá. Những bản polonaise bất hủ, những bản prelude, những điệu vũ nhạc marzuka... đã làm tâm hồn nhạy cảm của Đặng Thái Sơn trở nên ngây ngất.

Năm 1974, giáo sư âm nhạc người Nga Isaac Katz đến Việt Nam và trở thành bước ngoặt trong cuộc đời cậu bé Đặng Thái Sơn xa lạ. Trong 6 tháng phụ trách bộ môn âm nhạc cổ điển Tây phương tại Nhạc viện Hà Nội, ông đã phát hiện ra Sơn và góp tiếng nói, đề nghị Nhà nước cho Sơn được sang Nga đào tạo tại Nhạc viện Tchaikovsky. "Sau khi nghe tôi chơi những bài đơn giản của trẻ con, ông ấy đổi luôn chương trình học của tôi thành chương trình đại học. Lúc đó tôi thấy choáng, tôi không hiểu sao ông lại cho mình học như vậy, nhưng bên cạnh đó tôi cũng thấy hăm hở, thích thú. Và sự nghiệp của tôi bắt đầu với bản Concerto số 2 của Rachmaninov" - ông nói.

* Người truyền cảm hứng

Thành công của Đặng Thái Sơn khi đoạt giải thưởng Chopin năm 1980 đã tạo cảm hứng dâng trào cho một thế hệ người Việt Nam quan tâm đến piano và âm nhạc cổ điển. Ông trở thành người trẻ nhất được Thủ tướng Phạm Văn Đồng trao danh hiệu NSND ở độ tuổi 26 (năm 1984). Với những thế hệ nghệ sĩ trẻ tại Việt Nam sau này đạt được những thành công trên trường quốc tế, như: Trang Trịnh hay Lưu Hồng Quang, họ thổ lộ rằng, mình đã bắt đầu với những phím đàn bằng cảm hứng từ người Việt đầu tiên, đồng thời cũng là người châu Á đầu tiên đoạt giải thưởng Chopin danh giá. Kể từ ngày đó, Đặng Thái Sơn đã luôn là một tên tuổi lớn rong ruổi khắp châu Âu, châu Á, kết nối Việt Nam với nghệ thuật cổ điển hàn lâm thế giới.

"Gia đình tôi có nhiều luồng văn hóa khác nhau. Mẹ tôi sinh ở Sài Gòn, học trường Tây nên chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, còn bố lại là người rất truyền thống. Tôi cũng không hiểu tại sao hai ông bà lại lấy nhau, nhưng cuộc sống gia đình có nhiều mâu thuẫn. Năm 1976 là một năm định mệnh, vì khi quyết định cho tôi đi học nước ngoài, bố mẹ tôi đã ly dị. Tôi vẫn còn giữ tờ giấy ly hôn của tòa, trong phần phân chia tài sản ghi rõ cha tôi được cái xe đạp thiếu nhi, mẹ tôi thì được mấy cái xoong nồi…" - NSND Đặng Thái Sơn kể.

Hơn 30 năm trời ông không ở Việt Nam, nhưng ở mỗi nơi ông có mặt, ở đó hai từ Việt Nam và âm nhạc đều được nhắc về. Đặng Thái Sơn từng được mời lưu diễn tại hơn 40 nước, được vinh danh "Giáo sư danh dự" của Học viện Âm nhạc Bydgoczsz, Ba Lan - quê hương của Chopin. Từ năm 1987, ông cũng được phong "Giáo sư danh dự" của Trường đại học âm nhạc Kunitachi tại Tokyo và là người Á Đông đầu tiên được chọn vào Ban giám khảo Concours Chopin năm 2005.

Năm 1999, Đặng Thái Sơn là nghệ sĩ piano duy nhất không phải là người Ba Lan được mời đến dự buổi hòa nhạc nhân kỷ niệm 150 năm ngày mất của Chopin. Tại Gala kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Chopin tháng 3-2010, Đặng Thái Sơn là một trong 3 nghệ sĩ toàn cầu được chọn để biểu diễn (cùng Lý Vân Địch, người Trung Quốc và Garrick Ohlsson, người Mỹ). Ông cũng là chủ đề trong câu chuyện Người được Chopin chọn do hãng sản xuất lừng danh Yahama Music Media Corporation xuất bản năm 2003.

Trong quá trình cống hiến và biểu diễn của mình, Đặng Thái Sơn đã thu âm cùng rất nhiều các dàn nhạc trên thế giới, cộng tác với nhiều hãng thu âm nổi tiếng, như: Deutsche Grammophone, Melodya, Polskie Nagrania, CBS Sony, Analekta, Victor JVC, và Fryderyk Chopin Institute.

Năm 1991, rời nước Nhật, Đặng Thái Sơn định cư tại Montréal và giảng dạy cho sinh viên Khoa âm nhạc Trường đại học Montreal - Canada cho đến tận bây giờ. Ông từng nói, nếu ngày xưa không học đàn, không được mẹ hoạch định tương lai, có thể ông sẽ chọn một nghề nào đó gần gũi với thiên nhiên, nghề nông chẳng hạn. Giả dụ điều đó xảy ra, thì nó cũng thật thích hợp với con người của Đặng Thái Sơn mà ta cảm thấy. Sự hòa đồng ấy, sự giản dị ấy, cách chăm chút yêu thương và chú ý đến từng chi tiết nhỏ của ông - lần này không dành cho con người và âm nhạc nữa - mà dành cho những cái cây, ngọn cỏ.

Hồ Hương Giang
Theo baodongnai.com.vn

thật là may mắn Đặng Thái Sơn không trở thành 1 ông nông dân...