Khánh Ly từ sau khi chồng qua đời đă quyết định trở về nước. Với hai bàn tay trắng ở tuổi đă không c̣n trẻ, danh ca ngậm ngùi kể về quá khứ đă qua. “Đời ḿnh đâu có nhiều thời gian để mà làm lại, buồn hay vui ḿnh cũng phải sống. Chồng mất tôi trở về tay trắng mà thôi”, danh ca Khánh Ly lần đầu chia sẻ về sự mất mát lớn trong cuộc đời của ḿnh.
Giọng ca của nữ ca sĩ Khánh Ly được xem như một trong những “giọng hát kinh điển” của ḍng nhạc Trịnh, được yêu thích trong nhiều thế kỷ. Gần đây, bà trở về Việt Nam để thực hiện một số chương tŕnh ca nhạc mang tính từ thiện, theo như chia sẻ của bà là “hoàn thành tâm nguyện của chồng”.
Danh ca Khánh Ly đă dành thời gian chia sẻ cùng PV những câu chuyện, những trải nghiệm, những hỷ, nộ, ái, ố mà bà đă trải qua trong suốt quảng đời đi hát và luôn gắn bó với âm nhạc của ḿnh.
Về nước để hoàn thành tâm nguyện của chồng
Với cuộc sống với nhiều bước ngoặc, thăng trầm, ngay cả mất mát lớn nhất là người “tri âm tri kỷ” cũng đă mất… Vậy giờ đây, điều ǵ với bà là quan trọng nhất?
- Tôi mong muốn làm nốt những điều ḿnh làm chưa đủ. Từ 40-50 năm trước, khi mới bước vào nghề, tôi luôn muốn làm những công việc xă hội giúp đỡ người khác, ở Việt Nam cũng vậy, ở hải ngoại cũng vậy. Ḿnh đóng góp bằng tiếng hát của ḿnh thôi.
Bây giờ con cái đă ổn định, tôi có nhiều thời gian hơn để làm những chuyện chồng tôi lúc c̣n sống mong muốn, như đi giúp trẻ mồ côi mổ mắt, các seur (ma-sơ) già cả đă về hưu,… Chồng tôi quan niệm ḿnh không cho ai cái ǵ cả, mà thật ra những người đó cho ḿnh, nhất là sự b́nh an trong tâm hồn. Đừng hỏi làm việc thiện để làm ǵ, như vậy thừa lắm, việc ǵ làm được th́ cứ làm thôi!
Chuyện làm từ thiện, tôi cũng không dám xin ai hết, ai có ḷng th́ làm. Số tiền đóng góp tôi đều chuyển đi hết chứ không dám giữ đồng nào, c̣n nếu không th́ tôi lấy tiền túi ra thôi. Mặc dù tiền của ḿnh không nhiều nhưng thôi kệ. “Ḿnh ăn th́ hết người ta ăn th́ c̣n”, tuổi tôi c̣n ăn xài được bao nhiêu nữa, nên thôi cố gắng!
Lần này bà trở về quê hương là muốn hoàn thành tâm nguyện của chồng?
- Đúng, tôi nói thật ḷng, nếu cả 2 không từng nghĩ đến điều đó th́ tôi không về “cố hương” đâu. Tôi không làm được ǵ to lớn nhưng đời sống của tôi chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng trước nhất là đến gia đ́nh, con cái. Dạy dỗ các con sống tử tế, có ḷng nhân hậu, đó là cách ḿnh làm đẹp cho Việt Nam rồi. Tôi có ở Mỹ bao nhiêu năm nữa tôi cũng về.
rước đây khi chồng c̣n sống, việc về hay không về Việt Nam của bà có chút ồn ào và có những tranh căi xoay quanh chuyện cát sê?
Tôi đâu có tranh căi với ai. Tôi không hề nói chuyện tiền bạc với ai bao giờ cả, chồng tôi cũng vậy, không đ̣i giá cao giá thấp gây phiền hà người ta. Chuyện đồn thổi, tôi có biết nhưng không trả lời. Ai hiểu được ḿnh th́ tốt, không hiểu th́ chịu thua chứ ḿnh không nên tranh căi.
Vậy bà có buồn ḷng không?
- Không, đó là cuộc đời, người đời. Đường đời mà bằng phẳng th́ không có chuyện ǵ để nói. Chẳng ai là thần thánh, cứ làm tốt, từ từ mọi người sẽ hiểu ḿnh thôi.
Giờ tôi chỉ muốn hoàn thành ước mơ duy nhất, cũng là ước mơ của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, của chồng tôi, đó là đến gần hơn với người nghèo. Bởi nhiều người đâu có tiền để đi nghe hát. Tôi không tham vọng. Con cái đă ổn định, sống tử tế th́ đó là ơn trời rồi, ḿnh không phải buồn v́ những chuyện khác.
Chồng mất, tôi trở về trắng tay
Hiện tại, bà có cảm thấy cô đơn khi phải một ḿnh trải qua cuộc sống này?
- Không, tôi nghĩ niềm vui là do ḿnh tạo ra. Người ta có thể cho ḿnh tiền nhưng không thể cho ḿnh hạnh phúc nếu ḿnh không tự tạo, chỉ cần thấy đủ là sẽ đủ.
Tôi không yêu cầu các con phải chăm sóc hay chu cấp cho tôi. Tôi quen rồi, tập một ḿnh đi, tập buồn đi, buồn nhiều quá rồi th́ nó thành vui!
Từ bao giờ mà bà có quan điểm như vậy?
- Từ nhỏ đến giờ, tôi mồ côi cha mà. Ở trong gia đ́nh, tôi lại là đứa bị quên lăng bởi mẹ v́ tôi không đúng tính bà, tôi không đẹp, tôi ĺ lợm, thích hát không thích học. Mẹ tôi buồn tôi, tôi cũng vậy, 2 mẹ con không bao giờ hiểu nhau. Cho đến bây giờ, tôi mồ côi cha sớm rồi đến mồ côi mẹ, “mồ côi chồng” nên quen rồi.
Tập sống cô đơn đi, không sao đâu, ít ai chết v́ sự cô đơn lắm! Cô đơn chỉ làm ḿnh rắn rỏi thêm, khiến mọi chuyện dần trở nên nhẹ lại.
Bà đặt nặng vấn đề ǵ trong cuộc sống?
- Chẳng việc ǵ làm tôi bận ḷng. Một đời người vui buồn như vậy là đủ rồi, đủ hành trang để qua đến thế giới bên kia. Đừng đ̣i hỏi nhiều quá, càng đ̣i hỏi th́ càng thất vọng, càng buồn.
Bà cảm thấy giai đoạn nào là sóng gió nhất của cuộc đời ḿnh?
- Cuộc đời người ta có lúc nào mà không sóng gió đâu, sóng rồi lại êm, ḿnh cũng phải vượt qua hết. Đời sống mà, càng nghĩ ḿnh lại càng thấy mệt.
Khi chồng ra đi, bà có cảm thấy bất ngờ và hụt hẫng?
- Cái chết không bất ngờ, nhất là nó xảy ra với người thân của ḿnh. Đời ḿnh đâu có nhiều thời gian để mà làm lại, có buồn vui ḿnh cũng phải sống. Chồng mất tôi trở về tay trắng mà thôi.
Bà và chồng đă gắn bó bao nhiêu năm?
- 40 năm. Những lúc khó khăn, gian nan nhất th́ lại thương nhau nhiều hơn, gắn bó không rời, có lẽ 2 tôi ở được với nhau lâu như vậy là bởi 40 năm qua nhiều thăng trầm, mất mát, thậm chí trắng tay, dành dụm được một ít tiền th́ bị gạt, 3-4 lần như vậy làm chúng tôi thương nhau nhiều hơn, chưa bao giờ căi vả v́ tiền bạc.
Nhiều người cứ nói tôi thế này thế kia là do chồng xúi, tuy nhiên, tôi cũng từng nói mọi người trả lại công đạo cho ông. Chúng tôi cũng làm đủ ăn, đủ làm từ thiện chứ có lường gạt ai đâu. Tôi đi làm, tôi kiếm tiền nuôi con mà cũng không cho th́ thật vô lí. Người ta không mời tôi được th́ quy chụp là do ông quản lí, thật ra là do tôi không thể dứt khoát nói “không”. 40 năm ở với tôi, chồng tôi bị nhiều người ghét là do tôi.
Bà có từng nghĩ, không có chồng th́ ḿnh vẫn sống tốt?
- Cái đó th́ tôi không biết được. Tôi cảm ơn chồng nhiều lắm. Ít ra trong 40 năm, hạnh phúc của tôi không tṛn vo nhưng lại là quăng đời đáng sống. Tôi không may mắn lắm về đường t́nh yêu, tôi không tạo được hạnh phúc cho người đàn ông. Tôi nghĩ ḿnh là người làm ra tiền, đem về cho gia đ́nh th́ ghê gớm lắm nhưng lại không nhận ra người đàn ông đôi khi họ c̣n cần nhiều thứ khác. Ḿnh sai nhưng may mắn là chồng không v́ cái sai mà từ bỏ ḿnh. Đôi khi phải trải qua hết mới ngẫm ra.
Tuy nhiên, trong suy nghĩ của nhiều người h́nh ảnh của Khánh Ly gắn bó với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn hơn với chồng?
- Hai t́nh cảm đó khác nhau. Với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là sự ngưỡng mộ như một người cha, v́ tôi mồ côi từ nhỏ, c̣n tôi với chồng tôi là liền da, liền thịt, liền xương.
Tôi và Trịnh Công Sơn có thể một ngàn đời không thay đổi, cả cuộc đời sẽ chỉ tôn trọng nhau như thế nhưng tôi với chồng tôi có thể có lúc sẽ không yêu nhau nữa. Tuy khác nhau nhưng cả 2 đều thiêng liêng cả.
Gắn bó với nhạc Trịnh một thời gian dài, điều ǵ làm bà không thể nào quên?
Nhiều vô chừng kể, mà kỉ niệm nào với tôi cũng quư. Nó không phải t́nh yêu nhưng là cái nghĩa nặng, những điều ông cho tôi như bố mẹ cho tôi vậy. Điều quan trọng nhất với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là hát, ông chỉ không hài ḷng khi tôi lấy chồng thôi. Không phải ông không cho tôi lấy chồng mà ông nghĩ lẽ ra tôi phải lấy người khá hơn như vậy.
Tôi nghĩ đến ông Sơn nhiều lắm, không phải đợi đến ngày giỗ mới nhớ đến ông đâu.
Tôi chỉ “thực sự sống” những lúc hát
Chương tŕnh từ thiện lần này cụ thể, bà sẽ thực hiện thế nào?
- Giúp đỡ trẻ em nghèo, trẻ mồ côi, chùa, nhà thờ,… tôi sẽ chia ra, không nhất thiết phải cứ làm măi ở một chỗ đâu. Tôi sẽ đi hát để kiếm tiền chứ đi xin mang tiếng lắm. Lúc chồng mất cũng dặn ḍ tôi tổ chức hát để làm từ thiện chứ đừng xin, tôi cũng không nhận tiền phúng điếu mà đem cho 160 ca mổ mắt.
Chương tŕnh lần này bà sẽ làm ở đâu?
- Ngoài Đà Lạt, Sài G̣n và Hà Nội, sau đó trở lại Đà Lạt và Đà Nẵng th́ sẽ c̣n đi nhiều thêm nữa. Ḿnh muốn có tiền chia sẻ với người ta th́ ḿnh cũng phải kiếm ra tiền. Tôi hy vọng công việc này sẽ được nhiều người chú ư và tiếp tay v́ một ḿnh tôi làm không nổi.
Tôi và ca sĩ Quang Thành gần 10 năm nay vẫn thực hiện các buổi hát và đóng góp bằng sức ḿnh cho các chương tŕnh từ thiện. Và giờ đây, tôi rất vui khi được cùng Kim Cương, Ngọc Giàu, Tuấn Ngọc, Lệ Thu, Hồng Nhung... tham gia cùng chung tay. Chúng tôi rất hy vọng “Ṿng tay nhân ái” sẽ đi xa và rộng khắp hơn các nẻo đường Việt Nam.
Tôi lớn tuổi rồi, nhiều lắm là vài năm nữa thôi. Sau đó sẽ đến những người trẻ, những người có tâm và có của, tôi thấy ca sĩ Việt Nam bây giờ họ làm nhiều lắm. Hy vọng họ sẽ tiếp tay.
Chương tŕnh lần này có ǵ đặc biệt hơn?
- Mỗi chương tŕnh đều có một cái riêng. Bài th́ dĩ nhiên sẽ có một số trùng, không thể nào ḿnh chọn bài mới hoài được, chỉ có mục đích là không thay đổi thôi. Tôi lúc nào cũng muốn mang lại những điều mới mẻ. Đặc biệt lần này, ở những nơi như Đà Lạt với tôi là một sự trở về, cũng đă hơn 60 năm rồi.
Những lần trước, được biết một số chương tŕnh muốn mời bà về Việt Nam khá khó khăn?
- Đâu có ǵ khó, hoàn toàn không đâu. Nếu như ḿnh có được giấy phép th́ chuyện đi-về đơn giản lắm.
Trong những đêm nhạc các năm trước để tưởng niệm nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, giọng ca Khánh Ly chưa từng tham gia biểu diễn?
- Những chương tŕnh như vậy tôi có tham gia cũng không thay đổi được ǵ v́ rất đông ca sĩ. Cũng là những đêm như vậy nhưng ḿnh chia ra hát ở nhiều nơi khác, lúc đó tôi đi hát cho các bạn sinh viên ngoài Hà Nội. Đó cũng là ư muốn của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Mọi người đều nghĩ giọng ca của bà là ca sĩ phù hợp nhất để hát nhạc Trịnh?
- Thôi th́ năm tới đi (cười). Nhớ chú Sơn th́ lúc nào cũng nhớ, tuy nhiên, việc ǵ đă quá nhiều người làm ḿnh nên chia nhau ra. Ḿnh nên t́m nơi nào ít ca sĩ đến, có thể không đông khán giả, không “vui”, tiền không nhiều nhưng tôi lại thấy thích. Ḿnh đến những nơi như vậy, mọi người sẽ dành cho ḿnh t́nh cảm nhiều hơn.
Bà nghĩ quan trọng là ḿnh được hát hay được khán giả yêu mến?
Phải là ḿnh được hát trước. Không biết người khác nghĩ sao, nhưng với tôi tuổi tác quan trọng lắm. Ḿnh mong muốn được hát v́ quăng thời gian của ḿnh không c̣n nhiều. Nếu bây giờ ḿnh "chán hát" th́ không c̣n cơ hội nào nữa.
Nhiều năm trôi qua, cách hát của bà có ǵ thay đổi?
- Tôi càng lớn tuổi th́ càng muốn sống, càng muốn hết ḷng với ca khúc của ḿnh. Một lúc nào đó ḿnh không hát được nữa, tiếc lắm!
Ca hát là “sứ mệnh” của một người ca sĩ?
- Cũng không hẳn như vậy, nếu xem ca hát là sứ mệnh th́ một lúc nào đó ḿnh không hát được nữa nghĩa là ḿnh không tồn tại hay sao?
Tuy nhiên, phải nghĩ được như vậy th́ ḿnh mới trân trọng nghiệp diễn và làm cho nó thăng hoa. Có thêm một ngày là ơn trời, ḿnh phải làm tốt ngày đó bằng tiếng hát. Trời cho ḿnh giọng hát th́ ḿnh phải cống hiến, nó không phải là thuốc nhưng khiến người ta thấy b́nh yên.
Nghệ sĩ vẫn hay bày tỏ cảm xúc của ḿnh qua âm nhạc? C̣n bà?
-Tôi chỉ sống những lúc đi hát. Lúc trên sân khấu, tôi sống từ mái tóc cho đến ngón chân, lúc đó tôi mới sống, quên trời, quên đất không nhớ ǵ cả. Chính v́ thế tôi mới thấy ḿnh may mắn khi c̣n được hát mặc dù chẳng c̣n bao lâu nữa.
Tôi chẳng cần sân khấu lớn cả ngh́n người, chẳng cần danh hiệu diva hay tượng đài. Ngồi băi cỏ hát cho 5-7 người nghe là đủ, quan trọng là họ đến với ḿnh v́ t́nh yêu hay ḿnh làm sống lại những kỉ niệm trong tuổi xuân của họ.