Những tay súng bịt kín mặt ào vào khuân đi mọi thứ, từ những tài sản giá trị đến thậm chí cả cái bồn cầu. Đó là h́nh ảnh quen thuộc cho thấy cách mà bọn lính Nga "giải phóng" các cơ sở kinh doanh và nhà xưởng tại những thành phố ở Ukraine bị họ chiếm đóng.
Một cuộc đánh cướp quy mô có hệ thống
Ở các thành phố Ukraine bị chiếm đóng, các vụ sáp nhập và mua lại công ty thường bắt đầu bằng cuộc trấn áp của các tay súng đeo mặt nạ. Không lâu sau khi quân Nga nắm quyền kiểm soát thành phố Melitopol, những người đàn ông mặc trang phục kín mít đă đến một trong những cơ sở lớn nhất của công ty Melitopolskaya Chereshnya (hay Melitopol Cherry). Chúng đánh các nhân viên bảo vệ và thông báo cơ sở đă có
"chủ nhân mới".
Vài tháng sau đó, nhiều công ty khác ở thành phố cũng chịu chung số phận như Melitopolskaya Chereshnya, một trong những công ty kinh doanh trái cây lớn nhất của Ukraine. Bây giờ, hơn một năm sau khi chiến dịch
"ăn cướp có tổ chức" này diễn ra, các công ty
"bị đổi chủ" nhưng c̣n giữ nguyên thương hiệu đang xuất hiện trở lại trên sổ đăng kư là công ty của Nga với chủ mới người Nga!
Đây là những nhà máy, cơ sở sản xuất từ loại phụ tùng máy kéo đến vũ khí đạn dược. Cơ quan An ninh của Ukraine (
SBU) đang điều tra vụ chiếm đoạt dưới họng súng hơn 300 doanh nghiệp ở khu vực Melitopol để xem liệu Cơ quan An ninh Liên bang Nga (
FSB) và các bộ phận trong quân Nga có đứng sau lưng vụ ăn cướp có súng hàng loạt này không. Trong khi đó, các chủ nhân cũ của các công ty bị tịch thu cũng tung ra chiến dịch đ̣i lại cơ sở và thương hiệu. Thông qua luật sư đại diện họ đă đệ đơn kiện các chủ nhân mới người Nga lên ṭa án quốc tế đồng thời kêu gọi các khách hàng cũ tẩy chay, đừng mua hàng mạo danh họ nữa.
Pavlo Timofieiev, luật sư của công ty
Melitopol Cherry, đă đưa hồ sơ các vụ kiện lên
Ṭa án Nhân quyền Châu Âu (European Court of Human Rights) ở Strasbourg, Pháp. Ivan Fedorov, thị trưởng lưu vong của Melitopol (một trung tâm kỹ nghệ và nông nghiệp nh́n ra Biển Azov) cho biết:
"Ngày nay, không c̣n một cơ sở kinh doanh nào ở khu vực Melitopol muốn tồn tại mà không phải hợp tác với kẻ thù".
Các chủ nhân bị mất công ty cho biết các vụ chiếm đoạt diễn ra trên khắp Ukraine bị chiếm đóng. Người Nga ăn cắp từ ngũ cốc, gỗ, trang bị gia dụng, máy móc, xe cộ đến đất nông nghiệp. Nhằm củng cố quyền kiểm soát các vùng lănh thổ chiếm đóng, quân xâm lược giao các xí nghiệp lớn cho người Nga hay những người có thiện cảm với Nga quản lư, đồng thời cho phép người Nga và các đồng minh địa phương thu lợi từ cuộc chiến.
Ăn cắp tên tuổi thương hiệu
Trước cuộc xâm lược, mọi thứ diễn ra tốt đẹp đối với cơ sở của công ty Melitopol Cherry. Theo Karina Stanchevska, giám đốc tài chính của công ty, Melitopol Cherry đă tăng gấp đôi doanh số bán hàng trong những năm gần đây và đă bắt đầu chương tŕnh đầu tư trị giá đến 50 triệu USD.
"Chúng tôi là một công ty có bề dày kinh nghiệm đến 20 tuổi với những kế hoạch lớn cho tương lai", bà nói.
Nhưng mọi kế hoạch bị dừng lại đột ngột vào khoảng 5 giờ chiều ngày 27 tháng Ba năm ngoái khi những chiếc xe bọc thép đến văn pḥng của cơ sở và năm tay súng mặc áo choàng trùm đầu bước ra ngoài, nói giọng Nga, mặc đồng phục quân đội không có dấu hiệu nhận dạng. Theo lời khai của các công nhân, chúng tấn công bảo vệ bằng báng súng trước khi tiến vào văn pḥng thu lấy tài liệu và tuyên bố cơ sở này đă được quốc hữu hóa và có chủ nhân mới là người Nga.
Các cuộc tiếp quản đầy bạo lực diễn ra theo kịch bản tương tự trên khắp thành phố này. Nếu người quản lư hoặc chủ nhân không đồng ư th́ sẽ bị bắt ngay lập tức. Sau đó là giai đoạn hai của quá tŕnh ăn cắp: Giới thiệu ban giám đốc mới. Một đại diện của chính quyền Melitopol thân Nga tập hợp các công nhân và giới thiệu Alexander Abramov, người đại diện cho chủ nhân mới là một công ty có trụ sở tại Moscow.
Tháng Sáu 2022, Melitopol Cherry tái xuất hiện trong sổ đăng kư công khai của các công ty Nga với tên giám đốc là Alexander Abramov. Phía Ukraine tin rằng
tên đăng kư chỉ là b́nh phong c̣n chủ sở hữu đích thực là FSB và các chủ doanh nghiệp Nga có ảnh hưởng.
SBU cũng đang điều tra mối liên hệ giữa công ty Yuzhny Proekt và Magma Oil and Gas, một công ty sản xuất đường ống và kim loại lớn của Nga.
Galina Suchkova, người sáng lập Yuzhny Proekt có tên trong sổ đăng kư công ty tại Nga. Con trai bà Sergey Suchkov là chủ Magma.
SBU đang điều tra xem Suchkov có phải là cựu lănh đạo văn pḥng địa phương của Ủy ban Điều tra (Investigative Committee), nơi chuyên điều tra các tội phạm lớn và báo cáo trực tiếp cho văn pḥng của Tổng thống Vladimir Putin. Tại hội nghị kinh tế hàng đầu của Nga ở St. Petersburg vào tháng trước, chủ nhân mới của
Melitopol Cherry đă cho đăng tải các quảng cáo trái cây của công ty như một sản phẩm của Nga, cùng với các tài liệu quảng cáo của công ty về Magma, theo các bức ảnh được đăng trên kênh Telegram của Nga.
Anatoly Kuzmin, chủ nhân
Melitopol Factory of Autotractor Spare Parts cho biết nhà máy sản xuất phụ tùng máy kéo và đạn dược cho quân đội Ukraine của ông cũng bị những người có vũ trang cướp mất ngay sau khi thành phố bị chiếm.
"Những người đàn ông có vũ trang và các quan chức địa phương do Nga hậu thuẫn đă cướp xe cộ, hàng tồn kho và thậm chí cả một bồn cầu mới vừa lắp đặt", ông nói.
Anatoly Kuzmin trốn sang miền Tây Ukraine. Nay, công ty của ông có tên trong danh bạ trực tuyến các doanh nghiệp Nga do một doanh nhân có trụ sở tại St. Petersburg chuyên về gỗ, ngân hàng và bán lẻ sở hữu. Nhà máy của ông cũng sản xuất đạn pháo binh trở lại nhưng đạn này nay đến tay bọn lính Nga.
SBU cho biết một cơ sở kinh doanh khác của Melitopol cũng được chuyển quyền sở hữu cho một doanh nhân Nga ở St. Petersburg, đang cung cấp linh kiện, gồm cả ṿng bi, cho các công ty quân sự Nga.
Tại những vùng quân Nga chiếm đóng, khi cờ Nga được dựng lên th́ tài sản của người Ukraine cũng bị "chuyển quyền sở hữu". Trong ảnh là vùng Zaporizhzhia Oblast thuộc Melitopol (ảnh: Stringer/Anadolu Agency via Getty Images)
Các nhân viên cũ của công ty gọi điện cho các khách hàng xuất khẩu cũ yêu cầu không mua hàng của những kẻ mạo danh này. Tập đoàn
Isatex Invest Group có trụ sở tại Melitopol của Oleksiy Fokardi bị chia ra thành nhiều phần. Quân Nga tiếp quản khu kỹ nghệ lớn của họ để làm căn cứ quân sự. C̣n các khách sạn và một khu văn pḥng của công ty bị những kẻ tự xưng là nhân viên chính phủ Nga chiếm đóng trái phép.
Oleksiy Fokardi, 43 tuổi, đồng sở hữu và là giám đốc điều hành của Isatex, thành lập công ty ở tuổi 20, trước khi phá sản năm 2008 trong cuộc khủng hoảng tài chính. Ông phải mất một thời gian mới xây dựng lại được. Kết quả của sự hồi sinh đó giờ nằm trong tay người Nga, trích dẫn lại từ
Wall Street Journal.