Việc người hiến phải chi trả gần 20 triệu đồng cho các xét nghiệm nội tạng giống như một gáo nước lạnh dội vào thiện tâm của mọi người. Để làm rơ vấn đề, các phóng viên đă có buổi trao đổi với ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Điều phối tạng.
+ Thưa ông, chúng tôi muốn làm rơ về thông tin người hiến tạng phải chi trả một lượng tiền khá lớn để xét nghiệm khi hiến tạng. Ông có ư kiến ǵ về điều này?
Ông Nguyễn Hoàng Phúc: Tôi đă đọc được thông tin trên và thấy nhiều người cho rằng đó là thông tin ác ư với công tác vận động hiến mô/tạng, khiến nhiều người nhầm lẫn rằng việc đăng kư hiến tạng sẽ mất tiền và người hiến tạng nào cũng mất tiền xét nghiệm.
Theo Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác th́ có 2 đối tượng hiến: Người hiến mô tạng lúc sống sẽ được chăm sóc, phục hồi sức khỏe miễn phí và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí sau khi hiến, được cấp thẻ BHYT miễn phí, được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép tạng, được tặng Kỷ niệm chương V́ sức khỏe nhân dân. Người hiến tạng lúc sống cũng được hỗ trợ tiền thuê pḥng ngủ nếu không thể đi về trong ngày; được hỗ trợ tiền ăn và chi phí đi lại khám sức khỏe định kỳ… Những người có thẻ BHYT nếu đăng kư hiến tặng được BHYT thanh toán một số các xét nghiệm cơ bản như nhóm máu, nước tiểu hay chiếu chụp XQ...
Ông Nguyễn Hoàng Phúc.
C̣n người hiến tạng sau khi chết, chết năo, hiến xác sẽ được được truy tặng Kỷ niệm chương V́ sức khỏe nhân dân, có chế độ tổ chức tang lễ và mai táng di hài… Tuy nhiên cũng cần nói rơ là với người hiến tạng sau khi chết năo th́ mọi thủ tục xét nghiệm để xác định có thể ghép được cho các bệnh nhân khác hay không hoàn toàn do bệnh viện (BV) chi trả, gia đ́nh người hiến không phải bỏ ra bất kỳ khoản nào. Thậm chí, chi phí khám chữa bệnh (KCB) giai đoạn đầu của người hiến tạng cũng được BV hỗ trợ.
C̣n đối với người hiến tạng khi c̣n sống chủ yếu là nguồn tạng từ người cùng huyết thống và gia đ́nh tự sắp xếp. Chỉ một số ít trường hợp hiến tạng vô danh, vô vụ lợi, nhưng Luật hiến ghép mô cơ thể người và Luật BHYT chưa đề cập đến vấn đề chi phí xét nghiệm, nên các BV cũng chưa có cơ sở để thanh toán.
Như vậy, số lượng người hiến sống không nhiều và đa phần là gia đ́nh hiến cho nhau. Với các trường hợp hiến tặng cho người trong gia đ́nh th́ đây không phải là vấn đề lớn. C̣n với các trường hợp hiến tặng cho người ngoài, chúng tôi cũng đă có rất nhiều cuộc tranh luận về vấn đề ai sẽ là người chi trả tiền cho các xét nghiệm trước khi hiến v́ cũng thấy có những điều bất cập.
+ Như vậy, đây là một khoảng trống của chính sách, gây khó khăn cho cuộc vận động hiến tạng của ngành y tế?
Một ca ghép tạng tại BV Việt Đức.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc: Như tôi đă nói ở trên, không phải bây giờ mà ngay từ khi xây dựng dự thảo Luật, điều này đă được đưa ra nhưng có một số vấn đề nảy sinh. Ngành y tế chủ yếu khuyến khích việc hiến tạng ở bệnh nhân chết năo - trừ một số trường hợp đặc biệt của người hiến tặng vô danh, vô vụ lợi mới tiếp nhận tạng từ người cho c̣n sống. Nếu miễn phí việc xét nghiệm, có thể xuất hiện những người có động cơ không trong sáng, như đăng kư hiến để kiểm tra sức khỏe miễn phí xong rồi không hiến nữa.
Như vậy ngân sách sẽ đội lên khủng khiếp. Bởi chi phí có thể lên đến 15-20 triệu đồng cho các xét nghiệm nhóm máu, kháng nguyên bạch cầu người (HLA), chụp X-quang, siêu âm, chụp cắt lớp…). Ví dụ người hiến thận khi c̣n sống th́ phải chụp cắt lớp, dựng h́nh 2 quả thận để giữ lại quả thận nào tốt hơn cho người hiến... Nhưng BHYT chưa thanh toán danh mục này, c̣n các BV không đủ tài chính để chi trả.
Trên thực tế, chính sách, pháp luật thường đi sau thực tiễn nên khi phát sinh, nếu thấy vướng mắc, chưa phù hợp th́ cần đề nghị sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất xây dựng chính sách, pháp luật mới để bảo đảm tính nhân văn của việc hiến tạng.
Ví dụ ca ghép tim vừa qua ở BV Chợ Rẫy. Người được ghép có mọi chỉ số phù hợp với người hiến nhưng lại không có tiền cho chi phí ghép tạng. Để cho bệnh nhân cơ hội sống, cũng như không để lăng phí trái tim được hiến, lănh đạo BV đă quyết định vẫn ghép tim cho người bệnh và vận động, t́m kiếm các nhà tài trợ để có kinh phí cho ca ghép.
Như vậy, đă đến lúc chúng ta cần có 1 Qũy hỗ trợ cho người nhận tạng có hoàn cảnh khó khăn, mở ra cho họ cơ hội được cứu sống. Nên chăng, đă đến lúc BHYT nên vào cuộc.
Ví dụ như ở Mỹ, Nhật, những bệnh nhân được ghép thận được BHYT chi trả từ 80-90%. Bởi họ đă có phép tính tài chính nếu chi phí BHYT cho một ca ghép thận sẽ ít hơn nhiều là chạy thận cả đời, lợi ích thuộc về Quỹ BHYT.
+ Theo ông, đă đến lúc cẩn bổ sung để khắc phục những khoảng trống trong chính sách về hiến mô tạng?
Ông Nguyễn Hoàng Phúc: Sau 12 năm đi vào hoạt động, Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác bên cạnh việc tạo hành lang pháp lư quan trọng thúc đẩy ngành ghép tạng phát triển và từng bước được xă hội tiếp nhận, ủng hộ trong việc hiến tặng mô, tạng mang lại nhiều thành tựu cho ngành y tế, nhưng cũng tồn tại những bất cập cần sửa đổi, bổ sung, trong đó liên quan đến chế độ BHYT.
Hiện Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác và Luật BHYT chưa quy định thanh toán các loại xét nghiệm liên quan đến người hiến tạng khi c̣n sống cũng như người ghép mô, tạng có thẻ BHYT được thanh toán toàn bộ chi phí sàng lọc trước khi ghép tạng, nên bệnh nhân có thẻ BHYT không được thanh toán đồng bộ.
Trong các cuộc thảo luận trước đây, chúng tôi cũng đă cho rằng, để tránh việc trục lợi chính sách, BHYT cần hoàn lại tiền xét nghiệm cho người hiến tạng khi c̣n sống sau khi đă có chứng nhận hiến tạng hoặc xác nhận của cơ sở y tế rằng người đó không đủ điều kiện để hiến tạng khi c̣n sống.
Tuy nhiên, ư kiến này cũng có người cho rằng như vậy sẽ là thiếu “tế nhị” đối với người thực sự có tâm nguyện muốn hiến tặng vô danh, vô vụ lợi cho bất kỳ ai, bởi như vậy vẫn bắt họ phải chi một khoản tiền rồi sau khi hiến mới nhận lại được. Đây đang là vấn đề chúng tôi thực sự thấy “vướng”. Chúng tôi cũng mong chờ những ư kiến đa chiều để chính thức đề xuất với BHYT và các đơn vị hữu quan.
+ Cám ơn ông đă trao đổi!
Therealrtz © VietBF