Một chuyên gia Singapore chia sẻ về kinh nghiệm chiến tranh. Ông đă chỉ ra nhiều điểm yếu chết người của đội quân Việt Cộng.
Ảnh tàu ngầm Kilo của hải quân Việt Cộng
Một nhà nghiên cứu, Tiến sĩ Ngô Thương Tô (Shang-su Wu), mới đây viết bài trên trang The Diplomat về "những điểm yếu của quân đội Việt Nam" (The Weak Points in Vietnam's Military). Ông viết rằng "bất chấp những đầu tư quốc pḥng lớn, một số điểm thiếu đầu tư của quân đội Việt Nam dễ bị tổn thương nếu Trung Quốc tấn công". Ông nêu ra ba điểm yếu kém nhất của Quân đội Việt Nam là thiết giáp, pháo binh và ḍ ḿn.
Phỏng vấn Tiến sĩ Ngô về chủ đề tranh căi này. V́ sao ông nghĩ các chiến đấu cơ, tàu ngầm và tàu khu trục nhỏ của Việt Nam không hề kém hơn so với của Trung Quốc?
Chiến đấu cơ Su-30MK2 thế hệ thứ tư tương đương với loại J-11, Su-30MKK và J-10 của Trung Quốc, c̣n cả hai nước đầu cho tàu ngầm Nga trong dự án 636. Một số tàu ngầm Trung Quốc, như type-039m được cho là có công nghệ giống như loại thuộc dự án 636. Tàu khu trục nhỏ của Việt Nam loại Gepard 3.9 không hề kém hơn type-54 của Trung Quốc. C̣n tất nhiên, về con số th́ lại là chuyện khác.
Nhưng ông vẫn cho rằng khả năng pḥng thủ của Việt Nam, như trong công tác rà ḿn, là điểm yếu dễ bị Trung Quốc khai thác?
Tàu rà ḿn và ngư lôi của Việt Nam chủ yếu là tàu ven bờ hoặc cho các vùng nước khác nên chúng không loạt động lâu và công nghệ chống ḿn là từ thời Chiến tranh Lạnh. C̣n về thiết giáp, nếu Trung Quốc tôn trọng biên giới trên bộ th́ đây không phải là vấn đề nghiêm trọng. Nhưng nếu có xung đột trên bộ th́ điểm yếu kém của Việt Nam sẽ lộ rơ. So với các nước khác trong khu vực, pháo binh của Việt Nam không kém hơn nhưng vẫn yếu hơn so với Trung Quốc về độ cơ động, về khả năng tự pḥng thủ và tầm tác xạ. Các loại pháo tự hành 2S1, 2S3, M-107 của Việt Nam, hệ thống hỏa tiễn bắn liên hoàn BM-21, BM-24 th́ có tính cơ động cao nhưng tầm bắn chỉ bằng một nửa cho đến 2/3 của pháo tự hành của Trung Quốc. Các loại pháo lớn có xe kéo như 105mm, 122mm, 152mm hay 155mm, th́ yếu cả về tầm tác xạ lẫn tính cơ động. Trong những năm qua, quân đội Việt Nam đă sáng tạo bằng cách đem xe Ural 375D chở pháo M-101 loại 105mm để tạo thành một hệ thống pháo di động. Nhờ thế, tính cơ động tăng lên nhưng tầm bắn và tính tự bảo vệ vẫn kém.
Trong vài năm qua, Không quân Việt Nam đă mất một số chiến đấu cơ và trực thăng, có vẻ như là v́ lư do kỹ thuật hoặc thời tiết, điều này có phải là chỉ đấu rằng không quân nước này gặp vấn đề nghiêm trọng hay không?
Quân đội Việt Nam đă hiện đại hóa những năm gần đây. Tôi không thể nói về lư do của các vụ tai nạn, nhưng một số máy bay của Việt Nam, như MiG-21, Su-22, máy bay vận tải An-26, Mi-8, trực thăng UH-1, đă được đem vào sử dụng hơn 30 hay 40 năm. V́ thế, chúng đă quá cũ và tạo ra thách thức nghiêm trọng, chẳng hạn như các loại phi cơ cánh cứng đều không c̣n dây chuyền sản xuất. Mặt khác, thay toàn bộ th́ lại vô cùng tốn kém, c̣n công tác nâng cấp chỉ giúp cho t́nh h́nh cải thiện trong ngắn hạn mà thôi.
Việt Nam đă tăng cường giao lưu hải quân với các đối tác như Mỹ, Nhật. Nếu xảy ra xung đột, liệu các đối tác sẽ giúp Việt Nam không?
Ngoại giao hải quân không thể coi là chuyện có đồng minh. V́ chẳng có trách nhiệm về pháp lư ǵ để các đối tác đó phải giúp Việt Nam một khi có chiến tranh. Nhưng hơn nữa th́ nếu chính sách chủ đạo của Việt Nam vẫn là không có đồng minh quân sự th́ việc lập liên minh sẽ không thể xảy ra. Tuy thế, các giao lưu này có thể tạo ra một sự bất an nào đó cho Bắc Kinh và tính bất an đó có thể giúp cho tính pḥng ngừa.
Cả Việt Nam và Trung Quốc đều có những hoạt động phát huy vai tṛ của ngư dân trong phát triển kinh tế gắn với bảo vệ chủ quyền biển, đảo, theo khẩu hiệu "bám biển, bảo vệ chủ quyền". Ông đánh giá thế nào?
Dùng tàu thuyền mà chính thức là 'dân sự' gợi ư rằng cả Hà Nội và Bắc Kinh coi các vùng biển tranh chấp này là lănh hải của họ. V́ thế, tàu thuyền chính thức là dân sự sẽ đóng vai tṛ thực thi pháp luật trong vùng biển của họ chứ không phải là đang xâm lăng vùng của bên khác. Ngoài ra, làm thế người ta cũng tránh được việc dùng tàu hải quân để không gây ra rủi ro có tai nạn là nổ súng vào nhau. Philippines cũng thường gửi tàu tuần tra duyên hải thay cho tàu hải quân ra biển, theo lư lẽ tương tự. Tại Đông Bắc Á, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan cũng làm như vậy, nhưng tàu tuần tra của họ có năng lực cao hơn. TS Ngô Thương Tô. Tại Đông Bắc Á, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan cũng làm như vậy, nhưng tàu tuần tra của họ có năng lực cao hơn. Nếu các tàu dân sự các bạn nói đến là tàu cá, th́ chỉ có Việt Nam và Trung Quốc dùng cách này v́ họ có các đơn vị dân quân mạnh trong ngư dân. Dù vậy, dùng tàu thuyền dân sự lại không giúp ǵ cho các tuyên bố chủ quyền v́ chúng không có uy tín ǵ về pháp lư. Nó có thể có ư nghĩa trong việc diễn tập một dạng như tổng động viên hoặc để có cách che chắn tốt hơn thôi. Hồi 2014 đă có cuộc giằng co ngoài Biển Đông giữa các lực lượng bán quân sự và dân sự của hai nước Việt - Trung.
Để hiện đại hóa quốc pḥng, ông có nghĩ Việt Nam sẽ nhờ đến Mỹ nhiều hơn là Nga?
Vũ khí của cả Nga và Hoa Kỳ đều có các ưu thế riêng. Một số hệ thống vũ khí của Hoa Kỳ có thể là hiện đại hơn của Nga ít ra là đă được thử trong chiến tranh thực. Nhưng với quân đội Việt Nam, dùng các hệ thống của Mỹ sẽ tạo ra thách thức lớn về huấn luyện và hậu cần. Các loại vũ khí của Mỹ cũng đắt hơn so với Nga. Mặt khác, những điểm yếu kém hơn của vũ khí Mỹ lại là ưu điểm của vũ khí Nga. Căn cứ vào các dự án mua sắm vũ khí những năm qua th́ hàng của Israel, Ấn Độ, châu Âu, và cả của Nhật Bản đều có thể là các phương án cho Việt Nam.
Tiến sĩ Ngô Thương Tô (Shang-su Wu) lấy bằng tiến sĩ tại ĐH New South Wales, Australia, và hiện đang làm nghiên cứu tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam, Đại học Công nghệ Nanyang, Singapore.