Putin cho trảm các tướng lãnh: tin đồn và sự thật

[trungthuc]

Nga đã bắt giữ một số sĩ quan quân đội cao cấp sau cuộc binh biến của bọn Wagner. Tướng Sergei Surovikin đã bị bắt và thẩm vấn tại Moscow; những người khác bị giam giữ, bị đình chỉ nhiệm vụ hoặc sa thải ra khỏi quân đội…

Sự thật đàng sau những tin đồn

Vài giờ sau khi tên trùm bọn lính Wagner Yevgeny Prigozhin mở cuộc hành quân ngắn ngủi tiến thẳng về Moscow, cơ quan an ninh nội địa Nga đã cho bắt giữ một số sĩ quan quân đội cao cấp, gồm cả tướng Sergei Surovikin, người đứng đầu lực lượng hàng không vũ trụ, theo những nguồn tin quen thuộc với cuộc thanh trừng cho biết và được trích dẫn lại từ Wall Street Journal.

Surovikin, nổi tiếng với biệt danh "Tướng Armageddon tận thế" vì nổi tiếng với các vụ ném bom tàn bạo do ông ta chủ xướng ở Syria, bị giam giữ và thẩm vấn ở Moscow. Ông ta không bị buộc tội. Một nguồn tin nói rằng, Surovikin biết trước về kế hoạch nổi dậy nhưng không trực tiếp tham gia vào cuộc binh biến ngày 24/6 và không thông báo cho Putin. Theo các nguồn tin này, nỗ lực của Điện Kremlin nhằm loại bỏ các quan chức bị nghi ngờ không trung thành diễn ra trên quy mô lớn hơn là những gì mà họ đã công khai nói ra. Ít nhất có 13 quan chức cao cấp bị tạm giữ để thẩm vấn, một số được trả tự do và khoảng 15 người bị đình chỉ nhiệm vụ hoặc bị sa thải.

Tướng Sergei Surovikin (Ảnh: Russian Defense Ministry/Handout/Anadolu Agency via Getty Images)

Hồi đầu tuần này, Andrei Kartapolov, người đứng đầu Ủy ban Quốc phòng của Viện Duma (Quốc hội) Nga nói úp mở trong một video lan truyền trên mạng xã hội Nga: "Surovikin đang nghỉ ngơi và… không rảnh". Việc bắt giữ Surovikin đã được tờ Financial Times (Anh) đưa ra tin tức đầu tiên. Một dấu hiệu khác cho thấy sự rạn nứt trong quân đội Nga là Thiếu tướng Ivan Popov, một chỉ huy Nga cao cấp ở miền Nam Ukraine, đã tố cáo đám chóp bu quân sự có cách hành xử "thấp hèn và phản bội" lại binh lính.

Popov đưa ra cáo buộc sau khi bị sa thải vì những chỉ trích mạnh mẻ trước đó. Trong một tin nhắn ghi âm gửi cho binh lính, Popov khẳng định, ông bị cách chức chỉ huy vì dám nói lên sự thật với cấp trên. "Các người đúng đầu quân đội đang làm hại quân đội trong thời điểm khó khăn nhất", ông này nhấn mạnh. Những lời lẽ gay gắt đó thể hiện ra sự bất mãn tột độ trong quân đội Nga sau hơn một năm chiến đấu cam go và bị tổn thất rất nặng nề ở Ukraine, đồng thời cho thấy cuộc nổi loạn của bọn Wagner thực sự đang khuyến khích những sĩ quan khác chỉ trích giới chóp bu bất tài trong quân đội.

Cấp phó của Surovikin, Đại tá Andrey Yudin, và Trung tướng Vladimir Alexeyev, Phó Cục trưởng tình báo quân đội, cũng bị bắt giữ nhưng được thả ra không lâu sau đó. Một nguồn tin cho biết hai người này bị đình chỉ nhiệm vụ, bị hạn chế đi lại và bị theo dõi. Alexeyev, có mối liên hệ lâu năm với Wagner, đã đăng một đoạn video trong giai đoạn đầu của cuộc nổi dậy, kêu gọi bọn Wagner ngưng ngay cuộc binh biến.

Trong số các nhân vật bị bắt giữ còn có cựu Đại tá Mikhail Mizintsev, người trước đây từng giữ chức Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nhưng đã bị cách chức. Vài tháng trước cuộc binh biến, ông ta xuất hiện trên mạng xã hội Nga trong bộ đồng phục Wagner sau khi gia nhập Wagner Group vào cuối tháng 4/2023. Tên Mizintsev này có biệt danh là "Đồ tể Mariupol" khi hắn ta tổ chức các cuộc ném bom dữ dội vào các khu dân cư để buộc thành phố này phải đầu hàng.

Surovikin vẫn là nhân vật trung tâm

Surovikin được nhìn thấy lần cuối trong một video ngày 23/6/23, trong dáng vẻ đau khổ và tay phải nắm chặt khẩu súng khi cầu xin tên trùm Prigozhin và bọn lính đánh thuê của ông ta ngừng kế hoạch nổi dậy. Dù liên tục cáo buộc bọn chóp bu quân sự của Moscow đã từ chối cung cấp đạn dược cho bọni lính Wagner đang chiến đấu trên tiền tuyến ở Bakhmut, Prigozhin luôn ủng hộ Surovikin, người được bổ nhiệm làm tổng chỉ huy lực lượng Nga ở Ukraine vào tháng Mười năm ngoái.

Surovikin chính là cha đẻ của một chiến thuật nhằm làm tiêu hao mạng lưới điện và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác của Ukraine bằng các cuộc tấn công bằng hoả tiễn tầm xa gần. Đến tháng 1/2023, ông ta bị thay thế bởi Valery Gerasimov, Tổng tham mưu trưởng quân đội, một trong những người mà tên trùm Prigozhin muốn Putin phải ra lệnh cách chức. Surovikin không bị giam trong trung tâm giam giữ, nhưng bị thẩm vấn nhiều lần về vai trò của ông ta, nếu có, trong cuộc nổi dậy. Một nguồn tin cho rằng Surovikin chỉ được trả tự do khi Putin quyết định tìm cách khác để ngăn chặn cuộc binh biến.

Kể từ cuộc nổi dậy vào cuối tháng Sáu, Điện Kremlin đã bắt đầu muốn dẹp bỏ bọn Wagner, một mũi nhọn chiến đấu quan trọng của Nga ở Ukraine và là lực lượng uỷ nhiệm đáng gờm của Putin ở Trung Đông và châu Phi. Ngày 12 tháng Bảy, Bộ Quốc phòng Nga cho biết đã thu giữ hàng trăm xe tăng, bệ phóng hoả tiễn và pháo của Wagner cùng 20,000 vũ khí đủ loại khác cùng với 2,500 tấn đạn dược.(?)

Nếu đúng như thế, bất cứ đơn vị Wagner nào còn lại ở Nga hoặc Ukraine đều không còn vũ khí. Cuộc binh biến của Prigozhin, dù chết yểu nhưng được xem là mối đe dọa lớn nhất đối với Putin trong 23 năm cầm quyền và khiến cho giới tinh hoa cũng như các tướng lãnh Nga thấy bất an. Những yêu cầu của tên trùm Wagner gồm cả việc cách chức Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và tướng Valery Gerasimov. Nhưng cả hai người vẫn đang tại vị và xuất hiện đôi lần trong các video do Bộ Quốc phòng Nga công bố kể từ sau cuộc binh biến này.

Một số phân tích gia về quân sự Nga xem việc giữ lại Shoigu và Gerasimov là cách mà Kremlin thể hiện sự đoàn kết trong quân đội. "Sự kiện 24/6 càng khiến cho Putin không thể loại bỏ Shoigu và Gerasimov trong tương lai gần", Mikhail Barabanov, chuyên gia nghiên cứu cao cấp tại Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ (Center for Analysis of Strategies and Technologies), một cơ quan nghiên cứu quốc phòng có trụ sở tại Moscow, nhận định.

Tuy nhiên, Kremlin đang liên tục điều chỉnh cách ứng phó khi có những dấu hiệu cho thấy tên trùm Prigozhin vẫn còn ở Nga. Tuần trước, Kremlin cho biết trong thời gian binh biến, Putin đã gặp tên Prigozhin và các chỉ huy Wagner trong khoảng ba giờ, trong một cuộc giải trình mà phát ngôn viên Kremlin Dmitry Peskov gọi là để thể hiện lòng trung thành tuyệt đối với Putin.

Cuối tháng trước, khi được hỏi liệu Putin có còn tin tưởng Surovikin không, Peskov nói lảng ra và cho biết "chỉ huy tối cao đang làm việc với Bộ trưởng quốc phòng và Tổng tham mưu trưởng". Vào thời điểm đó, con gái của tướng Surovikin khẳng định với giới truyền thông địa phương rằng cha cô không bị bắt và vẫn làm việc như bình thường. Tuy nhiên, không lâu sau đó người vợ lại nói rằng, ông ta đã không về nhà như thông lệ.