Tuần qua vùng vịnh dậy sóng v́ hàng loạt nước đồng loạt cắt quan hệ với Qatar. Lư do họ đưa ra là Qatar tài trợ khủng bố. Tuy nhiên việc làm này của Ả Rập Saudi đă đẩy Qatar xích lại gần với chính kẻ thù của nước này.
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran.
Tác giả Albert B. Wolf, trợ lư giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Hoa Kỳ ở Afghanistan, cựu trợ lư của nghị sĩ đảng Cộng ḥa tại Hạ viện Mỹ nhận định, Ả Rập Saudi và đồng minh không chiến thắng trong cuộc khủng hoảng này mà lại tạo cơ hội cho “kẻ thù không đội trời chung” trỗi dậy.
Chuyên gia Wolf phân tích, Qatar đă duy tŕ chính sách trái ngược với mong muốn của các quốc gia Ả Rập trong nhiều năm. Hăng thông tấn Al Jazeera của nước này thường đăng tải bài xă luận chỉ trích các nước láng giềng và truyền bá lợi ích cốt lơi của Qatar.
Một trong những chính sách này là việc Doha hỗ trợ tổ chức Anh em Hồi giáo ở Ai Cập hay duy tŕ quan hệ gần gũi với Iran – kẻ thù lớn nhất của Ả Rập Saudi.
Theo chuyên gia Wolf, Iran đă theo đuổi chính sách mở rộng tầm ảnh hưởng đến Qatar và các quốc gia trong Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC). Giới phân tích gọi GCC là “NATO của thế giới Ả Rập” và Iran coi tổ chức này thành lập nhằm kiềm chế và cô lập Tehran.
GCC thành lập năm 1981 do Ả Rập Saudi đóng vai tṛ chủ chốt, đặt trụ sở tại Riyadh. GCC hiện có 6 thành viên bao gồm Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Ả Rập Saudi, và các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE).
Iran từng bước can thiệp vào nội bộ GCC, khiến các quốc gia Ả Rập, đặc biệt là Qatar thay đổi quan điểm, từ đó hạn chế kẻ thù mà Tehran phải đối mặt.
Trong Thế chiến 2, Thủ tướng Anh Winston Churchill theo đuổi chính sách tương tự khi t́m cách đưa chế độ độc tài Mussolini ở Italy thoát khỏi phe Trục. Mỹ cũng dùng chính sách này với chính quyền Sadat của Ai Cập trong Chiến tranh Lạnh.
Khai thác mâu thuẫn giữa Doha và phần c̣n lại của GCC sẽ giúp Iran cân bằng vị thế chính trị trong khu vực, dù Qatar chưa hoàn toàn rút khỏi GCC.
Vậy Iran đă “lấy ḷng” quốc gia giàu có nhất thế giới Qatar bằng cách nào? Một trong những chiến lược của Iran đối với Qatar là kinh tế. Iran sở hữu mỏ khí tự nhiên South Pars khổng lồ, trong khi Qatar lại là nước xuất khẩu khí tự nhiên lớn nhất thế giới.
Qatar từ lâu lo ngại về việc Mỹ đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran, tháo bỏ “ṿng kiềm tỏa”, khiến Iran xuất khẩu ồ ạt khí tự nhiên với giá rẻ. Doha “đi trước một bước” khi kư thỏa thuận với Iran vào năm 2014, giúp Tehran khai thác mỏ khí South Pars.
Lập trường ủng hộ tổ chức như Hezbollah và Hamas cũng khiến Qatar dễ dàng hiểu Iran hơn. Việc Iran điều 5 máy bay chở 450 tấn lương thực đến cứu trợ Qatar khi quốc gia này rơi vào hoàn cảnh khó khăn nhất cũng khẳng định quan hệ gắn kết Qatar-Iran mà Ả Rập Saudi lo ngại.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ quan điểm ủng hộ cô lập Qatar nhưng điều này không đem lại nhiều sự khác biệt. Mỹ duy tŕ quan hệ gần gũi với cả Qatar và Ả Rập Saudi.
Lầu Năm Góc tuyên bố không rút quân đội khỏi căn cứ lớn nhất Trung Đông ở Qatar. Chính quyền Mỹ buộc phải làm cầu nối xoa dịu căng thẳng, nếu không muốn Qatar ngày càng xích lại gần Iran hơn.
Một số nhà phân tích nhận định, khu vực vùng Vịnh sẽ gắn kết với nhau khi tất cả các nước, bao gồm cả Ả Rập Saudi và Iran, cùng chống kẻ thù chung là Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).
Iran phản đối Taliban và vụ khủng bố 11.9. Tehrran cũng muốn chống lại sự bành trướng của IS ở Iraq và Syria. Tuần trước, IS nhận trách nhiệm tấn công khủng bố kép ở Iran, khiến 12 người thiệt mạng. Đây là dấu hiệu đáng lo ngại bởi IS đă vượt al-Qaeda để lần đầu tiên tấn công khủng bố Iran.
Tuy vậy, sự xuất hiện của kẻ thù chung như IS nhiều khả năng không trở thành cầu nối giữa Iran và Ả Rập Saudi. Nhiều thế lực ở vùng Vịnh thậm chí c̣n muốn chống Iran hơn, nhưng vẫn miễn cưỡng gia nhập liên minh chống IS do Mỹ dẫn đầu. Mối bất ḥa về hệ tư tưởng giữa người Hồi giáo ḍng Sunni ở một số quốc gia vùng Vịnh và người Hồi giáo ḍng Shia ở Iran đă kéo dài hàng trăm năm qua và không dễ dàng chấm dứt.
Chuyên gia Albert B. Wolf kết luận, mâu thuẫn giữa Doha với các nước thuộc GCC và Ai Cập có thể sẽ không trầm trọng đến mức làm tan ră “NATO của Ả Rập”.
Nhưng điều này là vừa đủ để các quốc gia vùng Vịnh không thể xây dựng liên minh chống Iran. Và như vậy, Iran chính là nước hưởng lợi lớn nhất trong cuộc khủng hoảng ngoại giao Qatar, ông Wolf nói.
Therealtz © VietBF