Ở xứ Vẹm đang mùa lễ Hội, cần khôi phục lại tục sờ ngực...
Tục hát úp đèn thờ thần, điểm ngực ở Ném Thượng
Làng Ném Thượng sáng ngày Rằm tháng giêng có tục giết lợn tế thần. Tối hôm đó mời đào nương đến hát. Tài liệu trên chép:
Khấn xong, mọi người cùng lễ bái thần. Mọi việc xong th́ người già ngồi một gian bên trong đ́nh xem hát. 3,4 người kỳ mục ngồi ở gian giữa, trong chỗ có hương án, đánh trống xem hát. Đào nương đứng ở ngoài hương án mà ca hát. Đàn ông, đàn bà, người già trong làng đều ra đ́nh xem và nghe hát.
Ca hát từ đó đến 8,9 giờ tối th́ thắp đèn, hát đến chừng 2 giờ đêm. Một người kỳ mục bưng đĩa đèn đứng thẳng trên mặt đất giữa đ́nh, lấy một cái chơ úp lên trên đèn ( chú thích: Tục cổ th́ tắt đèn đi, nay th́ lấy chơ úp lên), trong đ́nh, trong cung ấy tối om om. Một người kỳ mục ngồi ở gian chính giữa mới nhảy xuống sờ ngực người đào nương. C̣n đàn ông đàn bà người nào người nấy thấy đèn bị che đi, lại thấy kỳ mục sờ ngực đào nương th́ các đàn ông cũng sờ ngực đàn bà.
Khoảng ba phút đồng hồ th́ có một người nhấc cái chơ ra, đèn lại sáng. Mọi người không sờ ngực nữa, lại ngồi nghiêm chỉnh như cũ để nghe hát…
Nếu năm nào nhập tịch tế thần không mướn đào nương đến đ́nh hát thờ thần, lại không sờ ngực đào nương, không có đàn ông sờ ngực đàn bà th́ năm ấy trong làng trâu ḅ lợn gà phần nhiều đều bệnh tật, người người đều không được yên…Nếu… có mướn đào nương đến hát và đàn ông sờ ngực đàn bà ở trong đ́nh th́ năm đấy nhân dân được b́nh yên, trâu ḅ lợn gà sinh sôi nảy nở…,lúa má tằm tang tươi tốt.
Tục trên được ghi lại do người ghi chứng kiến tại chỗ vào đêm 15 tháng giêng năm 1920 tại đ́nh Niệm Thượng.
C12 ba st.