Mạng xă hội hôm 22/9 "băo" với tin đồn ông Đỗ Mười "qua đời". Trước đó 1 ngày, các trang tin tràn ngập tin tức về sự ra đi đột ngột của Chủ tịch nước Việt Nam ông Trần Đại Quang. Hơn 2 năm ngồi trên ghế chủ tịch, ông Trần Đại Quang đă để lại "di sản trấn áp nhân quyền".
Ông Trần Đại Quang chúc thọ ông Đỗ Mười vào chiều 2 Tháng Hai, nhân dịp Tết Mậu Tuất 2018. Mạng xă hội hôm 22 Tháng Chín, 2018, rộ tin ông Đỗ Mười “qua đời.”
“Chiến dịch chống tham nhũng của Việt Nam từ năm 2016 đến nay đă phơi bày nhiều vụ bê bối tham nhũng tại Bộ Công An CSVN, nơi ông Quang từng giữ chức bộ trưởng từ năm 2011 đến năm 2016.”
Đó là một phần nội dung trong bài viết của nhà nghiên cứu, phân tích chính trị Lê Hồng Hiệp từ Singapore trên website Nghiên Cứu Quốc Tế, giữa lúc truyền thông trong nước ngập tràn những bài báo ca ngợi “thành tựu và sự cống hiến đến ngày làm việc cuối cùng” của ông Trần Đại Quang, chủ tịch nhà nước CSVN, vừa qua đời hôm 21 Tháng Chín, 2018.
“Mặc dù ông Quang chưa chính thức bị quy trách nhiệm về những bê bối này, chúng vẫn phủ bóng đen lên nhiệm kỳ của ông. Cùng với t́nh trạng sức khỏe kém, khả năng ông bị quy trách nhiệm cho các vụ bê bối kể trên đă dẫn tới những đồn đoán cho rằng ông có thể bị loại khỏi vị trí chủ tịch nước trong tương lai gần,” trích bài viết của ông Hiệp
“Việc ông Quang qua đời đă giúp đảng CSVN không phải tiến hành thủ tục nhiều khả năng sẽ khó khăn và nhạy cảm này nếu xét việc từ trước tới nay chưa có lănh đạo nào trong hàng ngũ ‘tứ trụ’ của Việt Nam từng bị cách chức hoặc thay thế khi đang c̣n tại vị. Tuy nhiên, đảng sẽ phải t́m kiếm một ứng cử viên để điền vào vị trí mà ông Quang để lại,” ông Hiệp viết thêm.
Tác giả này cũng đưa dự báo quyết định về người thay ông Quang được đưa ra tại Hội Nghị Trung Ương lần thứ tám được triệu tập vào Tháng Mười tới đây. Sau đó, ứng viên được lựa chọn “sẽ được Quốc Hội phê chuẩn, nhiều khả năng tại kỳ họp thứ bảy vào Tháng Năm, 2019.
Trong khi đó, truyền thông Việt Nam tuyệt đối né tránh những chi tiết “nhạy cảm, không hay” khi truyền thông quốc tế đưa tin về cái chết của ông Quang.
Bản tin trên CNN hôm 21 Tháng Chín viết: “Với tư cách chủ tịch nước, ông Quang được cho là khắc nghiệt đối với giới bất đồng. Điều này biểu hiện qua việc đàn áp các nhóm quyền.”
“Di sản của Chủ Tịch Quang là cuộc đàn áp kéo dài nhiều năm về quyền con người và đưa thêm các tù nhân chính trị vào nhà tù hơn những người tiền nhiệm,” ông Phil Robertson, phó giám đốc Á Châu của tổ chức Human Rights Watch (Theo Dơi Nhân Quyền), được CNN dẫn lời.
“Hơn bất kỳ ai khác, ông Quang phải chịu trách nhiệm về việc Bộ Công An tăng cường giám sát cuộc sống hằng ngày của người dân Việt Nam, gia tăng t́nh trạng lạm quyền, tham nhũng và tống tiền đi kèm với sự hiện diện của công an tăng lên,” CNN dẫn lời ông Robertson nói thêm.
Cùng thời điểm, tờ New York Times viết: “Một số cựu quan chức Việt Nam từ chối b́nh luận về cái chết của ông Quang trong lúc giới trí thức của nước này chỉ trích ông trên mạng xă hội v́ ông được cho ủng hộ việc Quốc Hội CSVN thông qua Luật An Ninh Mạng vào Tháng Sáu, 2018, để buộc Facebook và các hăng công nghệ khác mở văn pḥng và đặt máy chủ lưu dữ liệu người dùng tại Việt Nam. Các nhóm nhân quyền nói rằng hành động này sẽ tiếp tay cho nhà cầm quyền CSVN gia tăng trấn áp đối với các nhà bất đồng chính kiến.”
Tờ báo nổi tiếng của Mỹ trích lời Luật Sư Trần Vũ Hải: “V́ ông Trần Đại Quang có học vấn cao, nhiều người đă đặt nhiều hy vọng vào ông. Nhưng khi ông đứng đầu Bộ Công An, t́nh trạng của những người bất đồng chính kiến vẫn giữ nguyên.”
New York Times cũng tiết lộ ông Quang là một trong hai nhân vật cấp cao của đảng CSVN từng được sắp đặt thay ông Nguyễn Phú Trọng cho vị trí tổng bí thư, nhưng theo chuyên gia về chính trị Việt Nam Carl Thayer, chuyên viên về các vấn đề Việt Nam và Á Châu của Học Viện Quốc Pḥng Hoàng Gia Úc, vụ bắt cóc ông Trịnh Xuân Thanh hồi năm ngoái là vụ “bê bối chính trị nghiêm trọng” đối với ông Quang.
Luật Sư Trần Vũ Hải hôm 22 Tháng Chín đưa ư kiến trên trang cá nhân: “Năm nay, Việt Nam đă có một quốc tang khi ông Phan Văn Khải, cựu thủ tướng, mất ở tuổi 83. Như vậy năm nay và không loại trừ những năm sau sẽ có nhiều quốc tang trong một năm, khiến Việt Nam rất có thể là nước có kỷ lục về quốc tang.”
“Các dịch vụ liên quan thất thu trong hai ngày quốc tang, chắc chắn đến hàng trăm tỷ mỗi ngày. Nếu tính đúng và tính đủ th́ có thể lên đến 1,000 tỷ đồng (hơn $42.8 triệu), chưa tính chi phí cho các hoạt động quốc tang, cũng có thể lên đến trăm tỷ đồng, trong khi nhu cầu vui chơi giải trí của nhân dân bị ‘ḱm hăm.’ Kiến nghị giảm thời gian quốc tang từ hai ngày xuống c̣n một ngày và giảm số người được hưởng chế độ ‘quốc tang,’” ông Hải viết.