[trungthuc]

Tình trạng quả sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, TQ hiện đang bị liên tục đánh giá xấu về chất lượng, khiến cho nhiều người lo sợ sẽ bị mất phần thị trường trong những tháng sắp tới.

Bà Đinh Anh Minh, Giám đốc Công ty AIKA Group tại TP. Tsukuba, tỉnh Ibraki, Nhật Bản, cho phóng viên báo Thanh Niên biết, đầu tháng 8/23 công ty bà mua 2 kiện hàng với 13 quả sầu riêng tươi nhập khẩu từ VN đưa về cửa hàng bán lẻ. Trong số đó, chỉ có 1 quả sầu riêng đã chín, 2 quả bị sượng hoàn toàn, 2 quả bị non không thể chín được, số còn lại thì bị nứt vỏ, cơm bị chua, có quả thì 4–5 múi bóc ra chỉ lấy được 1 –2 múi ăn được.

Tính ra, bà Minh chỉ thu hồi được có 20% vốn, nhưng điều quan trọng là khách hàng của bà từ từ bỏ đi, uy tín của bà sẽ bị giảm sút.

Công ty Apple LCC có văn phòng đặt tại Tokyo, Nhật Bản của bà Lê Thị Kiều Oanh cũng "dính" 1 lô hàng sầu riêng non, bị lỗ nặng, và mất một số khách hàng lâu năm.

Sầu riêng VN xuất khẩu sang Nhật Bản do bị cắt non nên phần cơm bị thối hỏng, bị sượng khiến cho công ty nhập khẩu bị lỗ vốn, mất khách (Ảnh: Thanh Niên)

Bà Oanh cho biết, lô hàng 2,1 tấn sầu riêng nhập khẩu từ VN với giá 210,000 đồng/kg. Khi đến Nhật Bản, toàn bộ hàng được phân phối cho các cửa hàng bán lẻ đã đặt mua trước. Sau vài ngày giao hàng, đối tác tới tấp gọi điện phản ảnh sầu riêng không chín, quả chín được thì cơm sống sượng, không ngọt, có mùi chua…

Công ty bà Oanh buộc lòng phải cho thu hồi toàn bộ lô sầu riêng để được tái kiểm tra. Kết quả có đến 70% bị thối hỏng. Bà Oanh nói:

"Chỉ riêng lô hàng này, chúng tôi đã bị lỗ 300 triệu đồng. Sau rất nhiều lần thương lượng, đối tác Việt Nam chấp nhận chia sẻ 50% tiền lỗ nhưng thiệt hại lớn nhất chính là đánh mất đi niềm tin, uy tín với đối tác, người tiêu dùng ở Nhật Bản".

So sánh giá cả và chất lượng sầu riêng ở Việt Nam và Thái Lan, bà Oanh cho biết, nếu làm hàng của Thái Lan, bà rất yên tâm về chất lượng, dù giá cả hai bên bằng nhau trong cùng một thời điểm. Thời gian sắp tới, nếu bà chọn được loại trái cây ổn định hơn, bà sẽ không nhập sầu riêng Việt Nam cho thị trường Nhật Bản nữa.

Loạn giá cả, loạn chất lượng vì "bạn vàng" TQ

Có một thời gian, thương lái ồ ạt thu mua "sầu riêng non" để bán qua TQ. Họ đến từng vườn chỉ yêu cầu giao sầu riêng ngay với chiêu "cắt một dao", nghĩa là cắt một lần cho sạch vườn, không kể sầu riêng có chín hay chưa.

Sầu riêng "non" được thu gom để bán sang TQ (Ảnh: Thanh Niên)

Theo các chủ vườn, sầu riêng non thì không thể ăn ngay được, có thể đám thương lái sẽ dùng hóa chất để thúc trái chín và bảo quản được lâu. Vì giá mua cao nên nhiều người đã chấp nhận thu hoạch bán non. Tác hai lâu dài này ai cũng biết, đó là ảnh hưởng đến uy tín của trái cây Việt Nam, nhưng do nhiều chủ vườn ham tiền, cứ nhắm mắt cắt theo yêu cầu.

Bây giờ, chiêu "cắt một dao" này lại quay trở lại khi sầu riêng đang hút hàng, giá cả lên mỗi ngày. Theo một chủ công ty chuyên xuất khẩu sầu riêng sang TQ, lý do xảy ra thị trường bát nháo như hiện này, ngoài lòng tham của chủ vườn, trách nhiệm thuộc về các cơ sở đóng gói xuất khẩu. Bà này phân tích:

"Nếu như cơ sở đóng gói kiểm soát chặt chẽ nguồn hàng đưa vào, không chấp nhận những lô hàng kém chất lượng thì làm sao mà thương lái dám mua hàng non, chủ vườn cho cắt bán trái non".

Vấn đề lớn nhất của ngành hàng sầu riêng là chưa có bất cứ quy định nào để kiểm soát chất lượng. Trong khi đó tại Thái Lan, nông dân được tập huấn hướng dẫn rất kỹ về quy trình canh tác, từ khi cây ra hoa, xả nhụy đã phải ghi chép, buộc dây đánh dấu, khi đủ ngày phải cắt trái để kiểm tra, nếu chất lượng bảo đảm mới được phép cắt bán cho các công ty. Chính vì cách quản lý này nên sầu riêng của Thái Lan luôn luôn có chất lượng đồng nhất và cao nhất.

Thái Lan cũng có những quy định gắt gao về việc thu hoạch và bán sầu riêng chưa chín. Pháp luật Thái Lan quy định cho đó hành vi phạm tội và có thể chịu hình phạt lên đến 3 năm tù.

Riêng tại Việt Nam, dù có rất nhiều quy định, nhưng chúng luôn bị phá vỡ bằng… đồng tiền. Hiện nay Bộ NN-PTNT chỉ mới "yêu cầu các đơn vị xây dựng quy trình canh tác, tiêu chuẩn thu hoạch sầu riêng" mà thôi. Còn bao giờ xong thì chẳng ai biết.

Sự bát nháo tranh giành mua tranh bán sầu riêng hiện nay khiến cho nhiều nhà vườn làm ăn chân chính lo lắng. Họ sợ chỉ vào vụ mùa sau, khi khách hàng lớn từ chối nhập sầu riêng Việt Nam vì chất lượng không bảo đảm và ổn định, loại trái cao cấp này sẽ dội chợ và người nông dân sẽ phải kêu gọi "giải cứu".

Lúc đó chắc chẳng ai đủ sức cứu quả sầu riêng, mà cũng không ai muốn cứu cách làm ăn gian dối như thế này.