Vụ nổ khiến ngành công nghiệp thuốc súng Mỹ lao đao. Tuy vụ nổ nhà máy Minden năm 2021 không gây thương vong, nhưng phá hủy nơi duy nhất cung cấp thuốc súng nội địa của Bộ Quốc pḥng Mỹ.
Tháng 6/2021, một tia lửa trong nhà máy thuốc súng Minden của công ty Hodgdon ở thành phố Minden, bang Louisiana, Mỹ đă gây ra vụ nổ lớn đến mức phá hủy tất cả trang thiết bị trong ṭa nhà.
Không ai bị thương trong vụ nổ, song nhà máy tới nay vẫn ngừng hoạt động, khiến Bộ Quốc pḥng Mỹ mất đi cơ sở nội địa duy nhất cung cấp thuốc súng, hay c̣n gọi là thuốc nổ đen, thành phần quan trọng để sản xuất đạn súng trường, đạn cối, pháo và tên lửa Tomahawk.
Sản phẩm này được sử dụng để chế tạo hạt nổ, thành phần rất quan trọng để kích hoạt phần thuốc nổ lớn hơn trong các quả đạn. Tuy đây là thành phần thô sơ nhất trong quả đạn, Mỹ đến nay chưa có phương án nào thay thế chúng.
Dưới áp lực cắt giảm ngân sách quốc pḥng sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ đă hợp nhất nhiều nhà máy vũ khí và sản xuất quốc pḥng. Trong ba thập kỷ qua, số đơn vị sản xuất máy bay cánh bằng giảm từ 8 xuống 3, xưởng đóng tàu chiến giảm từ 8 xuống 2. Hiện tại, chỉ có ba công ty chế tạo hơn 90% tên lửa trong kho dự trữ của Lầu Năm Góc.
Một số công ty quốc pḥng cấp thấp hơn thường là nhà cung cấp duy nhất các thành phần quan trọng như thuốc nổ đen. Do đó, bất kỳ cuộc khủng hoảng nào xảy ra với họ cũng có thể khiến chuỗi sản xuất đ́nh trệ.
Hộp đựng thuốc nổ đen được trưng bày ở nhà máy Minden, bang Louisiana, Mỹ. Ảnh: WSJ
Sau nhiều tháng viện trợ quân sự cho Ukraine từ tên lửa phóng không vác vai Stinger, lựu pháo, tên lửa chống tăng Javellin cho tới đạn pháo, kho dự trữ vũ khí của cả Mỹ và các đồng minh NATO đều dần cạn kiệt, đặc biệt là đạn pháo 155 mm, loại rất quan trọng trong xung đột Ukraine - Nga.
"Bạn có thể tưởng tượng được điều ǵ sẽ xảy ra với các chuỗi cung ứng này nếu Mỹ hoặc NATO thực sự đối mặt với chiến tranh? Họ có thể nhanh chóng gặp rắc rối", Jeff Rhoads, giám đốc điều hành Viện An ninh Quốc gia Purdue thuộc Đại học Purdue ở Mỹ, nói.
Vụ nổ ở nhà máy Minden là ví dụ điển h́nh cho những rủi ro mà quân đội Mỹ phải đối mặt. Sự cố đă làm đ́nh trệ tất cả ngành sản xuất thuốc nổ đen ở Bắc Mỹ.
Trong suốt một thiên niên kỷ, thuốc nổ đen là vật liệu quan trọng trong thương mại và quân sự. Ngày nay, nó ít được ứng dụng trong thương mại, nhưng vẫn là thành phần không thể thiếu trong hơn 300 loại đạn dược, từ tên lửa hành tŕnh, đạn cho súng trường M16 cho đến đạn pháo 155 mm.
Nguồn gốc cuộc khủng hoảng hiện nay của quân đội Mỹ có thể bắt đầu từ ba thập kỷ trước, tại một sự kiện mà Lầu Năm Góc thường gọi là "bữa tối cuối cùng" năm 1993. Bộ trưởng quốc pḥng Mỹ khi đó là Les Aspin mời CEO của 15 công ty quốc pḥng hàng đầu tới dự bữa tối và cảnh báo rằng Lầu Năm Góc không thể duy tŕ tất cả. Họ cần hợp nhất.
Với chính sách hợp nhất này, số nhà cung cấp vũ khí lớn cho Lầu Năm Góc giảm từ hàng chục trong những năm 1990 xuống c̣n 5. Các nhà cung cấp cấp thấp hơn cũng không tránh khỏi t́nh trạng này. Cơ sở công nghiệp quốc pḥng của Mỹ giảm từ 69.000 nhà cung cấp vào năm 2016 xuống c̣n 55.000 vào năm 2021.
Dù hợp nhất, mạng lưới của các công ty vẫn rất lớn. Bộ Quốc pḥng Mỹ cho biết một công ty hàng không vũ trụ Mỹ thường dựa vào một nhà thầu phụ cấp một và hàng ngh́n nhà thầu phụ cấp thấp hơn. Và điều này đặt ra vấn đề. Mạng lưới quá rộng khiến quân đội Mỹ "không thể phát hiện lỗ hổng cho đến khi chúng ảnh hưởng đến chương tŕnh vũ khí", theo báo cáo của Lầu Năm Góc.
Nhà máy Minden, nhà cung cấp cấp 5, nằm sâu trong chuỗi cung ứng quốc pḥng của Mỹ. Nhưng với tầm quan trọng của thuốc nổ đen, quân đội Mỹ nhanh chóng nhận ra vấn đề sau vụ nổ.
Công nhân chạy thử nghiệm dây chuyền sản xuất tại nhà máy Minden, bang Louisiana, Mỹ. Ảnh: WSJ
Công ty Hodgdon mua nhà máy Minden vào năm 2009, thời điểm các đơn hàng quân sự mang về doanh thu đáng kể. Nhưng sau đó, đơn hàng từ Lầu Năm Góc giảm cả về "tần suất và số lượng", theo Aaron Oelger, người phát ngôn của Hodgdon.
Hodgdon quyết định ngừng kinh doanh sau vụ nổ và bán nhà máy vào năm ngoái cho Estes Industries, nhà sản xuất rocket mô h́nh ở Penrose, bang Colorado.
Trong khi đó, các nhà thầu quân sự Mỹ cần thuốc nổ đen đă rút cạn kho dự trữ của họ, theo các nguồn tin am hiểu vấn đề. Các nhà sản xuất thuốc nổ đen khác trên thế giới hiện c̣n ở Đức, Ba Lan, Thụy Sĩ, Brazil và Trung Quốc.
Lầu Năm Góc quyết định hỗ trợ thương vụ này bằng khoản đầu tư 3,5 triệu USD để nâng cấp nhà máy theo Đạo luật Sản xuất Quốc pḥng. Khoản đầu tư này là một phần trong nỗ lực của chính quyền Tổng thống Joe Biden nhằm củng cố cơ sở công nghiệp quốc pḥng Mỹ.
Cuối năm ngoái, Bộ Quốc pḥng xác định 27 hóa chất quan trọng với ngành công nghiệp vũ khí nhưng không được sản xuất ở Mỹ và phải nhập từ các nơi như Nga và Trung Quốc, vốn được xem là đối thủ của Washington. Lầu Năm Góc dự kiến chi hơn 207 triệu USD để đưa việc sản xuất những hóa chất này trở lại Mỹ càng sớm càng tốt.
Hồi tháng 2, sau khi tham quan nhà máy Minden, các lănh đạo công ty Estes Industries quyết định cần nâng cấp nơi này và giao quyền điều hành cho Estes Energetic. Giờ đây, nhà máy có hệ thống pḥng cháy chữa cháy hiện đại, với những ṿi nước được bố trí tại nơi có nguy cơ cao, luôn sẵn sàng dập tắt mọi tàn lửa có thể gây ra vụ nổ như năm 2021.
Sau khi cải tạo, nhà máy dự kiến tái khởi động dây chuyền sản xuất thuốc nổ đen và nối lại nguồn cung cho các nhà thầu quân sự vào mùa hè này. Tuy nhiên, quá tŕnh mở cửa nhà máy đă bị tŕ hoăn một số lần, trong đó lần gần nhất là do vỡ đường ống dẫn nước.
"Bất kỳ khi nào bạn khởi động những hệ thống máy móc cũ, thứ ǵ đó thường sẽ bị hỏng. V́ vậy, chúng tôi phải kiểm tra từng hệ thống và sửa chữa mọi thứ ở đây", Karl Kulling, giám đốc điều hành Estes Energetics, nói.
VietBF@ sưu tập