Log in

View Full Version : USA Cần Thơ trước 1975 – ký ức một “thủ phủ miền sông nước”


Gibbs
08-31-2025, 19:03
Trước 1975, Cần Thơ là tỉnh lỵ của Phong Dinh, vừa mang dáng dấp một đô thị miền Tây đang lớn, vừa giữ nguyên nhịp sống sông nước. Con người nhớ về Cần Thơ thời ấy bằng những tiếng động rất đặc trưng: tiếng chuông nhà thờ, tiếng rao hàng, tiếng máy ghe rù rì dọc bến Ninh Kiều, thi thoảng chen lẫn còi xe lam và chuông xe đạp. Những bức ảnh xưa còn lưu lại: đường phố rợp bóng cây, xích lô chầm chậm, áo dài trắng đi học, chợ búa tấp nập, và đâu đó tấm bảng “Tòa Hành Chánh” chữ đúc rõ ràng trên nền tường vôi sáng.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczMC5w7gu9sCe6dx B93eN-jmk5dE9VgetteJHhOzKx VH6d1YLkNkt9bLMv75uc I-RoY3fUniZK6UZH5VqDbX mzE7CNHeLSzI6lCvo4Fi K0f_MuDtCRgQHY85-HkDXue82TEHgLq9zQsSA 3fN-C2o6SuySg=w1000-h618-s-no-gm?authuser=0

Phố và người

Cần Thơ khi ấy không ầm ào như Sài Gòn nhưng rất sinh khí. Trên các trục phố rợp cây, xích lô là phương tiện “chủ lực”; người đạp chỉ cần cúi lưng là có thể đưa khách băng qua những con đường thoáng đãng. Xe đạp nối nhau, xe lam chạy bon bon, còn xe máy của những tiểu thương khá giả hay viên chức trẻ chỉ điểm xuyết. Bóng áo dài nữ sinh đi từng nhóm trên vỉa hè lát gạch, mũ vành nhỏ nghiêng che nắng—một nét nền nã rất “Tây Đô”.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczMl1uSRqZ6CxDlR kqaPyBN8b09gF8bxTdPL 7_h7raTuKgXT-6eHl48umOIVlvtqRsAYb xJxzzM-5gY1l8j8HVAo364PwAiq UJehoadkEE24RAMOMrW4 Q2e0lPvbWZcot8L6KB7U xw13NF8h9t3-89E_xg=w1024-h675-s-no-gm?authuser=0
Các công sở đặt rải rác quanh trung tâm; nổi bật là Tòa Hành Chánh tỉnh—một kiến trúc hiện đại thời cộng hòa, mặt tiền phẳng phiu, chữ nổi sắc nét. Bên cạnh là bệnh viện, bưu điện, rạp chiếu bóng, những tiệm chụp ảnh, tiệm tạp hóa của người Hoa, người Việt chen nhau sinh sống. Đô thị miền sông nước nên phố không biệt lập: chỉ vài trăm mét là chạm bến bờ.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczMFvRrHAM2Fbx13 n8jbZAR0atI0vK46Mxye JYRggl6fsdKUKo-V4vNEr0uQ00GIARVniAB RYysOLmLc7UvNrYd5iYK i_LwYHIhFdnP_Gh5CF5r QbI7zALgyOjaLGHO0tRz XdOq9CPLvSogMIlYi2ir YTg=w1024-h669-s-no-gm?authuser=0
Ninh Kiều – chợ nổi – nhịp mưu sinh trên sông

Bến Ninh Kiều là trái tim. Sáng sớm, sương còn mỏng, chợ đã rộn: ghe trái cây từ các rạch nhỏ nườm nượp, dây neo lách cách, tiếng rao “vú sữa Vĩnh Kim, bưởi Phong Điền, dừa Bến Tre…” nghe đến dễ thèm. Xa hơn là chợ nổi Cái Răng, Phong Điền: ghe thương hồ căng sào treo mẫu hàng—bí, dưa, khóm—nhìn sào là biết bán gì, khỏi cần cãi nhau. Đàn ông thả chài, vợ ngồi mũi ghe tính tiền, con nít ngủ gục trên đống xoài, cái nghèo cái vui lẫn vào nhau như vị mặn của nước sông.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczOrcE5IkaUtZ8aj W0fn2hKXRGJBUmsLb4ZX wXXK1HnBtleBRy_gAPh9 UOhJh44YGhOxVpH_eu5G R2Kncdn9LwJjXq5VPBWQ uiNNwLuvb4QlS3DJvX-zyEBci8bW-noxoGZs8aBCXeV8_HvCO Z6CP3hwDw=w1024-h680-s-no-gm?authuser=0
Những bức ảnh còn ghi cảnh thả lưới giữa dòng: thân người gồng lên, tấm chài xòe như một bông sen đỏ, phía sau là hàng rào gạch và những vườn chuối xanh ấm.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczM-ZxdGXv90_uZOszF-DXnogkNT1bZymwsGb5vu O1YQrv3BLJ7WUvDlpdrt 02b_YosF8vebZJPhb4nG hQfVM0RG4HKpBhe-uaqBmm-lRJTFKkG5UdtQGubCZh2 gwkhLM_ZEzpY9tTy-BiiXraHA_YOAwA=w1024-h675-s-no-gm?authuser=0

Cả một nền kinh tế sông nước đã nuôi lớn Cần Thơ như thế—bằng gạo, trái cây, cá tôm và sự khéo léo của dân thương hồ.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczOXJVp2YIUhz1JQ X7vM1r3oQNNC7Dl8H_Ll DniaA9S4k2N8N_BnB51i mA6L-6tZOuZH7wdoaEyxKF_MD 2eZAP2pt9gUdQ7wcZnwf _FA1-weXPzsxGE2zHQaev24Zu-5yhgB5ITQgJ1_aXkINoa KesjqCQ=w1011-h800-s-no-gm?authuser=0Chùa, miễu, nhà thờ – bức tranh đa sắc của tín ngưỡng
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczN8CiDkQ3Ov7fZs NRVGKDLZQSJpAqpToazq 7Arh04A_uc-BFjh7dDeUH9BJ6nPniLP Ye_-T79dn5i15JDLUEkWxRL4 zIMO4-OZm10dYfBG28p4kN5Ygf ejGSVptRed14xy34rFB8 ojaISpPegCetYBB4w=w1 024-h669-s-no-gm?authuser=0
Đời sống tinh thần của Cần Thơ trước 1975 hiện rõ trên những mái ngói cổ kính. Miễu hội quán người Hoa ở khu chợ bờ sông, cổng sơn đỏ, nóc đắp rồng phượng men xanh; nhà chùa mái thấp, rêu phong; nhà thờ xây theo lối Tây phương giản dị. Sự chung sống ấy hiền hòa và thực tế—ai làm ăn nấy, nhưng hễ có việc chùa, lễ hội hay đám rước là cả khu phố rộn ràng.

Trong ký ức nhiều người là hình ảnh các sơ nụ cười hiền hậu dẫn trẻ mồ côi đi thành hàng; những cơ sở bác ái tôn giáo lặng lẽ cưu mang phận nghèo, dạy trẻ biết chữ, băng bó vết thương chiến cuộc mà chẳng cần nói nhiều.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczNKzr1A8gQelqrn MoQWcuodrcqUx5zuFFht V55WbPG2UeW6XQw8xCkJ g3WLlN8yTad6f0NhdZ7A q0OjxeecTyfZrsPaxvZQ nAveyBKAB0aBkV04rd9q f33S9qd7ENXSsYRNhakK p1Z_vZsZDDj_rzQjSQ=w 676-h1024-s-no-gm?authuser=0
Nhà trường, sinh viên và khát vọng học hỏi

Từ thập niên 1960, Cần Thơ bắt đầu có các trường trung học nổi tiếng ở miền Tây, rồi một trường đại học non trẻ xuất hiện, gieo khát vọng tri thức cho cả vùng đồng bằng. Sách vở, báo quốc ngữ, tạp chí văn nghệ theo sông mà về; quán cà phê nhỏ quanh bến bờ tối tối có tiếng ghi-ta, mấy chàng sinh viên đọc thơ, bàn chuyện quốc gia đại sự, mơ ngày lập nghiệp.

Chiến tranh đi ngang – đời sống vẫn tiếp tục

Chiến tranh không chừa ai, nhưng Cần Thơ có cái điềm tĩnh của vùng đất sông rạch. Ở ngoại ô là trại lính, căn cứ không quân Bình Thủy; trong thành phố có lính VNCH và các phái đoàn dân sự nước ngoài qua lại. Trên thân chiếc Jeep hoặc trước cổng vài cơ sở hiện diện những phù hiệu bắt tay, biểu trưng của các chương trình viện trợ thời ấy. Tuy vậy, nhịp sống phố phường vẫn giữ thăng bằng: quán hủ tiếu mở cửa mỗi sáng, chợ đông chiều mưa, rạp hát thay bảng phim mới vào cuối tuần.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczMn7qlcfElKYdKs rnqdSpA7kdR2gXUrD3cm CpZLajgoDkoNUAxudq2L WCAdBWoE1mMd71Ni1sjV oFGoNdlNusMR65sFgByu UuNan8sTyNu4NunTSShL egXbAHRSACsOFfFqKwkU gcamsbs45nF_1iBn0w=w 1024-h675-s-no-gm?authuser=0
Nghề và nếp sống

Một buổi trưa nắng, bạn có thể gặp đôi vợ chồng đẩy xe thồ chở gỗ đi qua phố, người chồng gân guốc, người vợ áo bà ba đen và nón lá—bức tranh lao động chân chất của miền Tây. Bên kia đường, một bà cụ gánh hàng rong, khung xe đạp treo cái túi vải sọc – chiếc “balo” của thời ấy. Trẻ con ngồi vắt vẻo sau yên xe mẹ, tay ôm chặt lưng – cả tuổi thơ bám theo tiếng lục cục của bánh xe trên đường lát đá.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczOWwR9BOL78kYgW cKBGXTEINDHXoixbrpzj N5GwA_vCKy4X86tHfgCR Y6k53_SH-Gnfn_UTKMsVl3b53v6H8 iJVuE768HC9ES8Xi7QXq XxDxtbasqy5wWLCJG-ZNMSRXlTXFC6A_BdmO99 xDFnc4rQsCw=w1024-h674-s-no-gm?authuser=0
Người Cần Thơ ưa vui mà mộc mạc. Kèo nhậu ở bến sông có thể bắt đầu bằng dĩa khô cá sặc nướng, chấm mắm me, vài cọng rau đắng đất; hoặc một tô hủ tiếu gõ nóng hổi, thêm tách cà phê vợt thơm nức. Mùa nước nổi, cá linh non về, bông điên điển nở, chén canh chua chan đầy vừa mặn vừa ngọt—như tính người nơi đây.

Đô thị đang lớn

Cần Thơ trước 1975 là một đô thị đang lớn chứ chưa kịp “đô thị hóa” triệt để. Phố xá sạch sẽ, vỉa hè rộng, cây xanh nhiều; nhưng chỉ cần đi vài dãy nhà là chạm vào ruộng vườn, rạch nhỏ. Sự chuyển động ấy thể hiện ngay trong kiến trúc: giữa dãy phố tường vôi, đột nhiên vút lên một tòa công sở hiện đại; cạnh mái ngói âm dương lại là căn nhà tân thời với cửa sổ rộng. Tất cả giao thoa, vừa bình dị vừa mới mẻ.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczMD8xkpWbbmczKl eIBeeIH7_18-Qy0cw2vbLjp_PEnmWoPJ 9pIr4V5bydmWEbX8ULND TOKl3JPmO8t-SR5ne7GYwtWJhsiuGu1_ 1R4MemQi7OnYw8hD5sel EOU-bfS9wwZzCO6xO67swDxi 0wTftkMhwQ=w700-h864-s-no-gm?authuser=0
Ký ức còn lại

Nhìn lại những tấm hình cũ—xích lô trên con đường rợp bóng, bến Ninh Kiều nhộn nhịp, mái miễu lộng sắc men, “Tòa Hành Chánh” chữ trắng, trẻ con nắm tay các sơ, cậu bé nghịch ngồi trong chiếc xe nhà binh—ta thấy một Cần Thơ giàu sinh lực. Đó không chỉ là hoài niệm; đó là chứng tích về một đô thị miền Tây đã đi qua chiến tranh mà vẫn giữ được nét hào sảng, sáng sủa.
https://lh3.googleuserconten t.com/pw/AP1GczPBzQA9Td3r-pv6p9-wJe51PWC31dBrTVspuG8 PAncyLHImBJbOO9l0xdO CGLWK_MVhLfpRBeyb-yN7CiHtsclSxLiDTNhgU 0cpMngpNPkqI56Gjy91q 06ycn6s1yjlgv8ceohfS GpxBXvuoXqp6BNwDw=w1 024-h676-s-no-gm?authuser=0
Cần Thơ trước 1975 vì thế không chỉ là địa danh; đó là một phong cách sống: thong thả mà chịu khó, mở lòng mà đằm thắm. Bến sông vẫn ở đó, những con đường vẫn rợp cây; và trong mỗi người xa xứ, câu hò “Cần Thơ gạo trắng nước trong” còn ngân dài như một lời tự giới thiệu: hiền hòa, mến khách, và không bao giờ đánh mất mình giữa những đổi thay.